Misija “Halijard” je najveća operacija evakuacije oborenih američkih i savezničkih pilota tokom Drugog svetskog rata, a junaci ove priče su obični ljudi i seljaci iz okoline Čačka i Gornjeg Milanovca koji su skrivali pilote do dolaska spasilačkih aviona 1944. godine. O ovom delu zajedničke američko-srpske istorije, građani Sjedinjenih Država gotovo da ništa ne znaju, a ispravljanje te nepravde na sebe je preuzeo Džon Kapelo, bivši diplomata koji je bio na službi u Srbiji. Osnovao je Fondaciju “Halijard”, pa sada širom svoje zemlje organizuje izložbe o ovoj spasilačkoj misiji.
“Cilj mi je da pronađem potomke svih 500 spašenih američkih pilota i povežem ih sa potomcima hrabrih Srba koji su spasili njihove očeve i dede”, otkrio je svoje planove Džon Kapelo u ekskluzivnom intervjuu za Nova.rs.
Navodi da ni sam ništa nije znao o najvećoj spasilačkoj misiji u istoriji ratova, sve dok 2007. godine kao diplomata nije došao u američku ambasadu u Beogradu, gde je kao potpukovnik američke avijacije bio vojni ataše.
Ističe da ga je saznanje o hrabrosti i požrtvovanosti srpskog naroda duboko dirnulo, pa je sebi zadao “novu misiju”, da ove, gotovo nepoznate istorijske činjenice, širi među svojim sunarodnicima.
Kapelo je po završetku državne služe i odlaska u penziju, 2015. osnovao Fondaciju “Halijard” i sada širom Amerike organizuje izložbe i druge manifestacije promovišući spasilačku misiju iz Drugog svetskog rata.
“Priilikom moje prve posete Galovića Polju kod Pranjana, odakle su izvršeni prvi spasilački letovi, shvatio sam da je to važna priča koju treba ispričati. Važna je iz više uglova. Prvo, kao priča o vojnoj istoriji. To je neverovatan događaj bez ijednog izgubljenog života. Sve se dešavalo iza neprijateljskih linija i blizu neprijateljskih snaga, a da niko nije otkriven. Bila je to potpuno uspešna vojna operacija.
Drugo, ljudske priče su toliko važne. To su priče o hrabrosti i časti. Ne smemo zaboraviti srpski narod i ljude, koji su pod velikim rizikom za sebe i svoje porodice, ipak pomagali američkim avijatičarima. Ono što su Srbi žrtvovali za Amerikance, treba priznati i obeležiti”, opisao je Kapelo svoje motive.
Njegova želja da pričom o spasilačkoj misiji iz Pranjana 1944. godine dopre do što većeg broja Amerikanaca, pojačana je, kako kaže, kada je lično upoznao pojedine junake tog događaja.
Prema njegovim rečima, te pojedinačne priče o žrtvovanju i herojstvu su zapanjujuće, pa smatra da su one kopča za izgradnju čvrščih odnosa između Srbije i Amerike.
“Amerikanci ne znaju koliko su im Srbi pomogli”
“Nažalost, malo Amerikanaca je upoznato sa Misijom ‘Halijard’. Ova priča nikada nije ispričana na način da dopre do velike publike. Sada u Americi imamo mnogo posla da ispičamo ovaj važan deo istorije. Kada ljudi saznaju za ovu neverovatnu priču, reaguju sa velikim interesovanjem i žele da znaju više. Žele da znaju zašto je najveća ratna spasilačka misija tako malo poznata. Sve su to prirodna pitanja i upravo je to ono što Fondacija pokušava da uradi u želji da pruži odgovore američkoj javnosti”, rekao je bivši diplomata.
Kapelova Fondacija “Halijard” pokrenula je kampanju za pronalaženje potomaka učesnika spasilačke misije sa obe strane i želja im je da spajanjem ljudi naprave most američko -srpskog prijateljstva.
“Članovi porodica spašenih avijatičara koje smo ponašli željni su da podele ovu priču. Naš program ‘Finding 500’ fokusiran je na to da pronađemo sve potomke. Međutim, pronalaženje porodica u ovako velikoj zemlji je poseban izazov, ali mi ne odustajemo. Imali smo sreću da jedan broj potomaka dovedemo u Srbiju, u Pranjane, na obeležavanje godišnjice misije. Povezivanje pojedinaca je izuzetno važno, jer je to sastavni deo jedne velike istorijske priče”, podvukao je Kapelo.
Fondacija “Halijard” sarađuje sa 12 amerčkih muzeja
U poslednjih godinu i po dana, Fondacija koju je osnovao Džon Kapelo, uspostavila je saradnju sa 12 američkih muzeja, od kojih svaki na jedinstven način priča priču o spašavanju američkih pilota 1944. godine.
Tako je na primer u Arizoni u Muzeju sećanja na vazduhoplovne snage u Mesi, izložen avion C-47 koji je učestvovao u Misiji Halijard.
U tom muzeju dva puta godišnje organzuje se manifestacija “Halijard dani”, na kojoj se okupljaju potomci spašenih pilota i članovi srpske dijaspore u Americi.
U Fajetvilu u Severnoj Karolini u Muzeju vazdušno-desantnih i specijalnih operacija američke vojske, deo stalne izložbene postavke čine autentične fotografije i informacije o Halijard Misiji.
Izložba je organizovana i u Čikagu u “Pritzker” vojnom muzeju i biblioteci, uz prikazivanje dokumentarnog filma o Misiji Halijard.
Džon Kapelo za Nova.rs ističe da postoji veliko interesovanje američke javnosti za informacijama o spašavanju pilota, pa će izložbe biti organizovane na predstojećoj manifestaciji “Vikend Drugog svetskog rata” u Pensilvaniji, zatim u Muzeju “Battleship” u Nju Džerziju, kao i na manifestacijama koje organizuje Nacionalna garda Ohajo.
On je naveo i da Fondacija sarađuje sa institucijama u Njujorku, Los Anđelesu, San Dijegu i Nju Orleansu, gde se kroz različite događaje susreću porodice američkih pilota sa ljudima srpskog porekla.
Kapelo je na kraju zaključio da mu je izuzetno drago što je dobio priliku da u Americi priča o značajnoj ulozi Srba koji su doprineli uspehu misije.
“Ovo je važan deo naše zajedničke istorije i počastvovan sam što mogu da ga podelim sa ljudima i u Srbiji i u Sjedinjenim Državama. Čvrsto verujem da ova istorija predstavlja snažno partnerstvo između naše dve zemlje”, poručio je Džon Kapelo.
BONUS VIDEO: Šta američki blok u Evropi znači za Srbiju – Boško Jakšić i Petar Bošković
Pratite nas i na društvenim mrežama:
Koje je tvoje mišljenje o ovoj temi?
Učestvuj u diskusiji ili pročitaj komentare