Proteklih dana malo koga je iznenadila reakcija naroda na ulicama naših gradova koji su blokirali ključne saobraćajnice i puteve nezadovoljni načinom na koji država rešava ekološke probleme. Demonstranti zahtevaju povlačenje zakona o referendumu i eksproprijaciji kojima se dovodi ekološki opasna investicija kompanije Rio Tinto u otvaranje rudnika litijuma u Zapadnoj Srbiji. Stanovnici Jadra strahuju da će rudnik zagađenjem prirode dovesti do umiranja njihovog vekovnog životnog staništa. Zato, žele da zaštite kvalitet svoje sredine, ukazujući na potrebu racionalnog korišćenja prirodnih resursa, naročito vode i zemljišta, koji su deficitarni i strateški značajni za kvalitet življenja, piše zastupnik Asocijacije srpskih arhitekata Slobodan Maldini.
Koja prirodna i kulturna bogatstva sadrži područje Jadra?
Jadar je nedirnuto područje, sa brojnim zaštićenim spomenicima prirode, među kojima su: „Kovačevića pećina“ duga kilometar, stari hrast lužnjak impozantnih dimenzija „Debeli grm“, spomenik i kosturnica streljanim žrtvama u Drugom svetskom ratu „Draginac“, potez „Tršić-Tronoša“ sa predeonom celinom kuće Vuka Karadžića i manastirom Tronošom. U severnom deluobuhvata planinu Cer koji sa 130 vrste registrovanih ptica (od ukupno 160) ima međunarodno zaštićeni status, koji je u zemlji ustanovljen Uredbom o ekološkoj mreži na osnovu međunarodnih kriterijuma.
Koja su upozorenja koje sadrži Prostorni plan posebne namene za realizaciju projekta eksploatacije i prerade minerala jadarita „Jadar“?
Prostorni plan upozorava na zabrinjavajuće ekološke posledice rudarskih aktivnosti, među kojima su: smanjenje površina pod šumama i promena sastava šumskog ekosistema, narušavanje kvaliteta vazduha tokom rudarskih aktivnosti. Posebno ističu pogoršanje kvaliteta vode i vodnog biodiverziteta kroz crpljenje vode i snižavanje nivoa podzemnih voda, odlaganje rudarskog otpada, crpljenje vode iz aluviona reke Drine radi vodosnabdevanja tehničkom vodom i ispuštanje otpadnih voda u reku Jadar. Plan usmerava pažnju na ekotoksikološke osobine materija koje nastaju u procesu prerade rude, što utiče na zdravlje ljudi, floru i faunu, a to su: sumporna kiselina, natrijum hidroksid i hlorovodonična kiselina, najveći zagađivači podzemnih voda.
Šta nalaže Prostorni plan?
Ukoliko dođe do realizacije, Prostorni plan nalaže uznemirujuće aktivnosti: konstantno praćenje efekata rudarskih aktivnosti na zdravstveno stanje populacije, proširenje sanitarnog nadzora sistema za vodosnabdevanje, obezbeđenje uslova za brzo reagovanje u slučaju ekoloških akcidenata i izradu Akcionog plana relokacije – hitnog preseljenja stanovništva izloženog negativnom uticaju planiranih rudarskih aktivnosti.
Za poljoprivredne i šumske površine zagađene teškim metalima i dr, plan predviđa primenu tehnologije ekoremedijacije tla i podzemnih voda ili bioremedacije. U rudarenju nalaže primenu miniranja sa najmanjim seizmičkim uticajem na stabilnost objekata i podzemnih voda, a na deponijama preduzimanje mera zaštite – sakupljanje „bez-kontaktnih“ voda (koje još nisu zagađene) i izgradnju sistema za presecanje i sakupljanje „kontaktnih“ (zagađenih) voda njhovim prepumpavanjem i vraćanjem u proizvodni proces.
Koja je budućnost Jadra?
Danas se nalazimo na prekretnici: da li ćemo sačuvati Jadar i pokušati da izgradimo status Srbije kao ekološke države, ili ćemo dozvoliti stranim kompanijama da koriste nacionalne resurse i odreknemo se mogućnosti da budemo svetski prepoznata ekološka zemlja. To odricanje vodi prema onemogućenju zemlje da razvija bilo koju privrednu gradnu za koju je neophodna zdrava priroda, posebno: ekološku poljoprivredu, voćarstvo, šumarstvo, turizam, banjski turizam, a posebno populacionu politiku. Na opasnosti rudarenja na području Jadra ukazuje sam Prostorni plan posebne namene za realizaciju projekta eksploatacije i prerade minerala jadarita „Jadar“, a ova upozorenja treba ozbiljno shvatiti.
Bonus video: Nova.rs u dolini Jadra
***
Pratite nas i na društvenim mrežama:
Koje je tvoje mišljenje o ovoj temi?
Učestvuj u diskusiji ili pročitaj komentare