Srbija na put lokalizacije svoje privrede treba da krene sistematičnim razvojem poslovnog ambijenta, privrede i kulture potrošača, jedan je od zaključaka konsultantske kuće Egzakta Advisory koja je izradila studiju „Putokaz za lokalizaciju srpske privrede“. U studiji je istaknuto da je kod poslovne klime neophodno stvaranje pravnog okvira koji će podržavati razvoj domaće privrede, unapređenje rada i efikasnosti organa javne uprave i povećanje transparentnosti ka privredi, kao i kontinuirana podrška ekonomiji.
Za privredu su ključni razvoj i unapređenje izvora finansiranja, razvoj ljudskog kapitala i kulture, konkurentnosti privrede i ulaganja u razvoj i inovacije, dok je segmentu potrošača potrebno uticati na razvoj svesti i izmenu njihove kulture. Kao ključne segmente za lokalizovanje srpske privrede Egzakta Advisory tim identifikovao je IKT (informaciono- komunikacione tehnologije) i medije, prerađivačku i poljoprivrednu industriju sa fokusom na razvoju i jačanju mikro, malih i srednjih preduzeća.
U studiji su analizirane demografski, prosperitetni i ekonomski pokazatelji za dalji razvoj privrede.
U okviru demografskih pokazatelja izvršene su analize i trendovi strukture stanovništva, projekcija populacije i indeks ljudskog razvoja, analiza plata, nezaposlenosti i GINI koeficijenta, analiza pokazatelja siromaštva i nominalnog BDP-a, kao i trendovi migracije.
Kada se govori o starosnoj strukturi stanovništva, najbrojniju grupu stanovnika u Srbiji čine osobe starosti 61-70 godina, dok se broj osoba starosti od 21-40 godina smanjio u poslednje 3 godine za 130.000.
„Ovakva raspodela broja stanovnika u državi, po starosnoj strukturi, može da ima veliki negativan uticaj na državni sistem u mnogim segmentima, a pre svega u segmentima obrazovanja i rada. Takođe, u poslednje 4 godine zabeležen je pad broja stanovnika za jedan odsto, što može da bude u direktnoj korelaciji sa ekonomskim razvojem države. Struktura stanovništva i opadajući trend broja stanovnika imaju negativan uticaj na privredu, ekonomsku situaciju i dalji razvoj Srbije“, navodi Egzakta.
Projekcije populacije za 2025. predviđaju dalje smanjenje stanovništva, a za Srbiju je projektovan pad od 1,59 odsto.
Kada se posmatra nivo zarada, primetan je brži trend rasta u javnom sektoru u odnosu na rast van javnog sektora što ukazuje na spor razvoj privrede, ali i veliki potencijal u budućnosti.
Ukoliko se uporedi nivo prosečnih neto zarada javnog i van javnog sektora u Srbiji, prosečne neto zarade u javnom sektoru su za oko 20 odsto veće u odnosu na privatni sektor u toku poslednje četiri godine, dok je taj jaz 2017. bio znatno manji i iznosio svega 5 odsto u korist zarada u javnom sektoru, navodi se u studiji.
Prema GINI koeficijentu Srbija se svrstava u zemlje u kojima je izražena nejednakost raspodele dohotka, a nejednakost raspodele dohotka povezana je sa velikom disproporcijom u broju niskoproduktivnih sektora u odnosu na visokoprofitabilne sektore, navode u studiji.
Kada se govori o strukturi i oceni siromaštva u Srbiji, 5,5 odsto stanovništva živi ispod monetarne linije siromaštva (1,9 dolara dnevno). Egzakta ističe da će razvoj privrede pozitivno uticati na smanjenje siromaštva u Srbiji i na rast BDP-a po glavi stanovnika.
Kod migracije stanovništva po regionima unutar Srbije, usled nepravilne privredne razvijenosti, konstantno je prisutan trend migracije ka razvijenim regionima. U periodu od 2018. do 2020. broj stanovnika u regionima Istočne, Južne, Zapadne Srbije i Šumadije opao je za po 0,6 posto, dok se broj stanovnika u Vojvodini povećao za 0,1 odsto. Beogradski region zabeležio je najveći rast od 1,1 posto. Egzakta ističe da je procese migracije nemoguće zaustaviti, ali da ih je moguće ublažiti ciljanim ekonomskim i neekonomskim merama koje razvijaju određene delove države.
