Pronašli antički spomenik u Vinči, lopovi ga ukrali

Rimski epigrafski spomenik, nestao je u noći između subote na nedelju, samo dan nakon što je u petak, 10. jula 2020. godine, pronađen prilikom zemljanih radova uz put koji vodi ka deponiji Vinča.

Kako je objavljeno na sajtu Narodnog muzeja u Beogradu, veoma važan rimski epigrafski spomenik (kameni spomenik sa uklesanim tekstom na latinskom jeziku), koji je jedinstveni istorijski izvor, dobro koje uživa prethodnu zaštitu i vlasništvo je Republike Srbije, netragom je nestao sa mesta nalaza.

Najveći broj takvih spomenika, kako kažu, su u muzeje dospeli kao slučajni nalazi, zahvaljujući ljudima koji su ih pronalazili. Tako je bilo nekada, a poslednjih decenija takvi nalazi iz Srbije najčešće ilegalnim kanalima odlaze u inostrane kolekcije i muzeje. Crno tržište i šverc krčme nacionalno blago Srbije.

„Spomenik o kome je reč pronađen je u petak 10. jula 2020. godine prilikom zemljanih radova uz put koji vodi ka deponiji Vinča. Savesni radnik je isto veče o pronalasku kamenog spomenika obavestio Narodni muzej u Beogradu, a naš stručnjak je već narednog jutra, u subotu ujutru, bio na licu mesta. Konstatovano je da je u pitanju rimski mermerni spomenik iz II veka, na kome se sa jedne strane nalaze dva stopala u sandalama koja su bila deo skulpture natprirodne veličine, dok se na drugoj strani nalazi natpis na latinskom u 15 redova. Na tom natpisu ispisan je čitav životopis jednog visokog rimskog zvaničnika iz koga saznajemo da je ovaj rimski spomenik pripadao čoveku visokog viteškog staleža koji je tokom vojničke službe rukovodio različitim vojnim odredima, službovao u tri legije, učestvovao u ratu sa Parćanima i tokom svoje službe više puta bio odlikovan za vojničke vrline.

U cilju adekvatne zaštite i vodeći računa o svim stručnim procedurama, zbog gabarita i težine spomenika, bilo je neophodno angažovanje transportnog vozila i više radnika. Sa upravom deponije je dogovoreno da se spomenik u skladu sa mogućnostima zaštiti kako bi već u ponedeljak ujutru bezbedno mogao biti transportovan u Narodni muzej u Beogradu. Međutim, prema informacijama kojima raspolažemo spomenik je “nestao“ između subote u 17 časova i nedelje u 8 časova.

Budući da arheološki predmeti otkriveni na teritoriji Republike Srbije po Zakonu pripadaju Republici Srbiji, a imajući u vidu da je epigrafski spomenik evidentiran i snimljen od strane stručnjaka muzeja i da je pokrenut administrativni postupak za njegovo preuzimanje, njegov “nestanak“ se kvalifikuje kao teška krađa, te je protiv nepoznatog počinioca podneta krivična prijva. Istražni postupak policije je u toku.

Imajući u vidu da je „nestali“ epigrafski spomenik detaljno fotografisan i da će u bliskoj budućnosti biti publikovan u stručnoj literaturi, osobe koje su spomenik nezakonito prisvojile, moraju biti svesne činjenice da ga nigde i nikada u inostranstvu neće moći prodati bilo kojoj aukcijskoj kući, jer je “vruća roba“. Ukoliko istražni postupak koji je u toku ne bude dao zadovoljavajuće rezutate i ukoliko spomenik uskoro ne bude pronađen i vraćen, sve relevante informacije o navedenom epigrafskom spomeniku biće postavljene i u Interpolovu bazu ukradenih arheoloških predmeta. U skladu sa važećim zakonskim regulativama i ratifikovanim međunarodnim sporazumima ako se, na primer, spomenik bilo gde u svetu pojavi na prodaji za 2, 5 ili 20 godina, moraće da bude vraćen u Srbiju uz sprovođenje istrage o putu koji je prešao do kupca kod koga je zatečen.

Kako postoji mogućnost da je epigrafski spomenik mogao biti otuđen iz neznanja pozivamo ličnosti koje su to učinile da spomenik predaju Narodnom muzeju u Beogradu ili obaveste o tome gde se nalaze, u kom slučaju neće snositi posledice koje sleduju za krivično delo teške krađe. Molimo sve građane koji primete ovaj spomenik, da o tome obaveste Narodni muzej u Beogradu ili policiju. Lica koja se rukovode ličnom zaradom od prodaje ovog i mnogih drugih arheoloških nalaza, kao i svi posrednici u tim poslovima, svesno se bave kriminalnim radnjama bez imalo obzira prema javnom i opštem interesu.

Iako je spomenik u cilju zaštite i daljih naučnih istraživanja trebao biti prenet u Narodni muzej u Beogradu, važno je napomenuti da otuđenjem ovoga spomenika nisu oštećene samo usatove zaštite već i svi građani Republike Srbije.