2
Reditelj filmova „Diva“ i „Beti Blu“ često je bio označen kao da je samo bljesak i ništa drugo, ali on je ipak mnogo više od toga, piše „Gardijan“ povodom smrti francuskog reditelja Žank Žaka Beneksa.
Za vreme vladavine Margaret Tačer 80-ih, britanska kinematografija je bila u velikoj meri potioštena, zajedljiva, politička i opoziciona. Ali u Francuskoj Fransoa Miterana, filmovi su bili blistavi i seksi, iako pod površnim neonskim sjajem: takozvani „cinema du look“. Nijedan reditelj nije bio zaslužniji za ovo od Žan-Žaka Beneksa, piše „Gardijan“.
Bio je i slavan i ismejavan zbog kolosalnog hita iz 1986, „Beti Blu“ koji je pokrenuo karijeru njegove zvezde Beatris Dal. Burna drama u kojoj se pisac u nastajanju upušta u strastvenu, destruktivnu aferu sa Dalovom impulsivnom sirenom, Beti. Bio je nominovan za najbolji strani film na Oskarima, Globusima i Baftama i dobio je devet nominacija za Cezar. Ali „Beti Blu“ je zapravo osvojio samo jednog Cezara: užasno odgovarajuću nagradu za najbolji poster (nagrada je ukinuta nekoliko godina kasnije). Kultni lik mlade Beatris koji se prelepo nazire u plavetnilu sve dubljeg neba zalaska sunca sa precizno odabranom kolibom na plaži na blistavom horizontu. Bio je to poster koji je krasio milion zidova studentskih spavaćih soba i ubrzo su na film, kao i na samog Beneksa, počeli da gledaju kao na one sa bezobraznim ukusom iz 80-ih: takozvane „ljubitelje nogu“ francuske kinematografije.
Ali to ne odgovara njegovoj smelosti, energiji i bujnosti, kao ni filmu koji mu je napravio ime 1981.“Diva“, film sa zaostalim novotalasnim etosom, ali sa manje politike. Mladi poštar koji šparta po Parizu na mopedu (ono ključno vozilo francuskog Novog talasa) opsednut je operskom pevačicom, koju igra Viljelmina Vigins Fernandez; slučajno dolazi u posed kasete na kojoj se nalazi priznanje koje inkriminiše važnog policajca, a koja će biti pomešana sa njegovom ilegalnom kasetom na kojoj diva peva strastvenu sopran ariju iz opere Alfreda Katalanija „La Wally, Ebben? No andro lontana“, sa svojom visokom notom koja razbija prozore.
Beneks je učinio da ova zapanjujuće dramatična arija postane poznata među onima koji nisu ljubitelji opere (na iritaciju hardkor ljubitelja opere) i postane hit singl sa inače malo poznatog albuma.
Nakon „Dive“, Beneks je napravio ono što su i obožavaoci i klevetnici smatrali njegovim ključnim autorskim delom, „Mesec u slivniku“, sa Nastasjom Kinski u glavnoj ulozi bogate predatorke, čija se sudbina sudara sa lučkim radnikom kojeg igra Žerar Depardje. Njegovi fanovi su tvrdoglavo insistirali da je ovo Beneksovo briljantno razigrano, živopisno, vizuelno kreativno francusko okretanje američkom noir žanru. Protivnici su rekli da je to bilo nepodnošljivo pretenciozno i besmisleno; Beneks je bio duboko povređen što su ga izviždali na premijeri u Kanu.
Tokom 90-ih, Beneksova zvezda je nestala, možda zbog njegovog karakteristično iskrenog, ali nesrećnog filma „IP5: L’ile auk pachidermes”, koji je hladno primljen od kritike i u kojem je njegova kultna zvezda Iv Montan nažalost umrla odmah nakon snimanja smrti njegovog lika.
Za Beneksa se često govorilo da je u njegovom radu stil iznad sadržaja. Ali da li je to pošteno? Imao je otprilike onoliko sadržaja kao i svaki vredni režiser njegovog vremena, ali mnogo više stila, a zapravo i senzualne ljubavi prema stilu. Njegova „Diva i „Beti Blu“ zaslužuju da budu poznati mnogo više nego kao nekakvi modni detalji: bili su vrcavi i živopisni filmovi.
Bonus video: Premijera filma „Zlatni dečko“