Kretanje realnog BDP-a ukazuje na dobro prilagođavanje države u vreme pandemije, ističu u Egzakti, ali navode da se iz strukture bruto dodate vrednosti po delatnostima vidi nedostatak visoko sofisticiranih delatnosti i potencijal za njihov razvoj u narednom periodu.
Trenutno se najveći potencijal za razvoj nalazi se u delatnosti IKT (informaciono komunikacioone tehnologije) i medija, koja bi u kratkom vremenskom periodu mogla da pokaže najveći efekat, navode u studiji.
Za podsticanje rasta privrede potrebno je održati nivo inflacije u granicama cilja, koji se reguliše instrumentima monetarne politike, navodi se u studiji i dodaje da se očekuje da će se inflacija vratiti na nivo pre pandemije u toku 2022. godine.
Dodaje se i da su u periodu od deset godina strani direktni investitori, prepoznavši povoljnu investicionu klimu u Srbiji, ukupno uložili oko 28 milijardi dolara. Zemlje koje su u periodu od 2011-2020. najviše investirale u Srbiju su Holandija, Slovenija, Kina, Nemačka, Austrija i Velika Britanija.
Atraktivnosti ulaganja u Srbiju doprinose i definisani investicioni podsticaji, kao što su oslobađanje od PDV-a i carina na uvoz određenih sirovina, geografska lokacija, infrastruktura i jednostavni procesi dobijanja zemljišta, finansijski podsticaji u sektoru proizvodnje, poreske olakšice i brojni drugi podsticaji.
„Iako nivo stranih direktnih investija u Srbiji godinama rastu, za stabilnost ekonomije potrebno je pokrenuti i domaće privatne investicije, koje moraju biti temelj i pokretač privrednog razvoja Srbije. Analizirani pokazatelji za stanovništvo i ekonomiju, ukazuju potrebu strateškog okretanja ka ekstenzivnom razvoju domaće privrede – odnosno ka lokalizaciji. Da bi se lokalizacija uspešno sprovela potrebno je ubrzati pozitivne trendove i preokrenuti negativne“, navodi Egzakta.
Okretanje ka lokalizaciji ima za cilj da se kroz razvoj domaće privrede unapredi životni standard i obezbedi dugoročna stabilnost. Lokalizacija je proces strateškog usmeravanja privrede ka razvoju lokalnog poslovanja privrednih subjekata, kao jednog od prioriteta za održivi razvoj i dugoročnu stabilnost. Uspešno sprovođenje strategije lokalizacije uslovljeno je adekvatnim poslovnim okruženjem, koje treba da bude podržano sveobuhvatnim ekosistemom.
Neki od benefita koji se mogu ostvariti uspešnim sprovođenjem lokalizacije su jačanje tržišne konkurentnosti domaće privrede, tehnološki razvoj i strateško korišćenje postojećih resursa, poboljšanje životnog standrada, smanjenje dispariteta između bogatih i siromašnih, stvaranje povoljne investicione klime za domaće investitore, potencijal za otvaranje novih radnih mesta, reguliasnje problema „odliva mozgova“.
U inicijalnom pokretanju procesa lokalizacije potrebno je izabrati industrije koje pokazuju najveći potencijal za napredak, kao i izabrati grupe privrednih subjekata koje mogu najviše da doprinesu razvoju ekonomske situacije Srbije.
Prerađivačka industrija ima potencijal za razvoj visoko sofisticiranih proizvoda, što bi doprinelo povećanju konkurentnosti domaće privrede. Ako se pogleda struktura tehnološke razvijenosti u prerađivačkoj industriji u Srbiji, srednje visoka i visoka tehnologija zastupljene su u strukturi sa ukupno 27 odsto, koje su u Mađarskoj i Nemačkoj zastupljene sa 58, odnosno 59 posto.
Izrazito visoko učešće nisko razvijenih tehnologija u prerađivačkoj industriji u Srbiji odražava se na proizvodnju fokusiranu na manje sofisticirane proizvode. Prioritizacjija visoko razvijenih tehnologija u prerađivačkoj industriji podigla bi nivo kvaliteta u proizvodnom procesu.
Budućnost razvoja poljoprivredne industrije ogleda se u strateškom korišćenju postojećih resursa, koji će doprineti rastu dodate vrednosti. Po podacima iz 2018.godine, Srbija ima 29 posto obradivih površina, što je svrstava u zemlje višeg srednjeg nivoa po procentu obradivih površina, odmah iza Holandije i Poljske.
