0
Krajem septembra prošle godine, u jednoj od prvih epizoda kviza „Želite li da postanete milioner“ na Nova S, bilo je pitanje gde je poginuo narodni heroj Boško Buha? Momak, koji se preko prvih pet pitanja tipa „koja reka teče ispod Savskog mosta“, nekako probio do osmog ili devetog stepenika, prvo je zatražio pomoć „pola pola“, a onda se dugo i glasno premišljao između ponuđenih odgovora: „Jabuka“ ili „Jajce“...
Da bi na kraju ovako prelomio: “Jabuka je kod Pančeva, a Jajce je kod Beograda, u Vojvodini nije bilo većih borbi, a oko glavnog grada jeste, moj konačan odgovor je – Jajce!“
Jabuka jeste selo u pančevačkom ataru, u kome, bar prema nekim ranijim podacima, imamo najveću koncentraciju Makedonaca na teritoriji Srbije, ali Jabuka je i selo kod Prijepolja na istoimenoj planini, u kome se nalazi memorijalni kompleks „Boško Buha“, koji je početkom prošle godine po drugi put izložen (za sada neuspeloj) javnoj prodaji.
Podignut je u slavu najmlađeg nosioca Ordena narodnog heroja Jugoslavije Boška Buhe, koji je 1943. imao sedamnaest godina kad je poginuo, ali i kao sećanje na svu decu i mlade stradale u Narodnooslobodilačkoj borbi. Spomenik, svečano otkriven 1970. godine, idejno je rešenje tadašnje pionirke Jadranke Berić iz Gornjeg Milanovca, koja je pobedila na konkursu “Kako zamišljam spomenik Bošku Buhi”, na kome je učestvovalo 6.069 osnovaca iz iz bivše Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije.
Novac za izgradnju kompleksa, osim od donacija, prikupljen je od priloga dece, tzv. “pionirskog dinara“, akcije kakva na ovim prostorima nikad ni pre ni kasnije nije realizovana. Na ovaj način izgrađen kompleks bio je jedinstven u Srbiji i Jugoslaviji: prostor za rekreativnu nastavu, školske ekskurzije, letovanja i zimovanja, kampove, radionice, sportske aktivnosti i susretanje hiljade dece i mladih Jugoslavije. Čak i dok se država raspadala, Jabuka je bila neka vrsta “sedmog kontinenta“.
Sudbina memorijalnog kompleksa u Jabuci tipična je za društvo koje se pre tridesetak godina odreklo svojih najsvetlijih antifašističkih tradicija i udarnički krenulo u restauraciju gore prošlosti. Revizija istorije je tako temeljno izvršena da je ni akteri koji su u njoj učestvovali ne bi prepoznali, kad bi se nekim čudom vratili iz mrtvih. Četnički pokret je proglašen antifašističkim, pola veka nakon što su poraženi kao saradnici okupatora četnici su se našli na pobedničkoj strani.
PROČITAJTE JOŠ
U takvoj paranormalnoj atmosferi sasvim je logično što su partizanski spomenici prepušteni zubu vremena, pa su uglavnom zapušteni, oronuli i derutni. A onda se kao iščuđavamo što su kineski izvođači koji rade na izgradnji auto-puta Pakovraće-Požega pre nekoliko dana porušili i praktično uništili spomenik palim borcima u Drugom svetskom ratu u selu Negrišori.
Memorijalni kompleks “Boško Buha” deli sudbinu ostalih spomenika posvećenih narodno-oslobodilačkoj borbi. Početkom devedesetih služio je kao centar za smeštaj izbeglica, a potom je prepušten laganom propadanju. “Evropa nostra” je pre tri godine nominovala jabučki memorijal za jedno od sedam najugroženijih kulturnih dobara u Evropi, što dovoljno govori o odnosu države prema svom antifašističkom nasleđu.
U takvoj društvenoj klimi, odrastajući i školujući se uz “najnoviju istoriju”, sasvim je logično što momak od tridesetak godina ne zna ni ko je Boško Buha, ni gde je poginuo… Još manje mu je poznato gde je zaista Jajce i zašto je to mesto bilo važno u pređašnjim udžbenicima…
A da se opisana scena iz kviza odigrava ovih dana, ne bi bilo isključeno da se nesretni učesnik još jače opredeli za odgovor koji ima veze sa – Beogradom. U kome Boška Buhu već godinama ubijaju tako što je istoimeno dečje pozorište iseljeno zbog rekonstrukcije koja nikako da počne, zbog fantomskih vlasnika koje niko nikad nije video, zbog naprednjačke šarene laže o preseljenju u “novi centar grada”…
Druga je tema što bi neko mogao da pomisli da i tu ima neke logike. Ako je jedna od država iz naših krštenica stvorena u Jajcu, zar ova u kojoj živimo i koja se sistematski uobličava na svevlašću jednog čoveka ne vuče korene iz – Jajinaca?!
BONUS VIDEO Borba za pozorište „Boško Buha“!