0
Jedna od trenutno najposećenijih izložbi u Beogradu jeste ona koja se od prošle nedelje može videti u Galeriji SKC-a "Nove tendencije '60".
Mnogo je kurioziteta ove postavke, kao svojevrsnom omažu umetničke scene Rima tokom šezdesetih godina prošlog veka, a jedna od njih jeste ta da se baš tu može videti nekoliko radova Mire Brtke, koja je bila jedna od važnih protagonistkinja te scene. Drugi jeste da je ova postavka, na kojoj je izloženo više od 30 radova deset umetnika – slika, predmeta i skulptura – koji su živeli i radili u isto vreme u Rimu, prvi put da su se njihova dela našla na jednom mestu.
Organizatori izložbe „Nove tendencije ’60“ iz Fondacije Mira Brtka za subotu, 23. decembar u 13 časova zakazali su stručno vođenje kroz postavku, koja će ilustrovati kontekst rimskog perioda Mire Brtke, kao i približiti publici sve one umetnike s kojima je sarađivala i izlagala u Italiji.
Podsećanja radi, Mira Brtka (1930 – 2014) završila je studije režije na Akademiji za pozorište i film u Beogradu 1953. i već kao mlada ostvaruje zapažene rezultate u okviru pozorišne i filmske režije. Sa rediteljem Nikolom Majdakom odlazi u Rim da prime nagradu za zajednički projekat, ne znajući da će se u Rimu zadržati i da će ta odluka imati značajnu ulogu za njeno celokupno stvaralaštvo.
Upisala je Akademiju lepih umetnosti u Rimu, na kojoj je diplomirala 1963. godine. Slikarski počeci Mire Brtke početkom i sredinom šezdesetih godina prošlog veka odvijaju se u atmosferi italijanske umetnosti perioda posle enformela.
Za kratko vreme realizovala je veliki broj izložbi, među kojima se ističu postavke „Gencay, Brtka, Franchini“ (Rim, 1964), „Forme presenti: Brtka – B. Conte – Čubraković – Franchini – Takahashi“ (Rim, 1964), i izložba grupe „Illumination“ istog naziva (Trento, 1967). Članstvo u internacionalnoj grupi „Illumination“ je posebno obeležilo Brtkino slikartvo, a naročito uticaj mentora Nobuje Abea. Od poetike posle enformela, Mira Brtka transformiše slikarski stilski izraz ka geometrizovanoj, plošnoj formi i dinamičnoj kompoziciji čistih tonova, okarakterisanoj op-art i organska geometrija.
Ovu autentičnu umetničku ličnost osvetlila je hit izložba „Refleksije“, održana u Muzeju grada Beograda 2021. godine, a predstavljamo i ostale umetnike s kojima je u Rimu drugovala i sarađivala:
Japanski umetnik Nobuja Abe (1913 – 1971) je bio svetski renomirani umetnik, poznat po tome što je svoje radove realizovao širom sveta i što je bio veoma uticajan na svoje savremenike. Počeo je da slika sa 17 godina i bio je jedan od aktivnih učesnika japanskog nadrealističkog pokreta. Poetička određenja u njegovom stvaralaštvu kretala su se do apstrakcije, enformela i geometrijskog slikarstva. Bio je član žirija Venecijanskog bijenala1954. godine, Bijenala u Sao Paolu 1959. i ljubljanskog Bijenala grafike 1960. godine. Posetio je Jugoslaviju više puta i poznato je da je bio opčinjen bosanskim stećcima. Boraveći u Jugoslaviji 1960-ih godina, zainteresovao se za stvaralaštvo mlade umetnice Mire Brtke, koja u to vreme živi i radi u Rimu. Seli se u Rim ubrzo, gde osniva međunarodnu grupu „Illumination“ 1967. godine, čiji članovi su bili Mira Brtka, Milena Čubraković (Jugoslavija), Marša Hafif (SAD), Paolo Pateli (Italija), Aldo Šmid (Nemačka) i on sam kao mentor. Njegovi umetnički radovi se nalaze u brojnim muzejskim postavkama u Japanu, Italiji i širom sveta, kao i u brojnim privatnim kolekcijama.
Milena Čubraković (1924 – 2004) je završila Akademiju likovnih umetnosti u Beogradu 1953. kada i počinje aktivno da izlaže. Donosi odluku da svoju stvaralačku i izložbenu karijeru nastavi u Rimu od 1959, s obzirom da je u to vreme pružao mnoge mogućnosti mladim i talentovanim stvaraocima. Kao centar kulturnih i umetničkih dešavanja, Rim je bio mesto susreta umetnika širom sveta, koji su razmenjivali iskustva sa podneblja sa kojih dolaze, utičući jedni na druge. Upravo u Rimu se susreću Mira Brtka i Milena Čubraković, i od tog susreta rade u zajedničkom ateljeu. Izrazito talentovane i inovativne, postaće članice grupe „Illumination“, zajedno sa umetnicima iz Japana, Nemačke, Italije i Amerike. Prostorni radovi Milene Čubraković, autentične tehnike reljefa i stabilnih prostornih oblika, danas su deo brojnih internacionalnih i domaćih muzejskih zbirki, kao i privatnih kolekcija.
