Nikada nisam povredila nikoga drugoga do sebe, i to je samo moja stvar i ničija više, poručivala je jedna od najvećih pevačica u istoriji američke popularne muzike Bili Holidej, čiji je život ponovo "predmet" dva filma - dokumentarca "Billie", koji će biti prikazan naredne nedelje i dugometražnog ostvarenja "The United States Vs. Billie Holiday", čije je snimanje završeno ovih dana, a premijera zakazana za februar 2021. godine.
Koliko je javnost Bili Holidej slavila zbog njenog talenta i glasa, toliko je, tokom kratkog života, i osuđivala zbog njenih ličnih izbora. Bili Holidej, rođena 7. aprila 1915. godine u Pensilvaniji, kao Eleonora Fejgen, živela je samo 44 godine. Od toga je čak 26 godina provela na sceni.
– Ako ću da pevam kao neko drugi, onda uopšte i ne treba da pevam – govorila je Holidej, koja je na svet došla kao „neželjeno dete“ tinejdžerskog para Sare Fejgen i Klarensa Holideja. Nepriznata od oca, i sa majkom, koja nije znala „kud će sa njom“ detinjstvo je provela seljakajući se od rođaka do rođaka u Baltimoru, bivajući žrtva silovanja kao maloletnica i radeći u bordelu, kao čistačica. Iako talentovana za muziku, sa samo 11 godina pridružuje se majci u njujorškom Harlemu. Majka, tada seksualna radnica u bordelu, i Bili, koja ubrzo postaje žrtva seksualnog trafikinga, završavaju „iza brave“…
Kada su je pustili iz zatvora, ona shvata da, pored mraka, Harlem, sa obiljem noćnih klubova, može da pruži i šansu za drugačiji život. Smišljajući pseudonim, „pozvala se“ na svoju omiljenu glumicu Bili Dav i prezime svoga oca. Kao Bili Holidej počinje da nastupa po harlemskim klubovima, gde vrlo brzo stiče zavidnu reputaciju. Sa samo 18 godina- 1933. imala je svoj diskografski debi, uz Benija Gudmana.
– Kada sam je prvi put čuo, promenila je moj muzički ukus, jer je bila prva pevačica koja je mogla da improvizuje kao džez genije – prisetio se jednom prilikom muzički producent Džon Hamond.
Contact sheet of Billie Holiday in the recording studio, August 1955. Phil Stern#BillieHoliday #Jazz#50s #Vintage #Legend pic.twitter.com/2g7LwgH6z9
— Opus de Factory (@Syllabu90846447) November 4, 2020
S obzirom na ove reči i ne čudi što je ubrzo delila scenu sa Djukom Elingtonom, Kauntom Bejzijem, Artijem Šoom ili što su je poredili sa Elom Ficdžerald, a 1939. godine snimila je pesmu, po kojoj je mnogi i danas pamte – „Strange Fruit“.
Sa slavom i uspehom, stigli su za pevačicu, koju su prozvali Lejdi Dej, ponovo, problemi sa zakonom. Kada je prvi put uhapšena zbog posedovanja narkotika, na sudu je, priznavši krivicu kazala kako je naslov tužbe – „Sjedinjene Američke Države protiv Bili Holidej“ sasvim odgovarao „opisu situacije“. „Osećala sam se kao da su se SAD urotile protiv mene“, rekla je 1947. godine.
Upravo taj naslov nosi i novi film o životu Bili Holidej, čije je snimanje ovih dana završeno. Ostvarenje „The United States Vs. Billie Holiday“ koje potpisuje reditelj popularne serije „Imperija“ i filmova „Dragocena“, ovenčanog Oskarom za najbolju sporednu ulogu, i „Batler“, Li Danijels, premijerno bi trebalo da bude prikazan 12. februara naredne godine.
Podsetimo, „u cipele“ Bili Holidej pokušale su da uđu mnoge, kako glumice, tako i pevačice, kako na filmu, tako i na pozorišnoj sceni. Slavna pevačica Dajana Ros je za svoje tumačenje džez dive u filmu „Lady Sings the Blues“ bila 1973. godine nominovana za nagradu Oskar za najbolju glumicu, dok je za svoje „viđenje“ Holidejeve, u komadu Leni Robertson „Lady Day at Emerson’s Bar & Grill“, Odri Mekdonald 2014. godine ovenčana Toni nagradom.
Sada se sa izazovom kako ponovo oživeti Bili Holidej na filmskom platnu uhvatila ukoštac mlada glumica i pevačica Andra Dej, koja je u dosadašnjoj karijeri nominovana i za Oskara i za Gremi.
– Šta je ovo? Ovo nikako ne zvuči kao Vitni Hjuston – bila je prva reakcija tada jedanaestogodišnje Andre Dej kada je čula glas Bili Holidej. No, uprkos prvobitnoj zapanjenosti, 35- godišnja muzička i dramska umetnica, iza koje je jedan studijski album, priznaje za „Veniti fer“ da je to iskustvo „prvog slušanja Holidejeve transformisalo kao pevačicu“.
