0
Desetak kompanija sa krajnjim sedištem u Australiji, Kanadi i Kini, preko firmi u ofšor zonama i povezanih preduzeća u Srbiji, kontrolišu oko 90 odsto teritorije na kojoj je država izdala dozvole za ispitivanje nalazišta ruda, piše BIRN.
Državne dozvole za istraživanje ruda i metala u Srbiji poseduje približno 100 preduzeća registrovanih u našoj zemlji, a ukupna površina na kojoj izvode ispitivanja prostire se na 5.673 kvadratna kilometra, što je teritorija veličine četvrtine Vojvodine.
Na prvi pogled, reklo bi se da je reč o biznisu u kome je konkurencija brojna. Ipak, u realnosti, ovaj posao je najvećim delom u rukama svega desetak kompanija, uglavnom inostranih, koje preko povezanih firmi poseduju istražna prava na približno 90 odsto teritorije na kojoj se ispituju mogućnosti za otvaranje rudnika.
Prelomni period za uzlet biznisa istraživanje ruda u Srbiji bila je 2015. godina u kojoj je izmenjen Zakon o rudarstvu i geološkim istraživanjama. Izmenama pomenutog akta, koje je Skupština Srbije u usvojila u decembru 2015, lokalnim vlastima oduzeta je nadležnost da izdaju dozvole za istraživanja, a odlučivanje o tome preneto u nadležnost Ministarstva rudarstva.
Nova pravila dovela su investitore i istraživače ruda u znatno povoljniji položaj, jer su posao “završavali” na jednoj adresi u Beogradu. Tako, na primer, neko ko je nameravao da sprovodi istraživanja na terenu koji se rasprostire na više opština više nije morao da dobije dozvolu od svake lokalne samouprave posebno.
Već i ozbiljna mogućnost da će pomenuti zakon biti promenjen bila je dovoljno jak signal potencijalnim investitorima. U mesecima pre formalnog usvajanja zakona osnovano je nekoliko firmi za istraživanje ruda, a taj trend je nastavljen i u narednim godinama, pokazuju podaci Agencije za privredne registre (APR), koje je BIRN analizirao.
Često pominjani Rio Tinto ne nalazi se na ovom spisku jer su još ranije prošli fazu istraživanja i praktično bili pred otvaranjem rudnika. U javnosti se spekuliše da neke od dole navedenih firmi “odrađuju posao” za Rio Tinto, ali su te tvrdnje za sada svi demantovali.
Mreža povezanih preduzeća za istraživanje ruda u Srbiji
Ko su, zapravo, ključni igrači u biznisu istraživanja ruda u Srbiji? Iako su dozvole izdavane pojedinačnim preduzećima koja su kao domaća registrovana u APR, u nekim slučajevima reč je o svojevrsnoj mreži povezanih firmi koje imaju istog krajnjeg vlasnika. Pojedine od tih firmi BIRN je već pominjao u tekstu o istraživanju ruda u zaštićenim područjima prirode.
Većinom, u pitanju su preduzeća sa inostranim menadžmentom i kapitalom koji uglavnom potiče iz Kanade, Australije i Kine.
Sledi top 10 lista vodećih kompanija koje preko mreže povezanih preduzeća u Srbiji kontrolišu većinu biznisa, ali i prostora na kome se traga za nalazištima ruda.
Ukupna površina na kojoj istražuje rude je 71.089 hektara, na lokacijama opština i gradova Žagubica, Kučevo, Petrovac na Mlavi, Majdanpek, Golubac, Požega, Čačak, Gornji Milanovac, Kosjerić, Priboj i Nova Varoš.
Konstantin Resources u Srbiji registrovana 15. avgusta 2017, a kao njen vlasnik upisana je kompanija West End Resources PTY LTD iz Australije. Sredinom 2019 . je kao novi vlasnik firme upisana je australijska kompanija Konstantin Resources PTY LTD.
Na osnovu podataka koje Ministarstvo rudarstva objavljuje na svojoj stranici, a koje je BIRN Srbija dalje obrađivao i analizirao, “Konstantin Resources” je firma koja ima najveći prostor na kome istražuje rude. Reč je o površini od 71.089 hektara, koja se na 11 lokacija rasprostire od Istočne Srbije, preko Šumadije, do krajnjeg zapada zemlje.
Ovo preduzeće, u čijem fokusu su istraživanja zlata, srebra i bakra, u Srbiji je osnovano 15. avgusta 2017, a međuvremenu je menjalo vlasničku strukturu. Prilikom osnivanja, kao njen vlasnik upisana je kompanija “West End Resources PTY LTD” iz Australije. Međutim, 2019. je kao novi vlasnik firme upisana “Konstantin Resoruces PTY LTD”, koja je i u Australiji promenila naziv, a zadržala isti registarski broj.