Amerikanka Marša Hafif (1929 – 2018) seli se u Italiju 1961. godine. U Firenci provodi godinu dana, dok će se u Rimu zadržati narednih osam godina. Maršin rad je primetio japanski umetnik Nobuja Abe i izabrao je za članicu grupe „Illumination“. Među članovima grupe istakla se po veoma redukovanim apstraktnim motiva, intenzivnim bojenim plohama, ali sa izvesnom asocijativnom komponentom; sama je svoje radove iz rimskog perioda nazvala terminom Pop-Minimal. Njen rad će kasnije evoluirati u radikalno redukovanu apstrakciju čistih ili suptilno teksturisanih bojenih površina.
Rim napušta 1969. godine, i u Americi dočekuje kraj aktivnosti grupe „Illumination“, iako su planirali izložbu 1971, za koju su se članovi pripremali četiri godine. Marša Hafif je ostvarila internacionalnu afirmaciju svog stvaralaštva tokom života, a o njenoj zaostavštini brine njena porodica, koja vodi Legat Marše Hafif.
Paolo Pateli, rođen 1934, Italijanski umetnik, formalnog obrazovanja iz oblasti hemije i farmacije, nakon diplomiranja postaje samouki slikar, kasnije i profesor slikarstva. Energična kreativna atmosfera Rima toga vremena, uticala je da se umetničkoj praksi posveti u potpunosti. Njegovo stvaralaštvo još u ranoj fazi karakteriše eksperimentisanje sa medijima, i rad u sferi apstrakcije. Prepoznatljiv je po autentičnom vizuelnom jeziku, dinamičnim kompozicijama ploha oivičenih polukružnim do kružnim oblicima, koje, preklapajući se u svojoj dvodimenzionalnosti često ostavljaju iluziju prostora. Njegove slike često postaju prostorni objekti, praveći svetlosno-prostornu interakciju sa okruženjem, a bavio se i skulpturom, i bio član grupe „Illumination“.
Aldo Šmid (1935-1978) je počeo da se bavi slikarstvom dok je pohađao Institut za fizičko vaspitanje u Trentu. Njegove prve slike, koje je izložio 1957. godine, bile su inspirisane „figurativnim pokretom“. U periodu od 1962. do 1978. godine kreće se u okviru poetike apstraktnog slikarstva, usmerivši se na istraživanje boje kao svetlosti, što je odredilo da postane član internacionalne grupe „Illumination“ 1967. godine zajedno sa još četvoro umetnika, a pod mentorstvom japanskog umetnika Nobuje Abea. U to vreme izlaže radove u Francuskoj, Švajcarskoj, Španiji, Austriji, a prisutan je u umetničkim krugovima Rima, Milana i Trenta. Samostalno je napisao knjigu o teoriji boje, likovnom elementu koji je bio fokus njegovog autorskog umetničkog istraživanja.
Antonio Frankini rođen je u Bolonji 1923. godine u posleratnim godinama studirao arhitekturu na Politehničkom fakultetu u Milanu, gde je došao u dodir sa živom umetničko-kulturnom klimom. Uporedo sa slikanjem, crtanjem i dizajnom, celoga života radio je i u keramici. Izlagao je u Parizu, Bazelu, Štutgartu, Tunisu, Milanu, Bolonji, Palermu, Veneciji, Briselu, Torinu, Rimu, Đenovi… Godine 1963. preselio se iz Milana u Rim. Učestovao je na izlaganjima zajedno sa umetnicima iz grupe MAC i COBRA, a bio je član internacionalne grupe Illumination.
Dela mu se nalaze u mnogim javnim zbirkama u Bazelu, Briselu, Čikagu, Martigu i drugim gradovima Evrope i sveta, a takođe i u mnogim privatnim kolekcijama. O njegovom radu pisali su između ostalog: Lučio Fontana, Franko Pasoni, Mario Radiče, Anđelo Dragone, Đuzepe Gati, Maisa Volpi i drugi znameniti umetnici, kritičari i teoretičari umetnosti. Autor je jednog mozaika za čuvenu „Promenadu umetnika“ u Albisola Marini, koji nosi naziv „Astrej stvara vetrove“, a izveden je 1963. godine.