Objašnjavajući zašto je Dejovu, kojoj je ovo treći film, ali prva glavna rola, izabrao za naslovnu ulogu, reditelj Li Danijels je istakao za „Veniti fer“ da to nije bilo samo zbog njenog moćnog glasa.
– Ona na audiciji nije glumila. Ona je otvorila svoju dušu.
I dok se većina dosadašnjih filmskih i pozorišnih ostvarenja, uglavnom, bazirala na njenoj karijeri, vokalnom stilu koji je počivao na improvizacijama, ogromnom rasponu njenog glasa, tragičnom kraju, uzrokovanom zavisnošću od alkohola i droge, do koga je došlo 1959. u 44. godini života, Li Danijels se fokusirao na njenu smrt. Dakle, daje nešto drugačiji pogled od već „oveštalih“ slika o Holidejevoj i njenoj blistavoj karijeri, koju su „saplitali“ pevačicini mračni demoni. Scenario filma implicira da je postojala direktna veza između smrti Holidejeve i „rata protiv droge“, koje su vodile američke tajne službe.
Reditelj, koji je bio i producent nagrađivanog filma „Bal monstruma“, govoreći o značaju svog najnovijeg ostvarenja, istakao je:
– Dok su oči čitavog sveta uperene u viševekovnu represiju, kojoj su bili podvrgnuti crnci, nadam se da će film „The United States Vs. Billie Holiday“ doprineti bitnoj konverzaciji o ovoj teškoj temi, dodatno osvetljavajući sistemski rasizam i socijalnu nepravdu.
Adaptaciju za ovo ostvarenje potpisuje dramska spisateljica Suzan- Lori Perkins, inače dobitnica Pulicerove nagrade, a kao osnova poslužilo je delo Johana Harija „Chasing the Scream: The First and Last Days of the War on Drugs“. Hari je, po prvi put u tekstu za „Politiko“, rasvetlio manje poznat detalj iz biografije pevačice, pišući tada da je nedugo nakon što je prvi put izvela „Strange Fruit„, pesmu o linčovanju i ubistvima u SAD, usledila pretnja pevačici od strane FBI. Bila je to „odmazda“ zbog njenog izvođenja pesama sa političkim motivima, ali i rešenosti da nastupa pred mešovitom, a ne samo publikom afroameričke rase…
Poslednjih dana svoga života, u maju 1959. godine Holidejeva je primljena u bolnicu zbog problema sa jetrom i srcem, uzrokovanim dugogodišnjom zloupotrebom „nedozvoljenih supstanci“. Međutim, kako je stigla u bolnicu, tako praktično u postelji biva uhapšena zbog posedovanja heroina. Čitavih 20 godina bila je „pod budnim okom“ FBI-ja. Policija joj nije dala mira ni dok je umirala. Čitavu operaciju vodio je federalni agent Džimi Flečer, inače Afroamerikanac, koga u filmu tumači Trevante Rouds, čija odanost poslu dolazi u pitanje kada se zaljubi u pevačicu, preneo je „W magazine„.
Gledaoci će u filmu, koji će se naći u bioskopima uoči dodele Oskara, planirane za 28. februar, videti i zašto je Bili Holidej toliko volela krzna i lep nakit, ali uputiće ih i u njene istopolne ljubavne veze. Njene romanse sa ženama jesu poznata, ali nedovoljno „izraubovana“ tema koje se Danijels kao reditelj nije uplašio. Takođe, Danijels, kako je izjavljivao, razume mrak kroz koji je pevačica prolazila, s obzirom da se svojevremeno i sam borio sa zavisnošću.
No, pre dugometražnog ostvarenja Danijelsa o slavnoj pevačici, za koji dan publika širom Evrope i u Velikoj Britaniji biće u prilici da pogleda i novi dokumentarac o Holidejevoj, naslovljen – „Billie“.
Dokumentarac, koji potpisuje Džejms Erskin, premijerno je prikazan na Telurid filmskom festivalu, podseća NME. Reditelj je, stvarajući dokumentarac, na raspolaganju imao čak 200 sati snimljenih, a do sada neviđenih intervjua, koje je novinarka Linda Lipnak Kuel uradila sa kolegama koji su Bili Holidej odlično znali, poput Tonija Beneta, Čarlsa Mingusa, Kaunta Bejzija… No, film se dotiče i njene ličnosti, kao simbola različitosti, s obzirom da se borila protiv rasizma, društvenih nepravdi, i za rodnu ravnopravnost.
– Za mene je bilo najvažnije da omogućim gledaocima da se dive njenoj moći, njenoj genijalnosti, ali i da shvate da je pevačica svoju životnu priču iskazala u pesmama – istakao je Džejms Erskin.
Koje je tvoje mišljenje o ovoj temi?
Ostavi prvi komentar