Pri registraciji, kao zakonski zastupnik i direktor “Konstantin Resources” u Srbiji je naveden Vaughan Scott Wishar koji je u Australiji povezan se nekoliko kompanija iz oblasti istraživanja ruda i rudarstva. U poslednjoj promeni u APR, od 24. maja 2021, on je izbrisan kao zakonski zastupnik srpskog ogranka.
Ukupna površina na kojoj, preko povezanih preduzeća Serbia Zijin Mining, Balkan Exploration and Mining, Tilva i Serbia Zijin Bor Copper, istražuje rude je 59.587 hektara, na lokacijama opština i gradova Bor, Majdanpek, Žagubica, Zaječar, Ljubovija, Osečina, Valjevo, Mali Zvornik, Krupanj, Bajina Bašta i Kosjerić. Istražna prava na teritoriji opština Voždovac, Sopot i Barajevo su povučena 22. februara 2022. Detaljnije informacije možeti videti klikom na interaktivnu mapu.
Serbia Zijin Mining je u formalnom vlasništvu je komanije Cukaru Peki B. V, registrovane u Holandiji. Preduzeća Balkan Exploration Mining i Tilva su vlasništvu kompanija registrovanih na Britanskim Devičanskim Ostrvima, a u preduzeću Serbia Zijin Bor Copper Republika Srbija ima vlasnički udeo od 36,99 odsto.
Kako je ranije pisao portal Nova.rs, kineski rudarski gigant “Zijin” je krajem 2018. godine postao većinski vlasnik Rudarsko-topioničarskog basena (RTB) Bor, jedinog proizvođača bakra u Srbiji, a država Srbija je zadržala manjinski udeo u vlasništvu.
Podsetimo, regulatorni institut za obnovljivu energiju i životnu sredinu (RERI) i Društvo mladih istraživača iz Bora podneli su ranije Ministarstvu zaštite životne sredine zahtev za pokretanje vanrednog inspekcijskog nadzora nad kompanijom Zijin Bor Copper doo zbog sumnje da su visoke koncentracije arsena u vazduhu tokom 2021. godine u Boru posledica prerade rude u topionici bakra u okviru njihovog privredno-industrijskog kompleksa.
Visoke koncentracije arsena zabeležene su i tokom 2022. godine, te je tako krajem januara koncentracija arsena u vazduhu bila čak 180 puta viša od dozvoljene.
Nedavno je ova kompanija ponovo bila u fokusu javnosti zbog miniranja planine Starice, ispod koje se odmah nalaze stambene zgrade“.
"Zijin", vlasnik borskog i majdanpečkog rudnika minira planinu Staricu ispod koje se odmah nalaze stambene zgrade. Ljudi iz zgrada nisu evakuisani. pic.twitter.com/5E8zuIx9xI
— Eko Straža (@EkoStraza) June 5, 2022
Ukupna površina na kojoj istražuje rude je 51.744 hektara, preko preduzeća Stara Planina Resources i Valdor Resources, na lokacijama opština i gradova Kučevo, Majdanpek, Bor, Bljevac, Knjaževac, Sokobanja, Svrljig, Bela Palanka, Kraljevo i Knić.
Preduzeće Stara Planina Resources je osnovana 9. decembra 2011. i tad je bila u vlasništvu kompanije Europe Beta Resources Inc. Od 11. septembra 2015. prelazi u vlasništvo Mundoro Middelen B. V, registrovane u Holandiji, čiji je vlasnik kompanija Mundoro u Kanadi. Valdor Resources je osnovan 2020. i njegov vlasnik je kanadska firma Great Mountain Ventures Ltd, ćerka firma Mundora.
Ukupna površina na kojoj istražuje rude je 40.080 hektara, preko preduzeća Dunav Minerals i DPM Avala, na lokacijama opština i gradova Gornji Milanovac, Brus, Kuršumlija, Medveđa, Bor, Petrovac na Mlavi, Žagubica i Kučevo.
Firme Dunav Mineral i DPM Avala su u formalnom vlasništvu kompanije Dundee Precious Avala S.a.r.l, registrovane u Luksemburgu, a čije sedište je u Kanadi.
Ukupna površina na kojoj, preko povezanih preduzeća Tara Gold i Zlatna Reka Resources, istražuje rude je 37.879 hektara, na lokacijama opština i gradova Golubac, Kučevo, Žagubica, Kruševac, Prokuplje, Aleksinac, Blace i Novi Pazar.
