11
Još se u srpskoj javnosti nisu stišale rasprave u čije ime ministar za evropske integracije Nemanja Starović najavljuje spremnost zvaničnog Beograda na „velike komporimse“ u pregovorima sa Prištinom, kao ni javni sporovi ko je koga prevario potpisivanjem Briselskog sporazuma, kad se juče „temperatura podigla“ najavom da bi SPC mogla da potpiše „temeljni ugovor“ sa vlastima samoproglašene kosovske države.
Pojavio se čak i dokument, uz spekulacije da su juče o njemu u ime SPC pregovarali, bez navođenja sa kim, njen poglavar patrijarh Porfirije (Perić) i njegov duhovni otac, inače član u aktuelnom sastavu Sinoda episkop bački Irinej (Bulović). Iz Eparhije bačke našem listu juče je saopšteno da su sve spekulacije na pojedinim sajtovima kao i stranačka saopštenja na ovu temu „čiste izmišljotine“, piše Danas.
Pojedini sajtovi koji se bave nacionalnom i crkvenom tematikom najavili su za juče sastanak o „temeljnom ugovoru“ na kome su SPC trebalo da predstavlju patrijarh Porfirije i vladika Irinej bački, a navodno je među temama bila i priprema ovdašnje javnosti za predstojeće „akcije“ na KiM.
Potom je Pokret obnove Kraljevine Srbije juče ujutru javno apelovao na vrh SPC da ne prihvati „takozavni temeljni ugovor koji je ponudila lažna država Republika Kosovo u skladu sa antiustavnim i veleizdajničkom francusko-nemačkim sporazumom“, tvdeći da je juče o tome trebalo da se odluči. U POKS-u nisu mogli da kažu sa kim je „dvojac“ u vrhu SPC navodno pregovarao. „Bilo kakvo potpisivanje formalnog ugovora između SPC i tzv.
Republike Kosovo na nivou dve nezavisne, ugovorne strane, značilo bi de fakto i de jure priznanje lažne države Kosovo. To otvara put da ‘ponovo budemo prevareni’ i da osim priznanja njihove nezavisnosti, SPC ne dobije nikakvu pravnu i suštinsku zaštitu prištinskih vlasti. Potpisivanje predloženog žtemeljnog ugovoraž značilo bi i da tzv. Republika Kosovo ima pravo da započne formiranje tzv. Kosovske pravoslavne crkve i da u perspektivi otvori prostor u narednim decenijama za preotimanje najvećih srpskih svetinja „, upozorio je u pisanom saopštenju Vladimir Jelić, predsednik POKS-a i narodni poslanik.
Dok u sedištu Eparhije bačke tvrde da je sve „izmišljotina“, a u patrijaršijskim krugovima nema ni nezvaničnih vesti o sastanku na kome su patrijarh Porfirije i vladika bački juče navodno bili sabajle u šest sati ujutru, pojedini visoki politički, ali crkveni izvori tvrde da spekulacije o „temeljnom ugovoru“ nisu samo prazna priča.
Od kako je predsednik Srbije Aleksandar Vučić dao navodno usmenu saglasnost na Francusko-nemački plan za KiM i Ohridski sporazum, kao njegov operativni deo, patrijarh Porfirije uveo je strogu zabranu ne samo sveštenstvu Arhiepiskopije beogradsko-karlovačke, čiji je nadležni arhijerej, nego i celom arhijerejskom saboru SPC da javno komentarišu bilo šta vezano za ova dokumenta i sitaciju na KiM.
Prema Danasovim nezvaničnim saznanjima, disciplinske mere su stroge – pomno se kontrolišu telefonski pozovi, SMS poruke i drugi vidovi komuniakcije u SPC – od iskušenika i sveštenika do vladika, od kojih su mnogi novim dekretima od prošle godine, a na osnovu radnog staža uznapredovali u titule arhiepiskopa i mitpolita. Na poslednjem majskom Saboru, osim redovnog eparhijskog izveštaja nadležnog episkopa raško-prizrenskog nije bilo ni reči o KiM, niti o posledicama sprovođenja po državne i nacionalne interese Srbije spornog Francusko-nemačkog plana koji vodi trajnom iseljavanju Srba iz južne srpske pokrajine.
11
3
0
U Patrijaršiji nezvanično tvrde da je Sinod na letnjem odmoru, a ako su patrijarh Porfije i vladika bački Irinej zaista juče imali tajni sastanak o „temeljnom ugovoru“, što u Eparhiji bačkoj negiraju, to bi značilo da su opet radli na svoju ruku, jer je reč o prvorazrednoj saborskoj temi i eventualnoj odluci. Prema Danasovim nezvaničnim saznanjima, Sinod je ranije 2023. razmatrao dva preloga dokumenata kojima bi se preko međunarodnih kanala, jer je Vučić to odbijao, pitanje statusa SPC i zaštiteta srpske kulturne baštine na KiM rešavalo u okviru briselskih pregovora, uz mehanizme međunardne zaštite.
