Najčešća maligna bolest koja se javlja kod žena je rak dojke, te iako je vrlo opasan, izlečiv je. Posebno ukoliko se otkrije u ranoj fazi, ali čak i kada se ženi ustanovi rak dojke u već poodmakloj fazi, ishod ne mora da bude smrt. Ipak, ujedno je i vodeći karcinom po smrtnosti među malignim tumorima kod žena. Rak dojke čini oko 25 posto tumora kod ženske populacije, dok je kod muškaraca vrlo redak i čini jedan posto.
Najčešći simptomi raka dojke su opipljivi i u vidu čvorića na dojci, te ih žene često otkriju same. Takođe, postoji još znakova koji mogu ukazivati na karcinom poput: uvećanje dojke koje kasnije vodi ka velikoj asimetriji (velika je razlika od prirodne asimetrije koja je prisutna kod 20% žena), zadebljala i crvena koža. Očigledni simptom je i uvlačenje bradavice ili ravna bradavica, kao i pojava krvavog iscedka iz bradavice. Skoro neizdrživ svrab na tom delu tela ili pojava ulceracije, odnosno čira u predelu bradavice. Ponekad je prisutna i promena na koži te poprima izgled ‘pomorandžine kore’, a istovremeno se mogu napipati i osetiti i uvećani limfni čvorovi u regiji pazuha i pazušne jame. Ukoliko je to slučaj, otok u pazušnoj jami je i te kako primetan. Što dalje znači da je došlo do širenja bolesti do regionalnih limfnih čvorova, što ne znači nužno da su ti uvećani limfni čvorovi zaista zahvaćeni metastazama.
Tumore dojke možemo podeliti u dve velike grupe: benigni, odnosno dobroćudni i maligni, odnosno zloćudni tumori.
Iako je dobroćudni, ova vrsta tumora ume da daje i vrlo snažne, alarmantne simptome poput bola i pojačanog svraba u predelu dojke. Pošto dobroćudni tumori dojke spadaju u jedno od najčešćih oboljenja žena i smatra se da svaka treća žena na svetu oboli od ove vrste promene na dojci, vrlo je važno naznačiti šta to sve spada u benigne tumore.
Benigni tumori dojke se dele u četiri grupe koje podrazumevaju: urođene mane, stanja koja se javljaju kao posledica dojenja, zapaljenje dojki i displazija, odnosno fibrocistična bolest. Iako se radi o nemalignim oboljenjima, ona mogu vrlo loše da utiču na kvalitet života svake pacijentkinje, tako da je tome i te kako važno posvetiti pažnju.
Rak dojke, odnosno maligni tumor dojke predstavlja najčešće oboljenje koje se javlja kod žena u Srbiji, a najveća učestalost ove vrste raka, tj. više od 50 posto, je kod žena starijih od 65 godina. Nažalost, veoma značajna brojka je i kod žena mlađih od 35 godina kojima je postavljena dijagnoza raka dojke.
Važno je da naglasimo da postoji više vrsta raka dojke. Duktalni rak dojke se najčešće javlja i nastaje kada kanal mlečne žlezde doživi malignu transformaciju. Lobularni rak dojke se vrlo često razvija u obe dojke u isto vreme i nastaje iz ćelija režnjeva mlečne žlezde. Dok je najređi oblik inflamatorni rak dojke koji karakteriše pojava crvenila, otoka, a kada obolelu dojku dotaknete onda bude znatno toplija od normalne temperature tela.
View this post on Instagram
Rak dojke se po stepenu uznapredovanosti deli na četiri stadijuma. U I, II i III stadijumu, gde limfni čvorovi mogu biti zahvaćeni, ali i ne moraju, važno je znati da tu nema znakova da se rak dojke proširio bilo gde u telu. Dok u IV stadijumu pored zahvaćenih limfnih čvorova, zahvaćeni su i drugi delovi tela. Ipak, mnoge vrste raka neće napredovati iz stadijuma I i II, a čak i ako napreduju to će verovatno biti relativno sporo.
Najteži i najopasniji rak dojke je metastatski, a metastaza znači da se rak proširio sa dojke, odnosno mesta gde je započeo u druga tkiva. Limfni čvorovi koji se nalaze ispod pazuha, na istoj strani gde je nastupio rak dojke, su najčešće mesto za metastazu. Takođe, rak dojke metastazira i iznad ključne kosti na istoj strani gde je prisutan i kancer. Postoje i druga uobičajena mesta gde se mogu javiti metastaze poput kostiju, mozga i jetre.
Postoje različiti tipovi lečenja raka dojke od kojih velika većina uključuje operaciju, s obzirom da se nekada dijagnoza i ne može potpuno utvrditi bez hirurške intervencije i eksplorativne operacije.
Lumpektomija podrazumeva delimičnu mastektomiju, odnosno hirurški postupak kojim se uklanja malo područje tkiva koju je zahvatio rak dojke ili za koje se sumnja da je kancerogeno.
Mastektomija je agresivniji zahvat koji podrazumeva uklanjanje znatno više tkiva zahvaćenog rakom dojke.
Radikalna mastektomija naziva se i aputacija dojke i odstranjenje dojke, i to je u stvari hirurški zahvat kojim se otklanja celokupno tkivno dojke, zajedno i sa bradavicom i sa aerolom, a vrlo često i sa delom grudnog koša.