Tara Gold je osnovana 23. juna 2016, a kao vlasnik upisana je kompanija Eldorado Gold Cooperatief U. A. iz Holandije. U međuvremenu, vlasnik je postala kompanija ISIHC Ltd. iz Velike Britanije. Zlatna Reka Resources osnovana je 2020. i njen formalni vlasnik je Betoota Holdings Ltd. iz Velike Britanije, koja je u Londonu prijavljena na istoj adresi kao i ISIHC Ltd. Obe firme su preko kompanije Ibaera Capital sa Kajmanskih ostrva povezane sa istoimenom investicionim fondom iz Australije.
Ukupna površina na kojoj istražuje rude je 35.214 hektara, na lokacijama opština i gradova Majdanpek, Bor, Kuršumlija, Prijepolje, Vranje i Bosilegrad. Detaljnije informacije možeti videti klikom na interaktivnu mapu.
Firma je u Srbiji registrovana 11. maja 2018, pod imenom Golden Age Resources. Njen zastupnik, vlasnik i direktor bio je Zoran Bulović. U aprilu 2022. preduzeće je prešlo u vlaništvo kompanije Balkan Metals Corp, registrovane u Kanadi.
Ukupna površina na kojoj, preko povezane firme Balkan Istraživanja, istražuje rude je 33.692 hektara, na lokacijama opština i gradova Jagodina, Rekovac, Gornji Milanovac, Kosjerić i Požega.
Prduzeće u Srbiji je osnovano 18. marta 2016 pod imenom Nova Century Metals, a kao njen vlasnik upisana je istoimena australijska kompanija. U međuvremenu, menjala je nazive i vlasnike, a 13. septembra 2021. je preimenovana iz Jadar Lithium u Balkan Istraživanja, čiji je vlasnik Jadar Lithium Ltd. iz Australije.
Ukupna površina na kojoj, preko više povezana preduzeća, istražuje rude je 30.256 hektara, na lokacijama opština i gradova Mali Zvornik, Krupanj, Ljubovija, Gornji Milanovac, Medveđa i Kuršumlija.Firma je u Srbiji registrovana 1. aprila 2002. i u suvlasništvu je Branka Zečevića, Zorana Lojovića i Stefana Zečevića. U istraživanju ruda učestvuje kao matična firma Metalfer, preko ćerke firmi Metalfer Polimetals i preduzeća Metalfer Boranja, u kome su suvlasnici Branko Zečević i Zoran Lojović.
Ukupna površina na kojoj, preko povezane firme Medgold Istraživanja, istražuje rude je 19.898 hektara, na lokacijama opština i gradova Trgovište i Bosilegrad. Detaljnije informacije možeti videti klikom na interaktivnu mapu.
Firma je osnovana 14. januara 2016, a njen prvi vlasik bio je Marko Ćurić. Ubrzo je prešla u vlasništvo komanije Medgold Resource Ltd, a 25. novembra 2021. je prešla u ruke kompanije Tlamingo Mining ltd, registrovane na Malti, koja je podružnica kanadske kompanije „Medgold Resources“.
Ukupna površina na kojoj, preko povezane firme Euro Lithium Balkan, istražuje rude je 18.841 hektara, na lokacijama opština i gradova Bor, Majdanpek, Žagubica i Zaječar.
Euro Lithium Balkan je osnovan 5. maja 2015, pod imenom GeoMin Consulting. U međuvremenu je manjala naziv i vlasničku strukturu. Od 26. januara je u vlasništvu kompanije Euro Lithium Inc, registrovane u Kanadi.
U novembru prethodne godine, kanadska kompanija Euro Litijum Balkan suočila se sa optužbama da su njene istražne uticale zagađenje vode u okolnim domaćinstvima. Bušotina broj 4 u selu Šušeoka, jedna je od dve sporne, koje su, prema tvrdnjama meštana, procurele.
U kompaniji Euro litijum su tada tvrdili da to nije njihovo istražno mesto, već kompanije Litijum Balkan, koja je tu bušila još 2012. godine. Ova bušotina, pored rudarske inspekcije koja bi trebalo da nadgleda istražne radnje stranih kompanija, stajala je otvorena skoro deceniju.
Pročitajte još...
Ubrzo nakon ovog incidenta, u decembru 2021. godine, Osnovni sud u Valjevu je doneo privremeno rešenje o zabrani rada kompanije „Euro Litijum Balkan“ do daljeg, odnosno do okončanja postupka koji je narodni pokret „Marš sa Kolubare“ pokrenuo pred Ministarstvom rudarstva i energetike.
Pratite nas i na društvenim mrežama:
Učestvuj u diskusiji ili pročitaj komentare