Sinod se ovim predloženim dokumentima navodno nije izjasnio niti ih stavio na raspravu u Saboru. Povremene spekulacije u medijima o „temeljnom ugovoru“ između SPC i Prištine i navodnim pritiscima patrijarha Porfirija na Eparhiju raško-prizrensku da ga prohvate, pojedini izvori su tvdili i da potpišu, ni Srpska patrijaršija, a ni ERP nisu kometarilisali. Tek prošlog oktobra ERP je reagovala i negiralaa izjavu Momira Stojanovića, predsednika Srpskog nacionalnog veća KiM, izrečenu na skupu političkih predstavnika Srba sa KiM i srpske opozicije u Beogradu, o „potpisivanju temeljnog ugovora između SPC i Prištine, kao što se slično desilo i ranije sa Crnom Gorom, o zaštiti srpskih svetinja uz garanciju Vatikana“ i „ozbiljnim pritisci na mitropolita Joanikija, kao egzarha Pećke patrijaršije i na vladiku Teodosija da oni budu potpisnici tog temeljnog ugovora“.
Reagujući početkom ove nedelje na upad rimokatoličkih sveštenika na ugroženu specijalnu zaštićenu zonu srpskog pravoslavnog manastira Bogorodice Hvostanske kod Istoka, ERP se u saopštenju za javnostt ukazala na „hitnu potrebu za jačanjem pravnog statusa SPC na Kosovu, u skladu sa međunarodnim inicijativama, kako bi se obezbedilo trajno prisustvo i sigurnost njenog sveštenstva, monaštva i vernika, kao i efikasna zaštita njenog kulturnog i verskog nasleđa pod snažnim međunarodnim garancijama“. Da li bi to bilo ostvareno navodnim „temeljnim ugovorom“ čiji je tekst juče objavio POKS, a nalazi se na pojedim sajtovima?
Naš list juče iz odlazeće Vlade Kosova i kabineta njenog premijera u ostavci Aljbina Kurtija nije dobio potvrdu da je preložio bilo kakav dokument SPC, kao ni odgovore na pitanja o sadržaju tog „papira“ sa kim o njemu pregovaraju, ko treba da ga potpiše u SPC i da li to ima veze sa Francusko-nemačkim planom. U pojednim visokim političkim, ali i crkvenim izvorima spekuliše se da navodna akcija patrijraha Porfirija i vladike Irineja bačkog ima veze s pritiscima Aleksandra Vučića na SPC jer „temeljni ugovor“ navodno treba da olakša povratak i vodeću ulogu SAD u predstojećim pregovrima na temu KiM, gde je kosovska nezaninost „takozvana“.
Prema Francusko-nemačkiom planu pitanje SPC na KiM je u Vučičevim rukama, a patrijar Porfije nikada nije saopštio ko je i kad ovlastio predsednia Srbije da pregovara u ime Crkve.
Doduše, patrijarh Pofirijeje je u martu 2024. izjavio da „posle osam vekova neprekinutog prisustva na prostoru KiM SPC ne može da bude predmet bilo kakvih političkih pregovora i sporazuma o statusu KiM“. Politički analitičar Dušan Janjić smatra da bi eventualno potpisivanje „temeljnog ugovora“ između SRC i Prištine bio „dobar korak“ i da prostiče iz osnovih odredbi Briselskih sporazuma iz 2013.
Prema njegovim rečima, to bi „otvorilo put ka rešavanju pitanja statusa SPC i zaštite srpske kulturne baštine na KiM“, jer se sada samo tekući problemi na terenu rešavaju ad hok u trilateralnoj komisiji kojoj su predstavnici ERP, Prištine i EU, a što se kasnije u vrhu SPC navodno (zlo)upotrebljava iz raznih unutrašnjih razloga.
U navodnom „temeljnom ugovru“ piše da „strane ugovornice potvrđuju da su SPC i Kosovo, svako u svom polju delovanja, nezavisne i samostalne i obavezuju se da će u svojim odnosima poštovati to načelo“. „Država Kosovo priznaje kontinuitet pravnog subjektiviteta i u skladu sa svojim ustavom jemči Crkvi i njenim pravnim licima vršenje javnopravnih ovlašćenja na teritoriji Kosova u skladu sa pravoslavnim kanonskim pravom, Ustavom SPC i Ustavom Kosova.
Poštujući slobodu veroispovesti država Kosovo priznaje Crkvi slobodu vršenja njene apostolske misije, bogosluženja, ustrojstva crkvene uprave, prosvete i verske propovedi. Crkva ima pravo da uređuje sopstveno crkveno ustrojstvo na teritoriji Kosova, da osniva i ukida arhijerejska namesništva, crkvene opštine, parohije i manastire. rkva na teritoriji Kosova je nadležna za imenovanja, premeštaje, smene, dodelu i oduzimanje crkvenih službi u skladu sa pravoslavnim kanonskim pravom, Ustavom crkve.
Država Kosovo priznaje pravo arhijerejskom saboru SPC, da je kao najviša crkvena vlast, isključivo nadležna za izbor, hirotoniju i postavljanje arhijereja u eparhijama na Kosovu. Država Kosovo jemči crkvi slobodu bogosluženja, verskih obreda i ostalih verskih i humanitarnih delatnosti. Država Kosovo se obavezuje u skladu sa sopstvenim pravnim poretkom da izvrši uknjižbu svih neupisanih nepokretnosti u vlasništvu Srpske Crkve na Kosovu“, piše u navodnom dokumentu, u kome SPC zadržava i „pravo na specijalne veze sa državom Srbijom“. Navodno, jedan od spornih „detalja“ je termin „država“.