Apel za obnovu zapuštene spomen-česme iz 1.300 kaplara

Nadomak crkve Uspenja Sv. Bogorodice u selu Miljkovac, dvadesetak kilometara od Niša, nalazi se jedinstvena spomen-česma koja gotovo čitav vek odoleva vremenu i svedoči o junacima kakvih je početkom prošlog veka bilo u Nišu i okolini.

Prvi trag do ove spomen-česme, nađen je u selu Dobroveni u okolini Bitolja, u Severnoj Makedoniji, na koji su naišli članovi Udruženja za negovanje i očuvanje tradicije “Kajmakčalan” iz Niša kada su, povodom obeležavanja stogodišnjice proboja Solunskog fronta, obišli srpsko vojničko groblje.

Spomen-česma je urađena daleke 1924. godine. Kao i brojni slični spomenici i ona je zapuštena, ali još odoleva i nemaru ljudi i zubu vremena.

Na spomen-česmi u Miljkovcu je uklesano:

“Ovaj spomen podiže za večnu uspomenu Miljkovačkoj opštini, svome neprežaljenom bratu Mihailu T. Đulizibariću, diplomiranom pravniku, rezervnom poručniku 16. pešadijskog puka, mitraljeskog odeljenja, koji pade na braniku svoje otadžbine 23. oktobra 1916. godine na položaju na “Tepavačkim čukama”, brat Milutin sa familijom, 1924.”

Mihailo T. Đulizibarić, iz velike patrijahalne trgovačke porodice, jedne od najpoznatijih starih niških porodica, diplomirani pravnik Beogradskog univerziteta, jedan od 1.300 kaplara, potporučnik-vodnik mitraljeskog odelenja 2. bataljona XVI pešadijskog puka Moravske divizije 1. poziva poginuo je 13. novembra 1916. na „Tepavačkim čukama“ na Solunskom frontu.

Mihajlo je rođen u Nišu, 31. jula 1887. godine gde je završio osnovnu i srednju školu. U Prvi balkanski rat je krenuo kao rezervni narednik u “niškom” XVI pešadijskom puku gde se istakao u bitkama sa Turcima, bio odlikovan medaljon za hrabrost i unapređen u čin rezernog potporučnika.

U Drugom balkanskom ratu je posle velikih gubitaka koje je pretrpeo XVI pešadijski puk komandovao četom u borbama na zloglasnim Grlenskim visovima. Posle rata je, kao inteligentan i pronicljiv starešina, upućen na kurs za komandire mitraljeskih odeljenja. U prvi svetski rat ulazi kao komandir mitraljeskog odeljenja u XVI pešadijskom puku, bori se na Ceru, na Drini i na Kolubari. Krajem 1915. godine se sa svojim pukom u sklopu Moravske divizije bori na srpsko-bugarskoj granici, zadržavajući napad bugarske vojske kako bi ostale srpske divizije mogle da se nesmetano povlače prema Albaniji.

Mlad i zdrav uspeo je da prebrodi sve tegobe povlačenja preko Albanije, čak je uspeo da svoje iznemogle vojnike ubedi da na leđima, preko Albanije, prenesu rasklopljene mitraljeze.

Posle oporavka na Krfu učestvovao je u bitkama kod Gorničeva, Trapezaste kose, u okuci Crne reke i na Čukama. Poginuo je u danu kada je njegov puk posle višednevnih borbi osvojio dominantni položaj. U danu kada je iz XVI pešadijskog puka izbačeno iz stroja 12 oficira, 28 podoficira i 127 kaplara i vojnika. Puk se od gubitaka iz tih borbi nikad nije oporavio i vrlo brzo je u reformi vojske ugašen a ljudstvo iz puka prebačeno u druge pukove Moravske divizije.

Nikola Đulizibarić, Mihajlov brat je za večnu uspomenu 1924. godine u selu Miljkovac, neposredno pored seoske crkve podigao spomen-česmu za sećanje na brata, DIV-junaka sa Solunskog fronta.

Spomen-česma je do skoro bila potpuno nepoznata stručnoj i naučnoj javnosti, članovima porodice … inicijativom profesora novosadskog univerziteta dr Slobodana Blagojevića, rođenog Miljkovčanina, česma je stavljena na listu kulturnih dobara grada Niša sa željom da se obnovi tj. dovede u stanje u kakvo treba da budu svi naši spomenici podignuti u čast naših slavnih predaka.

U petak, 4. septembra 2020. godine u 10 sati u selu Miljkovac okupiće se dobrotvori, potomci, stručnjaci i meštani. Članovi udruženja za negovanje u čuvanje srpske baštine “KAJMAKČALAN” već 12 godina uređuju grobove i groblja srpskih vojnika na Solunskom frontu i tragaju za potomcima srpskih vojnika koji su sahranjeni na Srpskim vojničkim grobljima u Makedoniji i Grčkoj.  Osnovna ideja je da se uredi prostor oko česme, da radnici Zavoda za zaštitu spomenika naprave 3D model česme i da se zabeleže koordinate za buduću kartu spomenika.