2
Mlađima je ovaj naslov malo zbrkan, ali će starije sigurno podsetiti na knjigu iz obavezne lektire svih koji su se bavili sociologijom kulture. Stanko Lasić (1927-2017), jedan od najpoznatijih teoretičara i istoričara umetnosti na ovim našim prostorima, tako je naslovio svoju briljantnu analizu sukoba na jugoslovenskoj književnoj levici između 1928. i 1952. godine, perioda u kome su države nastajale i propadale brže nego neki umetnički pravci.
Miroslav Krleža, Radovan Zogović, Branko Filipović, Milovan Đilas, Stevan Galogaža, Ognjen Prica, Oskar Davičo… da ne nabrajam dalje imena iz pluskvamperfekta nekadašnje zajednice naroda i narodnosti, raspravljali su skoro četvrt veka da li postoji “umetnost radi umetnosti” odnosno “lepota radi lepote” ili je pak “umetničko stvaralaštvo živo samo ako prati društveni tok života, a mrtvo ako je ostalo kraj puta”.
Nešto slično moglo bi se reći i za objavu, koju je ovih dana “okačio” na Fejsbuk moj prijatelj Ninus Nestorović, zadnja pošta Novi Sad: “Nedostatak pravde poštenja i demokratije su razlog zašto neki aforističari pišu samo o vođi i vlasti, a zašto neki pišu samo o muško-ženskim odnosima pogodite sami…” U prevodu, mogu li aforističari u ovim turbulentnim i presudnim vremenima da ostanu kraj puta, zaglavljeni u lepom pisanju o koještarijama…
Ninusov nešto stariji kolega Milan R. Simić, zadnja pošta Velika Plana, bi dodao da “pored praznih priča sve više imamo i prazne aforizme”. Iz njegove knjige “Aforizmi za dugo pamćenje” (“Nova Artija”, Paraćin, 2014) prepisujem još dva koji govore o, bar na prvi pogled, osnovnom razlogu najnovijih sporenja među aforističarima: “Kod nas su dodele književnih nagrada za satiru smešne priče”; “Sve po dogovoru. Žiriju novac, meni povelja.”
* * *
Ručnu je spustio i prvi prekršio prećutni pakt o međusobnom nenapadanju najviđenijih aforističara jedan od osnivača i dugogodišnji predsednik Beogradskog aforističarskog kruga Aleksandar Baljak, tekstom u “Danasu” pod naslovom “Kako ‘mali Vučići’ dodeljuju nagrade za satiru u Srbiji”.
Formalno, on se osetio pogođenim ne toliko odlukama dva žirija (BAK-ovog i Udruženja književnika Srbije) za najprestižniju ovdašnnju nagradu “Radoje Domanović” (za najbolju knjigu satire u prethodnoj godini), koliko činjenicom da pojedini članovi tih žirija nisu ni videli knjige o kojima navodno žiriraju, pa je javno upitao “zašto neki pristaju da ne odlučuju ni o čemu”. Jedna od tih neviđenoh knjiga bila je i zbirka Baljkovih aforizama “Nemam reči”, koju je lane objavio “Arhipelag”.
“Važno mi je da naglasim da ideja ovog teksta nije žalopojka za nagradom, već želja da se osvetli činjenica ko i kako danas odlučuje u srpskoj satiri i nagrađivanju. Sistem je prilično sličan onome u SNS-u zapravo: sve se odlučuje u Centrali, ostali samo izvršavaju naređenja, bez mnogo razmišljanja. I uvek se precizno zna ko je na crnoj listi”, napisao je Baljak.
Mnogi su u “Centrali” prepoznali njegovog imenjaka, o kome sam nedavno i ja nešto napisao u tekstu pod naslovom “Topalović srpske aforistike” (četvrtak, 4. april), koji svako malo dobije poneku nagradu ili bar povelju za “ukupan doprinos srpskoj satiri”.
Tim povodom oglasio se i profesor dr Dragan Koprivicca, zadnja pošta Podgorica (dobitnik nagrada, među kojima su priznanja “Radoje Domanović” i “Rade Jovanović”, i nagrada “Tipar”, regionalna godišnja nagrada za najbolju knjigu u oblasti humora i satire na Danima humora i satire “Vuko Bezarević” u Pljevljima, zatim nagrada „Branko Ćopić”, “Marko Miljanov” i druge), koji je članovima oba već pomenuta žirija uputio “otvoreno pismo”:
“Mi, aforističari, smo ljudi koji, za razliku od Disove pjesme ‘Možda spava’, nikad ne spavamo, a pritom smo budni širom otvorenih očiju, jer stojimo na vječnoj straži ljudskosti, spremni da targetiramo sve mane i poroke čovjeka i društva, žigošemo sva skretanja sa pravog puta Balkana i širih prostora, pri čemu nam ništa ne smije biti ‘ravno do mora’… Upravo zato što nikad ne spavamo, i upravo zato što to činimo širom otvorenih očiju, kako Dis lijepo reče u jednom stihu iste pjesme, “izvan svakog zla”, ne mogu da vjerujem u neke glasine da su i UKS i BAK, to jest ugledni aforističari iz tako uglednih institucija, tokom žiriranja, elegantno prećutali, i čak vješto sklonili knjigu aforizama jednog od najvećih srpskih i svjetskih aforističara, Aleksandra Baljka, na konkursu za pomenute dvije nagrade.”
Korivica je javno upitao da li su se to kolege aforističari, skrajnuvši sa konkursa knjigu Aleksandra Baljka, nekadašnjeg osnivača BAK-a, i njegovog dugogodišnjeg predsednika, okrenuli protiv tog vrhunskog aforističara?
“I protiv samih sebe, jer im tako nešto apsolutno ne dolikuje. Dakle, ako se ta ujdurma i zaista desila, da li su članovi ta dva ugledna žirija postali upravo oni negativni junaci koje oni, kao aforističari, upravo prozivaju u svojim aforizmima tokom svih ovih godina? I da li su se tako našli u začaranom krugu iz kojeg nema izlaza, bez pravog koraka… Zato molim sve moje uvažene kolege iz oba žirija, među kojima ima i onih koji su zdušno glasali prije neku godinu da postanem laureat dva navedena ugledna priznanja, da rad oba žirija vrate na fabrička podešavanja, da obnove žiriranje, pa kom opanci, kom obojci, kom jedna, kom druga, ili obje nagrade, ili nijedna.”
* * *
Podsetivši da je svojevremeno miropočivši mitropolit Amfilohije rekao kako je “Sujeta je najveće zlo”, Koprivica je upozorio:
“Ne bih volio da u krugovima aforističara stanuje upravo ta prokleta sujeta, netrpeljivost, grupašenje, revanšizam i slični ‘dometi’ demokratije i književnih odnosa među velikima. Zato molim oba ugledna žirija, ljude i umjetnike u njima, da ovaj problem riješe kako to i dolikuje čestitim aforističarima, jer će u protivnom biti u obavezi da u sljedećim aforizmima prozivaju sami sebe okrećući oštricu satire na sebe, a to nikom od nas ne trebuje. Da nam se bumerang vraća, i da nam neko kaže da mi nemamo pravo nikog da kritikujemo kroz aforizme sve dok prvo dobro ne vidimo sami sebe, gdje smo i kakvi smo…”
* * *
I za kraj, nešto od Aleksandra Baljka, još iz onih devedesetih, za koje smo mislili da se nikad neće ponoviti: “To što su satiričari pisali o bivšem vladaru i te kako vređa sadašnjeg.”
Učestvuj u diskusiji ili pročitaj komentare
