8
Svedoci smo poslednjih godina visokog nivoa aerozagađenja posebno u gradskim sredinama i u blizini industrijskih zona. Srbija je, prema podacima Svetske organizacije za zdravlje i zagađenje (GAHP) u samom vrhu zemalja po broju smrtnosti zbog zagađenja. Međutim, u Srbiji se ne radi biomonitoring, odnosno analize koje bi na konkretan način pokazala koliko zagađenje utiče na organizam i zdravlje stanovnika.
Kako za Nova.rs objašnjava magistar farmacije Jelena Džudović, specijalista toksikološke hemije, sada se zagađenje meri samo u uslovima spoljašnje sredine, odnosno monitoring vazduha, a efekat na zdravlje ljudi se procenjuje na osnovu poređenja sa propisanim vrednostima nivoa zagađenosti vazduha.
„Procenjuje se da u Srbiji od posledica aerozagađenja godišnje umre između 6.000 i 10.000 ljudi, a najpouzdaniji način određivanja opasnosti i rizika po zdravlje ljudi je poređenje rezultata dobijenih klasičnim monitoringom vazduha sa rezultatima biomonitoringa, odnosno merenje koncentracija u uzorcima krvi i urina, dobijenih od ljudi. To nisu jedini uzorci iz kojih može da se meri, ali su najčešći“ ističe naša sagovornica.
Ona navodi da se nivo zagađenosti vazduha prati merenjem koncentracija za sumpor dioksid, azot dioksid i okside azota, suspendovane čestice (PM10, PM2.5), olovo, benzen, ugljen monoksid, prizemni ozon, arsen, kadmijum, živu, nikl, benzo (a) piren u vazduhu, a po potrebi i za druge zagađivače.
Najznačajniji zagađivači u atmosferi potiču iz industrije, termoenergetskih postrojenja, domaćinstava i automobilskog i avio saobraćaja.
„Kada govorimo o hroničnoj izloženosti duži vremenski period pomenute supstance deluju kako pojedinačno tako i udruženo na različite sisteme organa dovodeći do toksičnih efekata na respiratorni, kardiovaskularni, nervni, endokrini, imunski, reproduktivni sistem, kako kod zdravih ljudi tako i kod osetljivih grupa, kao što su hronični bolesnici, starije osobe, deca, trudnice, novorođenčad, pušači, profesionalno izloženi radnici“ ističe.
Biomonitoring, koji se u našoj zemlji, na žalost, ne sprovodi, obuhvata merenja nivoa samog zagađivača u biološkim uzorcima (krv, urin, itd), njegovog metabolita ( u pitanju je novo jedinjenje koje nastaje kada otrov uđe u organizam) nastalog u organizmu ili efekta, odnosno parametra koji ukazuju na promene nastale u organizmu.
„Mnoge od ovih supstanci se deponiju u različitim tkivima, recimo kadmijum u bubrezima, policiklični aromatični ugljovodonici (PAH) u masom tkivu, olovo u kostima, živa u jetri, odakle mogu da se oslobode i ispolje toksične efekte na ciljnim organima. Neke su prema međunarodnoj klasifikaciji svrstane u sigurne karcinogene (arsen, kadmijum, benzo (a) piren, oksidi azota, benzen) i utiču na pojavu različitih malignih bolesti kako sami tako i preko svojih reaktivnih metabolita nastalih u organizmu“ naglašava.
Kao primer Džudović izdvaja benzo (a) piren koji po hemijskoj strukturi pripada grupi policikličnih aromatičnih ugljovodonika (PAH) i jedan je od glavnih sastojaka PM10 čestica u vazduhu, čija je koncentracija često povećana tokom zagađenja poslednjih godina u većim gradovima u Srbiji.
Te čestice prodiru duboko u plućno tkivo i mogu dovesti do razvoja karcinoma pluća.
„Upravo metabolizmom benzo (a) pirena u ljudskom organizmu nastaje toksični metabolit odgovoran za nastanak mutacija i karcinogenezu“ ističe naša sagovornica.
Upozorava da sve navedeno pokazuje da je za adekvatnu procenu opasnost i rizik po zdravlje ljudi neophodno sprovesti biomonitoring opšte populacije uzimajući u obzir sve kategorije stanovništva, odnosno i zdravi građane, ali osetljive grupe.
Takva istraživanja, prema njenim rečima, obuhvataju direktna merenja odgovarajućih toksičnih supstanci i/ili njihovih metabolita u biološkim uzorcima stanovništva kako bi se procenila izloženost i rizik po zdravlje cele populacije. Takođe, ispitivanja bi mogla da se rade i individualno, bilo na zahtev pojedinca ili njegovog lekara.
U razvijenim zemljama se unazad više od 10 godina rade ovakva praćenja i studije opšte populacije o čemu svedoči veliki broj radova kao i dostupnih baza podataka.
„To podrazumeva otvaranje specijalnih toksikoloških laboratorija i visokoškolovani medicinski kadar kao i adekvatnu opremu kako bi mogla da se izvrše takva merenja u uzorcima biološkog materijala“ zaključuje.
***
Pratite nas i na društvenim mrežama:
