1
Nastavljamo priču o mitraljezima kojima je Srpska vojska, a time i dobrovoljci iz SAD, u njenim redovima, koristili na Solunskom frontu. Tekst i fotografije iz knjiga „Srpska vojska - Oružje naših pobeda 1914-1918“ i „Serbian Army – Weapons of Victory 1914-1918” autora Branislava V. Stankovića, koje predstavljaju, do sada najdetaljnije studije pešadijskog naoružanja Srpske vojske u Prvom svetskom ratu, objavljeno kod nas i u svetu.
Priredili: Đorđe Pavlović i Bojan T. Dragićević
Francuzi su nekoliko godina pre projektovanja “državnog” mitraljeza, uveli u naoružanje u ograničenom obimu i komercijalni mitraljez firme „Hočkis“ (Société Anonyme des Anciens Etablissements Hotchkiss et Cie).
Firmu je osnovao Amerikanac Bendžamin Hočkis (Benjamin B. Hotchkiss 1826-1885) u Viviezu kraj Rodeza 1867. godine, zatim je, nekoliko godina kasnije, sedište firme premešteno u San-Deni blizu Pariza.
Najpoznatiji proizvod firme bili su višecevni revolverski topovi koji su prodavani širom sveta, uglavnom kao mornaričko oruđe. Izrađivani su u rasponu kalibara od 37 mm do 57 mm.
Posle Hočkisove smrti 1885. firma nastavlja sa daljim radom. Otkupom patenta austrougarskog pronalazača Adolfa Odkoleka 1893. godine, za automatsko oružje čiji se princip rada zasnivao na pozajmici barutnih gasova, otpočinje i razvoj mitraljeza.
Inžinjer Lorons Bene (Laurence Beneét) i njegov pomoćnik Onri Mersie (Henri Mercié) razvijaju Odkolekovu konstrukciju u jedan vrlo uspešan mitraljez.
Odlučli su se za vazdušno hlađenje i sistem punjenja preko metalnih okvira kapaciteta 30 metaka. Sistem automatike oruđa radio je tako što je negde na polovini cevi, kroz jednu izbušenu rupicu, deo barutnih gasova prolazio u komoru sa cilindrom koga bi potisnuo u nazad.
Cilindar je bio u vezi sa zatvaračem, a ovaj sa ostalim delovima mehanizma. Bravljenje zatvarača je ostvareno oslanjanjem njegovog zadnjeg kraja u ležište u sanduku. Кonstrukcija je bila jednostavna i čvrsta, sa malim brojem delova. (Ovaj sistem i danas ima najrasprostranjeniju primenu u automatskom oružju)
Prilikom prve demonstracije u fabričkom krugu 1895. godine, mitraljez je funkcionisao besprekorno. Glavna mana bilo je brzo zagrevanje cevi. Za sledeći model označen kao M-1897 uvedena je teža cev i nekoliko bakarnih diskova oko ležišta metka, koji su trebali da povećaju površinu za hlađenje.
Кako je i dalje zagrevanje cevi bilo preterano, i zbog toga nije bila moguća duža rafalna paljba, konstruisana je cev sa manjim procentom ugljenika da bi joj se produžio vek trajanja, i čeličnim diskovima hladnjaka na ležištu metka.
Ovaj model, označen kao M-1900 bio je pun pogodak i odlična alternativa, tada dominantnom sistemu Maksim. Većina onih država koje su smatrale da vodeno hlađenje cevi nije praktično, odlučilo se za vazdušno hlađenje sistema Hočkis.
Francuska vojska je takođe smatrala koncept vazdušnog hlađenja izvanrednim u uslovima korištenja u bezvodnim afričkim kolonijama, pa je nabavila nekoliko stotina Hočkisa M-1900 i počela da razvija sopstveni model na osnovu tih principa.
Japan je Hočkis uveo kao standardni za naoružanje vojske i uspešno ga koristio u ratu protiv Rusa 1904-1905.
Početkom I svetskog rata, Francuskoj je hitno bio potreban što veći broj mitraljeza u što kraćem roku. U opštu industrijsku mobilizaciju uključena je i privatna industrija.
Uz više modifikacija na konstrukciji i prilagođavanja francuskim vojnim standardima, u naoružanje francuske vojske uveden je i mitraljez sistema Hočkis M-1914 kalibra 8 mm.
Ovaj model bio je u suštini M-1900, odnosno M-1900/08 kome je umesto integralnog kundaka, na poklopcu sanduka postavljena ručica i uvedeni metalni okviri za službenu municiju, kapaciteta 24 metka.
U toku rata uveden je i metalni okvir u formi redenika, sa po tri metka u jednom članku sa ukupno 251 metak.
Mitraljez je u početku postavljan na Hočkisovo postolje modela “La Guerre” ili tipa “Omnibus” a kasnije i na lakše Hočkisovo postolje M-1916.
Januara 1915. firma Hočkis proizvodila je 102 mitraljeza mesečno za francusku vojsku, da bi u decembru iste godine, taj broj se popeo na 384 mitraljeza. Od ovog broja 100 komada je bilo namenjeno Belgijancima.
U toku proizvodnje 1916 godine, urađeno je i nekoliko manjih modifikacija i izmena. Tako su neki delovi izrađeni od bronze zamenjeni čeličnim, a zadnji nišan dobio je preklapač sa dobošem, sličan onom na mitraljezu St. Etijen.
Borbena upotreba u najtežim uslovima eksploatacije, potvrdila je mitraljez Hočkis M-1914 kao odlično oruđe. Pošto je imao duplo manje delova od mitraljeza St. Etijen M-1907, bio je jeftiniji i jednostavniji za proizvodnju i rukovanje a zastoji su bili ređi.
Od početka 1917 godine, Hočkisu se daje prioritet u proizvodnji, i do kraja rata ovaj sistem je počeo da pruzima ulogu glavnog i dominantnog mitraljeza u francuskoj vojsci.
Proizvodnja je rasla iz meseca u mesec a vrhunac je dostignut u maju 1918. sa 2000 proizvedenih mitraljeza, ovaj tempo održavan je sve do kraja rata. Ukupno je od decembra 1914. do septembra 1918 godine, proizvedeno 45.850 mitraljeza Hotčkis M-1914.
Težina mitraljeza iznosila je 25 kg. od toga je samo na cev otpadalo 10.40 kg. Postolje tipa Hočkis M-1916 imalo je težinu od 24 kg. Brzina paljbe kretala se od 500 do 600 metaka u minuti.
Posle rata proizvodnja je nastavljena još nekoliko godina, a procenjuje se da je ukupno napravljeno oko 65.000 Hočkisa M-1914.
Pored Francuske, različiti modeli Hočkisa nalazili su se u naoružanju više od 20 zemalja širom sveta.