View this post on Instagram
Svaka žena koja je preživela rak dojke svesna je da postoji šansa da se bolest vrati. U nekim slučajevima, povratak raka dojke može biti u vidu metastaze u dojci, ali i u ostalim delovima tela. Nažalost, rak dojke može da se vrati i u vidu novo raka u predelu druge dojke.
Zato je vrlo važno uraditi test na BRCA mutirani gen, odnosno test koji utvrđuje da li je rak dojke i/ili rak jajnika nasledan ili nije. Prema dosadašnjim naučnim istraživanjima i tvrdnjama BRCA test otkriva mutacije na BRCA1 i BRCA2 genima, koje su u osnovi nastanka naslednog raka dojke i/ili karcinoma jajnika. Najveći procenat slučajeva raka dojke su u stvari nenasledni, ali ipak nekih 5 posto do 10 posto čini nasledni rak dojke. Zato je test vrlo važan za utvrđivanje da li je osoba pod rizikom. Naravno, postoje kriterijumi koje osoba i porodica moraju da ispune da bi bili kandidati za ovaj tip testiranja. Najvažnije indikacije za potrebu testiranja su: rani karcinom dojke, odnosno rak dojke pre 40. godine života, rak dojke kod osobe muškog pola, postojanje slučajeva raka dojke i/ili raka jajnika u porodičnom stablu osobe koja želid a se testira, kao i rak i dojke i jajnika ili više različitih karcinoma kod iste osobe.
Rak dojke se kod muškaraca javlja i čini jedan posto od svih slučajeva ove bolesti. Iako je sklonost ovoj bolesti kod muškaraca toliko manja, ipak u proseku se dijagnoza postavlja u već poodmakloj fazi. Kod muškaraca se rak dojke, odnosno rak grudi, najčešće javljaj u kasnijem životnom dobu, tj. u 60-im i 70-im godinama. Glavni simptomi koji ukazuju na ovu vrstu maligniteta kod muškaraca jesu bezbolne otekline u predelu bradavice, curenje ili neki vid rane na bradavici.
Rak dojke ne boli, zato je vrlo važno poznavati i biti upućen u potencijalne simptome i znakovi koji upućuju na ovu bolest. Posebno je važno naglasiti da čekanje na pojavu nekih simptoma nikako ne može zameniti rutinske mamografske preglede, kao i ostale preglede koji mogu otkriti rak dojke.
Samopregled dojki je prva bitna stavka kada je u pitanju preventiva za kancer dojke. To je pregled koji obavljate samostalno i za koji se dobijaju uputstva od izabranog lekara. Potrebno je da se radi bar jednom mesečno, najbolje oko 10. dana ciklusa i oduzima oko 15 minuta.
View this post on Instagram
Samopregled se započinje posmatranjem dojki dok stojite sa spuštenim rukama pored tela. Gledajući se u ogledalu, obratite posebnu pažnju da li je prisutna asimetričnost dojki. Kao i da li eventualno postoji neko udubljenje ili promena na koži. Utvrdite da li je bradavica na svom mestu, koje je veličine i boje, ali i da li je prisutno perutanje. Blago se rotirajte u desno i u levo i posmatrajte svoje dojke iz profila. Ruke podignite iznad glave i nastavite sa posmatranjem svojih dojki tražeći neke moguće promene. Ruke stavite na kukove i nastavite sa pažljivim posmatranjem u ogledalu. Pogledom potražite neke promene koje u prethodnim položajima možda niste primetili. Ponovo se rotirajte u desno i u levo i posmatrajte svoje dojke iz profila. Nakon toga sledi opipavanje grudi u stojećem položaju.
To opipavanje se naziva palpiranje i vrši se opuštenim, ali ispruženim prstima – i to jagodicama prstiju, a ne vrhovima. Vrši se kružnim pokretima od areole bradavice, prema gore, kao kazaljka na satu koja pokazuje 12 časova. Vratite prste do aerole i ponovite pokrete opipavajući tako svaki deo dojke. Palpiranje je završeno onog trenutka kada ste napravili ceo krug, a da niste podigli ruke.
Obavezno dobro opipajte i pazušnu jamu, da biste osećali moguće postojanje uvećanih i oteknutih limfnih čvorova koji su jedan od glavnih simptoma i pokazatelja da je prisutan kancer dojke. Takođe, obavezno obratite pažnju da li je prisutan iscedak iz bradavice, te ukoliko jeste odmah se javite izabranom lekaru.
Preventivni pregledi se u zavisnosti od uzrasne dobi, te se preporučuje da se sa samopregledom dojki počne od 20. godine života bar jednom mesečno. Klinički pregled obavlja se svake treće godine za žene od 29. do 39. godine života, dok nakon 40. ovaj pregled potrebno je obavljati jednom godišnje. Po preporuci lekara obavlja se i ultrazvučni pregled. Lekari preporučuju da se mamografija obavlja svake druge godine nakon 50. godine života.
Rak dojke u početnoj fazi nema nikakve simptome, zato se pregledima omogućava otkrivanje maligniteta u ranoj fazi. Tada je lečenje mnogo jednostavnije i postoje i više nego dobre šanse za trajno i potpuno izlečenje.
Redovni preventivni pregledi su zato jedini pouzdan i najefikasniji način za očuvanje sopstvenog zdravlja.
***
Bonus video: Joga za bolove tokom ciklusa
***
Pratite nas i na društvenim mrežama:
Koje je tvoje mišljenje o ovoj temi?
Ostavi prvi komentar