Iako ni ugljen-monoksid (CO) ni ugljen-dioksid (CO2) nemaju boju, miris ni ukus i na prvi pogled se čine veoma sličnim, ova dva gasa su zapravo potpuno različita.

Ugljen-dioksid je prirodno prisutan u atmosferi i potiče od prirodnih procesa i ljudskih aktivnosti, jer ljudi i životinje udišu kiseonik, a izdišu ugljen-dioksid. Takođe, ugljen-dioksid nastaje i prilikom potpunog sagorevanja.

Sa druge strane, ugljen-monoksid nastaje nepotpunim sagorevanjem gotovo bilo kog zapaljivog proizvoda, odnosno kada se sagorevanje odvija uz nedovoljnu količinu kiseonika. U domaćinstvima to se događa pri gorenju drva u kaminu ili pećima, kod plinskih pećnica, bojlera ali i prilikom pušenja, odnosno sagorevanja duvana.

Fizička svojstva

Ugljen-dioksid i ugljen-monoksid dele neka zajednička fizička svojstva, mada sa dve značajne razlike. Oba gasa su nevidljiva, bezbojna, bez mirisa i ukusa.

Međutim, primarna razlika u fizičkim svojstvima je u tome što ugljen-dioksid nije zapaljiv. U stvari, plamen će prestati da gori u prisustvu ugljen-dioksida, pa se koristi i za gašenje požara. Ugljen-monoksid se smatra zapaljivim i goreće u prisustvu plamena. Takođe, ugljen-dioksid se smatra neotrovnim gasom, dok je ugljen-monoksid otrovan i potencijalno smrtonosan.

Opasnosti po zdravlje

Još jedna ključna tačka razlike između ugljen-dioksida i ugljen-monoksida je rizik koji predstavljaju po zdravlje ljudi. Ugljen dioksid se generalno smatra bezbednim gasom jer je prirodni nusproizvod procesa disanja.

Međutim, bilo je retkih slučajeva u kojima se ugljen-dioksid može nakupiti u zatvorenom prostoru i predstavljati rizik od gušenja jer zauzima prostor koji bi inače imao kiseonik. Prekomerna izloženost ugljen-dioksidu može izazvati glavobolju i vrtoglavicu.

Ugljen-monoksid je, međutim, opasan u bilo kojoj koncentraciji ili izloženosti.

Kada se udiše, ugljen- monoksid se vezuje za hemoglobin koji obično prenosi kiseonik do tkiva u telu. To sprečava da tkiva budu adekvatno oksigenisana, što dovodi do sporog gušenja. Pošto se ugljen-monoksid brže i lakše vezuje za hemoglobin od kiseonika, on na taj način sprečava vezivanje kiseonika i njegov prenos ka organima i tkivima.

Kao rezultat, procesi mentalne aktivnosti su oslabljeni, refleksi su usporeni, javlja se pospanost, malaksalost, gubitak svesti a moguća je i smrt od gušenja. Jedini način da se otkrije CO je instaliranje alarma za ugljen-monoksid.

Pušenje i ugljen-monoksid

Iako su količine koje se sagorevanjem duvana ispuštaju manje od onih koje nastaju npr. ispuštanjem ovog gasa iz plinske boce, neretko dovode do trovanja koje se manifestuje jakim glavoboljama i mučninama, pa je potpuno ostavljanje cigareta najbolja je prevencija da ne budete izloženi ovom gasu.

Za pušače koji ipak nisu spremni da se odreknu duvana postoji i rešenje koje je dokazano manje štetno – uređaji zasnovani na tehnologiji zagrevanja, a ne sagorevanja duvana, jer emituju u proseku 98 % manje ugljen-monoksida i znatno niže nivoe drugih štetnih sastojaka u odnosu na dim cigarete.