Procenat obradivih površina govori o velikom potencijalu poljoprivredne industrije Srbije koji trenutno nije iskorišćen usled slabe efikasnosti rada gazdinstava. Srbija ima samo 1 posto manje obradivih površina od Holandije, a ukoliko se uporedi neto dodata vrednost, prosek po gazdinstvu u 2018. godini u Holandiji je iznosio 159.000 dolara, što je preko 10 puta više u odnosu na Srbiju, u kojoj je iznosio 15.000 dolara.
Prilika za lokalizovanje i dalji razvoj industrije IKT i medija. U poslednjih 10 godina, industrija IT se skoro duplirala u Srbiji i predstavlja najbrže rastući segment u industriji IKT i medija.
Na razvoj ekonomije i podizanje prosperiteta stanovništva, najveći uticaj imaju MMSP (mikro, mala i srednja preduzeća), koja zapošljavaju približno 70 odsto radne snage. Razvoj ili osnaživanje MMPS-a dovešće do rasta inovacija, povećanja ekonomskog rasta, povećanja održivosti životne sredine, povećanja socio-ekonomske stabilnosti i smanjenja stope nezaposlenosti.
Analizirajući globalna kretanja i poremećaje na tržištu izazvane pandemijom koronavirusa evidentno je da su se strateška opredeljenja mnogih država promenila.
„Jasno je da je svet u periodu velike transformacije, globalni lanci vrednosti prolaze strukturne promene, ekonomije u razvoju kroz porast domaćih lanaca snabdevanja smanjuju intenzitet globalne trgovine, dok nove tehnologije menjaju troškove širom globalnih lanaca vrednosti, a kompanije preispituju svoje strategije za globalno poslovanje“, navodi Egzakta Advisory.
Kako navodi ova konsultantska kuća, pandemija nije uticala samo na zdravlje stanovništva, već je uzdrmala ceo poslovni ekosistem, lokalnu i globalnu ekonomiju. Takođe, imala je negativan uticaj na zdravlje i život globalnog stanovništva, što je značajno osetilo i stanovništvo Srbije, te se prema podacima Svetske zdravstvene organizacije Srbija nalazi na 9. mestu po broju pozitivnih na 100 hiljada stanovnika, što je skoro duplo više u odnosu na isti pokazatelj u Evropi.
„Pandemija je negativno uticala na kretanja realnog BDP-a na globalnoim nivou u 2020. godini, kada je procentualna promena realnog BDP-a u odnosu na prethodnu godinu opala za 6 odsto. Projektovani rast na 5,7 posto u 2021. godini, prikazuje uspešnost prilagođavanja ekonomija na otežane tržišne uslove koji su proistekli kao posledica pandemije. Stanovništvo je osetilo posledice pandemije, kako u razvijenim ekonomijama, tako i u zemljama u usponu i razvoju“, navodi Egzakta.
Ističe da je pandemija smanjila efekat globalizacije, što se vidi i kroz značajan pad uvoza i izvoza robe na globalnom nivou zbog otežanih uslova trgovine. U 2021. predviđen je značajan rast kako uvoza tako i izvoza, usled prilagođavanja pojedinačnih ekonomija i uvođenja korektivnih mera.
„Stanovništvo i privreda osećaju negativne ekonomske posledice u najvećoj meri kroz povećanje cene robe, poremećaje lanaca snabdevanja i rast inflacije. Posledice pandemije imaju uticaj na rast ukupne inflacije kako u razvijenim zemljama, tako i u zemljama u razvoju. Ukoliko države budu reagovale na vreme, smanjenje ukupne inflacije na nivo pre pandemije očekuje se tek sredinom 2022. godine“, navodi Egzakta.
Faktori koji imaju najveći uticaj i pretnju na inflaciju su povećanje cene roba i poremećaji lanaca snabdevanja, nagle promene u ponudi i tražnji, kao i povećanje broja zaraženih i uvođenje novih mera.
„Nakon dve teške godine pandemije, koja će se očigledno nastaviti i u narednom periodu, Srbija je ponovo na prekretnici koju bi trebalo da iskorisiti da pokrene jači ekonomski rast kroz revitalizaciju lokalne industrije“, navodi se u studiji.
Bonus video: Pljušte otkazi
Pratite nas i na društvenim mrežama:
Koje je tvoje mišljenje o ovoj temi?
Ostavi prvi komentar