0
Arhitekta i umetnik Andrej Josifovski Pijanista ponovo je oduševio Beograđane oslikavši na Dorćolu mural Jelisavete Načić, prve žene arhitekte.
Pijanista je ovaj mural oslikao u okviru projekta „Izuzetne žene Srbije“ koji je osmislila ambasada Holandije, u saradnji sa Centrom za Ženske studije, Kulturnim centrom GRAD i gradovima u Srbiji. U okviru ovog projekta biće oslikano deset izuzetnih žena koje su svojim radom inspirisale druge, i one će krasiti gradove širom Srbije. U pitanju su Mitra Mitrović, Branislava Perović, Vera Crvenčanin Kulenović, Hafiza Demirović, Jelena Dimitrijević, Gina Rajičić, Jovanka Bončić Katerinić, Jelisaveta Načić i Vera Nikolić.
Mural Jelisaveti Načić nalazi se na uglu ulice Kralja Petra i Gospodar Jevremove.
Jelisaveta Načić je u istoriji zapisana kao prva žena arhitekta u našoj zemlji koja je projektovala mnoga kapitalna zdanja u predratnom Beogradu. U vreme kada je samo sedam odsto žena u Srbiji bilo pismeno, ova hrabra i talentovana Beograđanka je završila fakultet, i to u prvoj generaciji srpskih arhitekata.
Jelisaveta je rođena 1878. godine u Beogradu, u bogatoj i uglednoj trgovačkoj porodici kao trinaesto dete. Posle završene Gimnazije, upisuje se na Tehnički fakultet Velike škole u Beogradu kao jedina žena u prvoj generaciji tek osnovanog arhitektonskog odseka. Iako njena porodica nije podržavala njene ambicije, njena želja za obrazovanjem bila toliko jaka da je na svoje školovanje potrošila čak celokupan miraz. Diplomirala je sa prvom generacijom arhitekata u Srbiji. Posle ovog podviga, počinje njena šesnaestogodišnja karijera.
Jelisaveta Načić je imala samo 22 godine kada je postavljena za crtača – tehničkog pripravnika u Ministarstvu građevine. Posle položenog državnog ispita, 1902. godine počinje da radi u Inženjersko-arhitektonskom odseku beogradske opštine kao gradski arhitekta. Već na samom početku svoje karijere, 1903. godine, postiže zapažen uspeh i osvaja treće mesto na konkursu za izradu idejnog rešenja za projekat crkve u Topoli.
Njen prvi projekat u beogradskoj opštini bilo je izvođenje radova na uređenju Malog Kalemegdana, prema nacrtu tada čuvenog arhitekte Dimitrija T. Leka. Ona projektuje dekorativno, barokno stepenište od zelenog kamena, koje i danas krasi tvrđavu sa strane francuske ambasade.
Sa svega 27 godina projektuje i danas raskošnu Osnovnu školu „Kralj Petar Prvi“, pored Saborne crkve u Beogradu. Danas je ova građevina pod zaštitom UNESCO-a. Projektovala je i bolničku zgadu Prve bolnice za tuberkulozne bolesnike u Srbiji, a oprobala se i u sakralnoj arhitekturi. Opština Beograd je 1911. godine, prema njenim projektima, izgradila i prve radničke stanove u dvospratnoj zgradi, u današnjoj ulici Đure Đakovića.
Godine 1916. Jelisaveta je na Terazijama postavila slavoluk u čast srpskih vojnika koji su se vraćali iz Balkanskih ratova, na kome je pisalo „Nisu svi Srbi oslobođeni“. Zbog natpisa biva proterana u logor Nedžider u Mađarskoj. Tamo upoznaje svog budućeg muža intelektualca i revolucionara Luku Lukaija. Po završetku rata kratko su živeli u Beogradu sa ćerkom Lucijom, zatim u Skadru, gde su učestvovali u podizanju Albanskog ustanka i nakon toga u Dubrovniku. Preminula je u Dubrovniku 6. maja 1955. godine, siromašna i zaboravljena.
Bonus video: Luka Babić i Andrej Josifovski Pijanista – Nije tačno da mlade ne interesuje politika
