33
Biološki fakultet potvrdio je ono što se već godinama nagađalo u naučnoj javnosti da je još u studiji koju je još 2020. godine uradio za kompaniju “Rio Sava”, kćerku firmu “Rio Tinta”, ukazao na negativne posledice otvaranja rudnika litijuma u dolini Jadra i predložio da se odustane od tog projekta. Na području na kom bi bile kopane podzemne jame i gde bi se otvarala rudarska postrojenja, sada su naselja, plodna zemlja, šume, potoci i reke Korenita i Jadar, ali i niz zaštićenih životinjskih i biljnih vrsta. Sve je to, naravno, ugroženo.
Biološki fakultet se sada oglasio zbog „značajanog broja pogrešnih, neutemeljenih, kontradiktornih i tendencioznih izjava o ovom projektu, kao zbog neadekvatnog i pogrešnog navođenje ključnih podataka iz tog dokumenta“.
„Stepen i obim uticaja otvaranja rudnika na ukupni biodiverzitet područja je izuzetno značajan i ključno utiče na njegovu degradaciju. U odnosu na to, identifikovane su, kako ireverzibilne, tako i reverzibilne posledice na kvalitativnu i kvantitativnu strukturu biodiverziteta područja. Predložene, realno moguće, mere ublažavanja i saniranja posledica po biodiverzitet područja, izuzetno su ograničenog kapaciteta i vremenski nedovoljno definisanog uticaja“, navodi se u saopštenju ove visokoškolske institucije.
Fakultet je naveo da je studija rađena za „Rio Tinto“ još uvek označena kao poslovna tajna, ali je potvrdio da su određeni podaci iz nje saopšteni na naučnom skupu o projektu “Jadar” u Srpskoj akademiji nauka i umetnosti održanom u junu 2021. godine. Na tom skupu je na vrlo slikovit i plastičan način objašnjeno kako bi izgledala ta devastacija.
Pokojni akademik Vladimir Stevanović, nekadašnji profesor Biološkog fakulteta i jedan od inicijatora skupa u SANU, objasnio je da bi predeo koji bi obuhvatao rudnik trebalo da bude veličine kao 516 fudbalska terena.
Fudbalski teren je 100 puta 75 metara, odnosno oko 0,75 hektara, dok je ukupna površina rudarskog kompleksa “Rio Tinta” oko 387 hektara. Sama deponija od toga obuhvata obuhvata oko 167 ili 223 fudbalska terena.
“U pitanju je brdovit predeo koji gravitira prema mačvanskoj ravnici. Tu su poljoprivredne kulture koje se mešaju sa prirodinim šumama, zabranima, voćnjacima i livadama”, istakao je tada Stevanović.
Na području gde “Rio Tinto” namerava da kopa podzemne jame sada su naselja, plodna zemlja, šuma, potok i reka Korenita i Jadar, ali i niz zaštićenih životinjskih i biljnih vrsta.
Taj predeo, kako je ukazano na skupu u SANU, pravo je carstvo vodozemaca. Na tom području živi polovina ukupnog broja vrsta registrovanih u Srbiji i čak 30 odsto ukupnih vrsta na Balkanu. Svaka od tih vrsta je pod nekih stepenom nacionalne ili međunarodne zaštite.
Vodozemci, koji u Srbiji uživaju prvi stepen zaštite, a prisutni su u zoni interesa Rio Tinta su: šareni daždevnjak, mali vodenjak, mrmoljak ili triton, žaba žuti mukač, obična krastača, zelena krastača, šumska gatalinka, šumska i grčka žaba.
Stručnjaci sa Biološkog fakulteta su u izveštaju rađenom za potrebe Rio Tinta utvrdili da u oblasti reke Korenita i dela Jadra koji prolazi kroz Veliko Selo, postoji 34 različita vodena beskičmenjaka, od kojih su najbrojniji vilinski konjici i slatkovodni puževi.
U samoj Koreniti pronašli su 11 vrsta riba, od kojih je čak devet pod nekim vidom nacionalne ili međunarodne zaštite. Najbrojnije su potočna mrena i pliska, koje vole čiste, brze i hladne vode i spadaju u zaštićene vrste. Tu je i klen, riba koja osim što je zaštićena, nalazi se i na Crvenoj listi ugroženih vrsta.
