Imali su profesiju, ali su ostajali anonimni. Put bezimenih do inicijala dugo je trajao. Do dva slova stigli su sredinom dvadesetih prošlog veka. Koju godinu kasnije u “Pravdi ”, “Vremenu”, “Politici” ispod fotografija redovnije su potpisivana imena autora. Delili su ih na laborante i “čvakaroše”, “škljocaroše“. “Čvakni brzo onog”, “Škljocni ono tamo” - bilo je novinarsko uputstvo fotoreporterima.
Najpoznatiji međuratni srpski fotoreporter ime je dobio u “Politici”. Aleksandar Aca Simić (1898-1971.) prema navodima Slobodana Giše Bogunovića ( “Ljudi Politike”) pohađao je studije arhitekture na Nacionalnoj školi dekorativnih umetnosti u Parizu. Vraća se u Beograd 1923. gde je apsolvirao na Tehničkom fakultetu u Beogradu.
Bio je jedini fotograf “Politike” pored “belog” Rusa Jurija Usakovskog, koji je pre Oktobarske revolucije radio u Moskovskoj “Pravdi”.
Posle Drugog svetskog rata gubi mu se svaki trag.
Fudbalski sudija Branko Gavela
Iza fotografija Aleksandra Simića nije stajao šaptač. Bio je budno oko beogradske varoši, od Pištolj Male do dvora, testeraša do krunisanih glava, vaterpolo i fudbalskih utakmica (1924.) timova Drame i Opere Narodnog pozorišta. Sudija u odelu s kravatom dr Branko Gavela. Tu je i prva prestonička Standard oil benzinska pumpa u Dečanskoj ulici (1925.) kao i automat za prodaju čokolada (1931.)…
Od Simićevih portreta prednost dajem onom Dobrice Milutinovića, poznatog predratnog pozorišnog glumca kao i indijskog pesnika i nobelovca Rabindranata Tagore, koji je novembra 1926. održao predavanje u Beogradu. U čarobnoj igri svetlosti i senke dobili smo umetnost najvišeg reda.
Informacije koje sadrže fotografije Aleksandra Simića jesu jedinstven trag prošlosti, jer vizuelno dopunjuju primarne izvore, smatra Darko Ćirić, kustos Muzeja grada, autor izložbe (2011.) i knjige “Gradski nomad”, posvećene Simićevom radu.
Ubistvo u Skupštini
Posle pokušaja ubistva Stjepana Radića hrvatskog poslanika u Skupštini Kraljevine SHS 20 juna 1928, hitno je prebačen u Varošku bolnicu. Novinarima i fotoreporterima bio je zabranjen pristup.
Nije samo Aca Simić pokušavao da napravi fotografiju ranjenog Radića. Ispred bolnice nalazilo se i Svetozar Grdijan, još jedno veliko ime srpske međuratne fotografije.
Simićeva konkurencija iz “Vremena”. Grdijan je fotografisao Simića kako kuca na prozor bolničke sobe sa belih bolničkih kolica.
Na njoj se našla ruka koja otvora prozor sobe. Sutrašnja “Politika” je objavila prvu fotografiju Stjepana Radića posle ranjavanja u Skupštini, dok je Grdijan Simiću poklonio onu kojom je ovekovečio rivala. Uz mnoga pitanja kako je uspeo da fotografiše Radića, kolege je interesovalo da li mu je pre snimka izgovorio “ptičica”.
S Cindapom na zadatak
Poznato je da je Simić na mnoge događaje stizao pre svih. Prvi je fotoreporter u Srbiji koji je koristio motocikl. Bio je to nemački “Cindap” sa prikolicom, registarskih tablica 99.
Narodni poslanici zamerali su Simiću, više u šali, da ih gleda sa visine. U Skupštinu je uvek unosio hoklicu na sklapanje, kako bi njegov fotoaparat bio na visini zadatka – iznad ostalih.
Iako je karijeru počeo sa loše startne pozicije fotoreportera bio je najbolje plaćeni fotoreporter u Kraljevini.
Početkom 1941. primerak “Politike” koštao je dva dinara. Simićeva plata 1. januara iste godine iznosila je 7.100 dinara. Mogao je tada da kupi 3.550 primeraka novine u kojoj je radio. U današnjim relacijama to bi značilo da prvi fotoreporter najstarijeg lista u Srbiji zarađuje 177.500 dinara mesečno.
Stog sena ispred Skupštine
Neki od starijih poslanika zamerali su “Politikinom” fotoreporteru na jednoj njegovoj ranijoj fotografiji (1929.) velikog stoga sena ispred još neuseljene Skupštine kao i na gradskom tramvaju (1930) sa koga vise grozdovi putnika.
Kod Aleksandara Simića nismo uspeli da pronađemo nijednu grešku u topografiji objekata snimanja. Slično je i kada je reč o identifikaciji osoba koje su snimljene. Kada nije siguran ne želi da nas zavede proizvoljnim interpentacijama – podseća Ćirić.
Goran Malić, najpouzadaniji istoričar fotografije, publicist i sam fotograf, smatra da do Simića srpsko novinarstvo nije imalo predanijeg poslenika u fotoreportaži. Simić je pokazao da je fotografija sposobna da zabeleži i sačuva autentičan i životni pogled na političke dogođaje. Time je položio temelje političke fotoreportaže u srpskoj fotografiji, dajući je atribute posebnog žanra. Nažalost, smatra Malić, nije imao valjane nastavljače koji bi oformili političku reportažu u poseban žanr.
Moša Pijade zabranio povratak
Isti Simić ostao je bez posla 1945. zbog dvomesečne saradnje, tokom okupacije, s listom “Novo vreme”. Vrata “Politike” Simiću je zatvorio Moša Pijade – slažu se i Bogunović i Malić.
Predrag Milojević je u istom “Novom vremenu” bio koji dan duže od Simića. Bio je glavni urednik. Za njega to nije bila otežavajuća okolnost. Vratio se u “Politiku”. S iste adrese 1952. godine “izbačen je iz lista na zahtev J.Broza, po telefonskom pozivu Milovana Đilasa i odluci direktora Bogdana Pešića o otpuštanju pojedinih predratnih novinara. U “Politiku” se vraća kao urednik vesti spoljnopolitičke rubrike 1957.” (“Ljudi Politike”)
Simiću je posao obezbedio Vladislav Ribnikar u novinskoj agenciji “Jugopres” koju je pokrenuo. Stalni posao dobija 1952. u “Borbi“ gde je – daleko od terena – radio do 1959. na mestu rukovodioca foto odelenja.
U to vreme u “Borbu” iz Kragujevca dolazi mladi i daroviti fotoreporter Tomislav Peternek. Simić ga poziva da donese neke njegove negative da ih pogleda. Postavio ih je na samu stranicu “Borbe”. Nije mi bilo baš jasno pa sam ga pitao zbog čega ih ne podigne ka svetlosti da bi bolje video. Ako je negativ dobar kroz njega možete da čitate novine. Bila je to moja prva lekcija kod Aleksandra Simića – pričao mi je letos Tomislav Peternek.
Bonus video:
Beograd u filmskim scenama
Koje je tvoje mišljenje o ovoj temi?
Učestvuj u diskusiji ili pročitaj komentare