0
Sa samo 23 godine Alfred Žari je doživeo premijeru svog Kralja Ibija, jednog od kamena međaša u istoriji savremenog pozorišta. Jer, kad se na samom početku naslovni lik pojavi i iskoračivši na proscenijum izgovori "Sranje!", publika u pariskom "Theatre de l'Ouvre" je tog decembra 1896. godine pobesnela i urlanjem propratila predstavu, ukoliko je u međuvremenu nije napustila.
Premijera u Narodnom pozorištu Sombor „Ibi The Great“, autorska predstava Andraša Urbana po Žarijevom tekstu, dramaturškinja Vedrana Božinović.
Tekst, koji se smatra pretečom nadrealizma i dadaizma, nastao je iz dečje igre, iz lakrdije tokom autorove srednje škole. Uživao je da sa svojim najboljim drugom Anrijem Morinom ismeva profesora fizike Ebera, koji im se očigledno jako zamerio. Izmišljali su različite skaske o jadnom Eberu, a onda ih je Žari uklopio u lutka igru, namenjenu za izvođenje marionetama. Shodno duhu vremena i godinama autora, tekst je nezaokružena celina, lakrdija sa pantomimskim delovima, vašarskom vulgarnošću, grubim jezikom i još grubljim humorom, nepredvidiv, sa nemogućim preokretima.
Vreme je to razvoja nihilističkog pogleda na čoveka i civilizaciju, demistifikacije društvenog morala, otkrivanja skrivene, mračne ljudske strane, ali prevashodno pobune protiv autoriteta građanskog društva, što Kralj Ibi sve savršeno objedinjuje. Smešten u Poljsku, parodira makbetovsku matricu borbe za vlašću, ali bez herojstva i uzvišenosti i čini to isključivo komičkim sredstvima. Zapravo crnohumornim.
Andraš Urban i dramaturškinja Vedrana Božinović, prateći Žarijevu radnju, tekst proširuju duhovitim komentarima, bilo da su to komentari samih likova, ili glumaca koji ih tumače. Tiču se isključivo pozorišta i mesta određenog glumca u njemu, u predstavi, u tekstu koji govori. Bezbroj je tu referenci koje se smenjuju brzinom crtanog filma, bezbroj preduhovitih rešenja, glumačkih iskoraka iz likova koji deluju kao improvizacija, a zapravo to nisu, jer su fiksirani tekst.
Nemanja Bakić, fantastični Nemanja Bakić je kralj Ibi. Sa ogromnom energijom, sa dubokom verom u sve što izgovara, sa autentičnim ludističkim temperamentom, on je taj tako odvratni uzurpator prestola, a beskrajno simpatični komičar.
U estetici ružnog kojim je prožet svaki segment predstave, Danica Grubački kao majka Ibi je pravo vizuelno osveženje, dragocena boja kao antipod svemu ostalom. Jer tu se jede iz klozetskih šolja, hoda se u umrljanim gaćama i majcama, pretura po kostima, odrubljuju se glave…
Sve ostale likove tumači troje glumaca Biljana Keskenović, Srđan Aleksić i Nikola Knežević, dok Strahinja Rašić svira harmoniku gotovo sve vreme. Logično, jer Ibi voli da zaigra kolce kad je srećan, a srećan je čim odrubi koju glavu i dokopa se bogatstva vlasnika glave.
Radnju znate: pošto je opljačkao u sopstvenoj državi sve što je mogao, pošto je poklao i povešao sve što mu je smetalo, Ibi objavljuje rat ruskom caru u nadi da se dokopa nekog dodatnog bogatstva. Okružen isključivo kukavicama i ulizicama, mada jednako pokvarenim kao on, na samom početku rata doživljava debakl. Bežeći sa najužom svitom, svako sa koferčetom u ruci, ulaze u velikog roza flaminga i nestaju put toplih mora i krajeva.
Može ovo da vas podseća na šta god hoćete, ali sve se zbiva u Poljskoj i sa nama nema nikakve veze! Tako da ćete se slatko smejati Poljacima tokom dva sata predstave, iako svesni koliko je taj njihov vladar jedna opasna budala okružena mufljuzima.
*Kritika je deo projekta „Kritičarski karavan“ koji realizuje Udruženje pozorišnih kritičara i teatrologa Srbije, pod pokroviteljstvom Ministarstva kulture i informisanja.
Bonus video: Najava premijera u Beogradskom dramskom pozirištu za 2022