33
67
10
U potoku Kavkoća, koji je takođe u zoni uticaja rudnika, živi pet vrsta riba, od kojih su tri pod zaštitom. U najbrojnije takođe spadaju klena i potočna mrena, ali i brkica – riba izduženog tela, ne veća od 10 santimetra, specifična po brčićima kojih ima čak šest.
Oko ovih reka žive i tvrdokrilci – čak 192 vrste. Tu svoje stanište ima i mali jelenak koji uživa međunarodnu zaštitu. Kod sela Breznjak i Gornje Nedeljnice viđena je i jedna strogo zaštićena vrsta jelenka (Lucanus cervus), za koju se pretpostavlja da je samo u prolazu, jer su pronađeni samo mali, izdeljeni ostaci njenog tipičnog staništa.
Gmizavaca, koji su značajni zbog uloge koju u prirodi imaju i kao predatori i kao plen, u ovom području ima najmanje 10 različitih vrsta, što je 42 odsto svih zabeleženih u Srbiji. To su barska kornjača, livadski gušter, zelembać, zidni gušter, smukulja, Eskulapov smuk, belouška, ribarnica, poskok i sve te vrste štiti Bernska konvencija.
Od najrazvijenije grupe životinja – sisara, iskopavanja bi mogla da ugroze 30 vrsta od kojih je čak 11 strogo zaštićeno. U pitanju su evroazijska vidra i 10 vrsta šišmiša, od kojih je za ubijanje belorubog slepog mišića u Srbiji propisana odšteta u iznosu od 50.000 dinara, a za ubijanje šumskog slepog mišića 55.000.
Među zastićenim vrstama druge kategorije nalaze se: šakal, srna, divlja mačka, evropski zec, kuna belica.
U naselju Brezjak gde su planirane rudarske aktivnosti, šumske su pretežno hrasta lužnjaka, a u okolini naselja Slatina nalazi se šuma hrasta lužnjaka koja se smatra za jedinstveno područje izuzetnih prirodnih vrednosti. U okviru ove šume retkost predstavljaju delovi formacija treperave oštrice sa velikom rosuljom i močvarnim devesiljem.
Kao prioritetna staništa, koja su u opasnosti od nestajanja i za koje zajedenica ima posebnu odgovornost, osim šuma hrasta lužnjaka označene su i šume bele vrbe i topole i šume jova i poljskog jasena.
Podsetimo, tim naučnika iz Srbije, među kojima su i pojedini profesori Biološkog fakulteta, objavio je ovog leta naučni rad koji je potvrdio da bi na samom početku projekta “Jadar” bilo uništeno više od 800 hektara zemljišta.
“Od zemljišta koje se uništava, 203 hektara su šume, a 317 hektara oranice. Iskopavanje rude i ispumpavanje podzemnih voda ili curenje, rezultiralo bi sleganjem skoro 850 hektara zemljišta. Uspostavljanje deponija u pojasu reka Jadar i Korenita, koje su izuzetno bujične, stvorilo bi opasnost od kontaminacije nizvodnih delova i ugrozilo snabdevanje vodom za oko 2,5 miliona ljudi”, piše u radu pod nazovom “Uticaj istražnih aktivnosti potencijalnog rudnika litijuma na životnu sredinu u zapadnoj Srbiji”.
Očekuje se da će planirani projekat „Jadar”, kako pišu profesori, izazvati značajno uništavanje i fragmentaciju staništa, što će rezultirati ozbiljnim negativnim uticajima na živi svet, uključujući nekoliko stotina biljnih i životinjskih vrsta.
66
25
5
“Deponija industrijskog otpada planirana je u slivu potoka Štavica gde bi se uklonilo oko 26.000 kubnih metara drvne mase. Ova količina šumskog drveta za asimilaciju ugljen-dioksida biće trajno uništena, što će ubrzati eroziju zemljišta, isušivanje izvora, nestanak živog sveta u slivu i koritu i povećati rizik od razornih bujičnih poplava”, naglašava se u ovom naučnom radu.
Postojeći dokazi, kako se navodi, pokazuju da bi predloženi rudnik u dolini Jadra negativno uticao na 22 sela koja zavise od poljoprivrede, tako što bi bilo devastirano njihovo bogato poljoprivredno zemljište, oko 14.000 pčelinjaka i više stočnih farmi.
Bonus video
Učestvuj u diskusiji ili pročitaj komentare