0
Više od stotinak stranih filmova, koje su potpisivali veliki reditelji od Pazolinija do Skorsezea, kao glavnu temu ima stradalništvo i vaskrsenje Hristosa, a među domaćim ostvarenjima izdvaja se "Vreme čuda".
Isus Hristos kao najdominantnija figura naše civilizacije i čovečanstva uopšte, prisutan je u svim oblastima umetničkog stvaralaštva, pa tako i u oblasti filmske umetnosti – od ove teze pošao je autor Vladimir Marjanović u knjizi „Jevanđelje na filmu“ (izdanje Niškog kulturnog centra).
Recenzent ove knjige, nedavno promovisane, jeste filmski kritičar, ali i umetnički direktor Martovskog festivala Dejan Dabić koji za Nova.rs precizira kako se autor pozabavio filmovima nastalim tokom istorije sedme umetnosti, a čiji je zajednički sadržalac život i stradanje Isusa Hrista:
– Sva ta ostvarenja, istina, čine posebnu grupu fimova, ali je i veliko pitanje da li ih možemo svrstati u autentičan filmski žanr? Iako su ovi filmovi „specifični po ikoničnim predstavama koje su strogo rezervisane za tu vrstu filma“, a potiču iz vremena mnogo pre nastanka kinematografije, činjenica je da filmovi o Isusu, u stvari, predstavljaju čitavu paletu različitih žanrova – od biopika, biblijskog epa, melodrame, pa čak i vesterna – priča Dabić za naš sajt.
No, napominje da je dominantno mišljenje da se filmovi o Isusu Hristu, ipak, mogu svesti na žanr istorijskog filma.
– Upravo ovo bogatstvo žanrova i mogućnost za korišćenje različitih autorskih postupaka koji imaju univerzalnu vrednost jeste ono što Isusov lik čini uvek zanimljivim gledaocima i trajno privlačnim sineastima, bez obzira na epohu.
Henri Vorner, najstariji Hrist
Isus Hrist je kroz istoriju filma bio veoma privlačan sineastima. Više od stotinak stranih filmova kao glavnu temu ima Isusovo stradalništvo i vaskrsenje. Upitan koja bi ostvarenja izdvojio, kritičar se „poigrao analogije“ s naslovima filmova o Isusu Hristu „The King of Kings“ iz 1927. i „King of Kings“ iz 1961. godine:
– Oba filma daju koordinate priči o Isusu Hristu iz vizure Holivuda, ali svedoče i o društvenim promenama koje su se dogodile u međuvremenu. Jedan pripada nemoj epohi i poigrava se bojom u crno-beloj verziji, a drugi je u zreloj fazi ton-filma demonstrirao tehničku superiornost kolora i 70 mm trake. Prvi je režirao Sesil Blaunt de Mil, konzervativni producent, reditelj velikih spektakala i nesumnjivo uspešan na boks-ofisu. A drugi Nikolas Rej, liberalni i slobodoumni reditelj i autor koji je često dolazio u sukob sa velikim holivudskim studijima. Na kraju se desilo da je studio MGM izmontirao konačnu verziju Rejovog filma. U prvoj verziji Isusa tumači Henri Vorner, možda najstariji glumac u istoriji građenja njegovog lika koji je, u tom trenutku, imao skoro pedeset godina i tu je fokus na njegovoj zrelosti. U drugoj verziji producenti i reditelj su igrali na kartu dobrog izgleda glumca Džefrija Hantera. Želeli su tako da za identifikaciju sa Isusovim likom privuku mlađe gledaoce – smatra filmski kritičar.
Brojni veliki reditelji su na velikom platnu pokušali da ovaplote tešku temu, od Vilijama Vajlera, Franka Zafirelija i De Mila, do Pazolinija, Skorsezea, Gibsona.
Isusa su igrali silni glumci, od Maksa fon Sidoua, preko Rejfsa Fajnsa i Vilijama Defoa, do Kristijana Bejla i Juana Mekgregora. Ali, rezultati su bili različiti:
– Skorsezeov film „Poslednje Hristovo iskušenje“ i Gibsonov film „Stradanje Hristovo“, iako su nesumnjivo filmovi izuzetne umetničke vrednosti, u sebi su sadržali i priličnu dozu kontroverznosti. Skorsezeu su zamerali da je previše prikazao ljudsku prirodu Hristove ličnosti, a mnoge crkve ga nisu blagonaklono dočekale ni zbog činjenice da je polazište bilo u Kazancakisovom romanu. A razlog je što su Nikosa Kazancakisa, koji je bio veliki pisac, neke crkve smatrale jeretikom. Kod „Stradanja Hristovog“ je bilo bizarnih komentara da u filmu ima samo muke stradanja, ali ne i radosti vaskrsenja; čak je bilo i onih kojima se nije dopadalo što je tumač Hristovog lika bio Džim Kavizel koji je prethodno igrao u nekim komercijalnim projektima. A oba filma, zapravo, mnogo više približavaju suštinu Hristovog žrtvovanja, od onih koji su opšteprihvaćeni. O autentičnosti pristupa, može da posvedoči i Kavizelova izjava da se molio tokom snimanja filma i kasnije, u distribuciji, da ljudi u filmu ne vide njega, dakle glumca Kavizela, nego lik samog Isusa Hrista. Opšteprihvaćeni su i Zafirelijeva verzija „Isusa iz Nazareta“ sa Robertom Pauelom, naravno, Vajlerov „Ben-Hur“ koji Isusa prikazuje snažno, ali na posredan način. No, čini se da je jedna od najoriginalnijih verzija ona Pjera Paola Pazolinija „Jevanđelje po Mateju“, u maniru „cinema verite“ – misli naš sagovornik.
Cvetković neodoljivo asocira na Isusa
I domaća kinematografija hvatala se ukoštac s temom Isusa Hrista. Proteklih dana su u okviru ciklusa „Isus na filmu“ prikazivana domaća ostvarenja „Sa verom u Boga“ Mihajla Al. Popovića iz 1932, „Majstor i Margarita“ Aleksandra Saše Petrovića, snimljen četiri decenije kasnije, kratki animirani „Isus Hristos po drugi put među Srbima“ Miroslava Jelića i „Vreme čuda“ Gorana Paskaljevića. Upravo ovaj naslov iz 1989. godine izdvaja i Dabić kao najviši domet u našem igranom filmu:
– „Vreme čuda“ Gorana Paskaljevića nastao je na temelju proze Borislava Pekića, a lik Mladića, bez reči, u tumačenju Svetozara Cvetkovića, neodoljivo asocira na lik Isusa. Došao niotkuda, podiže učitelja Lazara iz mrtvih, a i ostalim svojim delima izaziva uznemirenje dežurnih ideologa u sistemu u kojem nema mesta za religiju. Prekrečene ikone koje se ponovo javljaju pokazuju da se vera ne može uništiti – zaključak je Dejana Dabića.
Bonus video: Veliki petak