U zrelom dobu kao već iskusni umetnik, utvrdio je svoju poziciju na sceni sa nekoliko većih samostalnih izložbi, nagrada i priznanja: Nagrada za životno delo Putovanje kroz keramiku iz Muzeja industrijske umetnosti Manuela Kargalera (1999); samostalna izložba u Muzeju kreativnog grada Oljara Salerno (2001); Opština Salerno je 2002. godine naručila keramičku dekoraciju trga Đan Kamilo Gloriozi.
Genđaj Kasapči (1933-2017) je još u najranijoj mladosti pokazala izuzetan talenat za slikarstvo i vizuelne umetnosti, pa joj je, iako je potekla iz stroge konzervativne sredine, bilo omogućeno da studira na Akademiji lepih umetnosti u Istanbulu. Već 1959. godine dobija stipendiju koju joj je dodelila italijanska vlada, i odlazi u Firencu. Predmet istraživanja tom prilikom su joj bili fresko slikarstvo i mozaik, koji je imao ključnu ulogu u formiranju autentične poetike i stilskih odlika slikarstva Genđaj. Odlazi u Rim 1960. godine da bi počela da radi samostalno, u sopstvenom ateljeu. Drugu značajnu prekretnicu u njenom umetničkom radu označava kontakt sa umetnicima iz grupe Illumination. Genđaj samo formalno nije bila članica grupe; nije bila prisutna prilikom održavanja prve i jedine izložbe grupe Illumination u Trentu 1967. godine, zbog specifičnog ekonomskog i političkog stanja u Turskoj u tom trenutku, ali je pohađala časove umetnika Nobuje Abea ravnopravno sa ostalim članovima grupe. Abeov atelje je bio mesto susreta mnogih umetnika, ali i kolekcionara umetničkih dela, što je za mlade umetnike otvorilo mnoge mogućnosti za afirmaciju i valorizaciju njihovog rada. Samostalno je osnovala galeriju ‘80-ih godina u Turskoj, i u svojoj matičnoj zemlji je ostvarila značajnu afirmaciju autorskog stvaralaštva. Priređena joj je velika samostalna retrospektivna izložba „Zero, 1960-2016“ u galeriji Galleria d’arte Russo u Istanbulu.
Bruno Konte (1939 – 1921) počeo je da se bavi slikarstvom 1955. godine. U početku je bio usmeren figurativnom slikarstvu koje se odlikovalo izražajnim crtežom i nadrealističkim prikazima, da bi se kasnije okrenuo istraživanju materijalnosti umetničkog dela što ga je nateralo da sa slikarstva pređe na skulpturu. Učestvovao je na mnogobrojnim umetničkim manifestacijama lokalnog ili internacionalnog tipa, od kojih se izdvajaju: učešće na 28. Venecijanskom bijenalu 1956, na 7. i 8. Kvadrijenalu u Rimu, Italijansko slikarsvo i skulptura u Galeriji „Juster“ u Njujorku, Junge Kunst 63 u Kunstlerhaus-u u Beču, 4. i 5. Pregled umetnosti Rima i Lacija, 2. Festival Azurne obale u Mentoni 1964, Kritika i italijnsko slikarstvo mladih danas u Veroni 1965. godine.
Šu Takaši rođen je 1930. godine. Diplomirao je na Akademiji lepih umetnosti Musashino u Tokiju 1950 godine. Prvu samostalnu izložbu priredio je 1956. godine, a 1963. se preselio u Rim, nakon što je osvojio stipendiju vlade Italije. Postao je poznat u Italiji i od 1969. godine uspostavio je stabilnu vezu sa Galelijom del Ariete u Milanu.
Imao je preko trideset samostalnih izložbi u gradovima širom sveta – Venecija, Milano, Čikago, Tokio, Rim, Kjoto, Ljubljana, a učestvovao je i na velikom broju grupnih izlaganja. U Japanu je osnovao umetničku grupu “Nouveau Art Group”, koja je za cilj imala revoluciju vizuelnog jezika. Učestvovao je na Venecijanskom bijenalu 1976. i na Rimskom kvadrijenalu 1977. godine. Dobitnik je mnogobrojnih priznanja, a radovi mu se nalaze u mnogobrojnim privatnim kolekcijama i javnim zbirkama pogotovo u zemljama u kojima je najviše živeo i radio – Italiji i Japanu (Nacionalni muzej moderne i savremene umetnosti u Tokiju). Dobija zvanje profesora na Kurashiki univerzitetu nauke i umetnosti u Japanu 1996. godine. Od šezdesetih do danas je izradio veliki broj murala, javnih skulptura i instalacija kako u Japanu, tako i u Italiji. Živi i radi u Rimu.
Izložba „Nove tendencije ’60“ će trajati do 28. decembra.
Bonus video: Izložba Lavirint devedesetih