Piše: Ivana Vračar, predsednica Udruženja pacijenata "Pobedimo astmu i alergije"
Nije lako živeti sa atopijskim dermatitisom. Nije lako pacijentu, a nije lako ni porodici koja brine o njemu. Atopijski dermatitis je hronična bolest, ali ne ugrožava život. Ali, sa druge strane, može značajno urušiti kvalitet života i ograničiti brojne aktivnosti jer dovodi do nervoze, anksioznosti, problema sa snom, nesigurnosti. Kao i kod svih atopijskih bolesti, tako i kod atopijskog dermatitisa broj obolelih se svake godine rapidno uvećava. Ali poboljšavaju se i terapijske metode i efikasnost terapijskih preparata. Teši činjenica da se kod 50% dece sa atopijskim dermatitisom nakon 5. godine života simptomi potpuno povuku.
Skoro svaku promenu na koži nazivamo ekcemom. Ekcem je širi pojam od atopijskog dermatitisa, tj. atopijski dermatitis je samo jedna vrsta ekcema. Osim atopijskog dermatitisa u grupu ekcema spada još i kontakni dermatitis, neurodermatitis, seboreični dermatitis. Imaju slične simptome a to su neizdrživ svrab, perutanje, iritacija i zapaljenje kože sa crvenim, često grubim pečatima. Mi ovde pažnju usmeravamo na ATOPIJSKI DERMATITIS (AD).
Atopijski dermatitis je deo atopije, nasledne sklonosti ka burnijem reagovanju na uobičajene stimuluse iz okoline. Atopijski dermatitis je hronično, zapaljensko, genetski predisponirano oboljenje kože praćeno crvenilom i svrabom. To je benigno, nezarazno oboljenje kože koje karakteriše smenjivanje perioda izraženih simptoma i perioda povlačenja simptoma. Kada se simptomi stave pod kontrolu mogu proći meseci i godine bez ikakvih simptoma, ali to ne znači da je AD izlečen i da se neće vratiti. Sa svakim slabljenjem imuniteta najčešće dolazi do pogoršanja simptoma. U osnovi ovog oboljenja kao i kod svih atopijskih bolesti se nalazi izmenjen, prenaglašen imunološki odgovor na uobičajene materije iz okruženja (alergene). Kod atopijskog dermatitisa često nailazimo na genetsku mutaciju proteina filagrina, usled čega dolazi do narušavanja zaštitne barijere kože i dehidratacije, uz povećanu mogućnost prodiranja alergena iz spoljne sredine u kožu.
Procenjuje se da oko 20% dece i 1-3% odraslog stanovništva u svetu boluje od AD i ti procenti se stalno povećavaju. Neke statistike govore da se u poslednjih 30 godina tri puta povećao broj obolelih.
AD se najčešće prvi put javi oko 3. meseca života, a posle 5. godine se u 50% slučajeva povuče. 50-60% ljudi sa AD tokom života razvije simptome astme i alergijskog rinitisa.
Promene koje se jave na koži su u obliku crvenih, suvih, perutavih pečata na kojima se nekad jave sitni mehurići. Neizdrživo svrbe. Češanjem mehurići pucaju, stvarajući vlažne rane koje sušenjem prelaze u kraste. Daljim češanjem stanje kože se dodatno pogoršava jer se otvara put alergenima i patogenim mikroorganizmima (uključujući Staphylococcus aureus, bakteriju koja se najčešće nalazi na koži atopičara) da prodru u kožu. Dolazi do upala i infekcija što dodatno smanjuje sposobnost kože da vrši svoju osnovnu, zaštitnu funkciju organizma. Infekcija samo dodatno pojačava svrab i potrebu za češanjem. To je jedan začarani krug koji značajno utiče na kvalitet života obolelog, jer pojačava nervozu, narušava kvalitet sna, smanjuje mogućnost koncentracije i sprečava čoveka da izvršava svoje uobičajene obaveze.
Kod beba se javljaju crvene regije na obrazima, kosmatom delu glave, gornjim delovima ruku i nogu. Kod dece predškolskog i školskog uzrasta se najčešće širi na pregibe laktova i kolena, vrat, kapke, zglobove. Kod odraslih najčešće se promene viđaju na vratu, šakama, kosmatom delu glave i licu. Usled jakih i ponovljenih upala kože mogu ostati tamna, gruba zadebljanja kože.
Prvi simptomi su najčešće crveni perutavi pečati na obrazima bebe. Dijagnozu najčešće postavi pedijatar na redovnoj kontroli bebe. Kako dete raste promene na koži se javljaju i na ostalim delovima tela. Ti pečati veoma svrbe, dete ih češe, pravi vlažne rane koje se često inficiraju i zbog stalnog češanja teško zarastaju.
Osnovni simptom je suva, iritirana koža, koja više nema istu moć zaštite kao zdrava koža i postaje propustljiva za mikroorganizme (uključujući Staphylococcus aureus, bakteriju koja se najčešće nalazi na koži atopičara), kao i za molekule koji uzrokuju alergijske reakcije. Zatim, nesnosan svrab, peckanje, nervoza…
Ovi simptomi dovode do pojačane nervoze, problema sa spavanjem, kao i do problema estetske prirode što, naročito u pubertetu, dovodi do brojnih psihičkih stanja kao što su anksioznost, povučenost, odbijanje kontakta sa vršnjacima, a to opet dalje dovodi do problema sa učenjem, koncentracijom i tako u krug.
Suva koža, koja sama po sebi zateže i svrbi. Ako je organizam podložan atopiji i raznim alergijama, vrlo brzo se od suve kože, češanjem, dođe do rana koje su karakteristične za AD
Alergeni – inhalatorni, nutritivni, kontaktni. Alergija na hranu, dlaku životinja, prašinu, perje, deterdžente, sapune… je veoma česta i značajno utiče na pogoršanje stanja atopične kože ali je vrlo često teško otkriti direktnu vezu između alergena i AD.
Stres – atopičari često na stresne situacije reaguju češanjem, a na taj način pogoršavaju promene na koži.
Toplota i znojenje – atopičari u toploj sredini obično prvo počnu da se češu, pa tek posle počinju da se znoje. Zatim, so iz znoja počinje da iritira atopijske promene na koži što dovodi do dodatnog svraba i nervoze.
Infekcije – bakterija Staphylococcus aureus je najčešći uzročnik infekcije kod atopične kože
Atopijski dermatitis nije teško dijagnostikovati. Najčešće se utvrdi već na prvoj kontorli bebe kod pedijatra. Ali s obzirom da je AD hronična bolest sa fazama smirivanja i pogoršanja, koje se smenjuju, neophodno je redovno praćenje od strane dermatovenerologa. Neophodno je, čim se primete prve promene na koži, obratiti se dermatovenerologu kako bi se na vreme odreagovalo i sprečila neka veća oštećenja atopične kože.
Pročitajte još:
Terapija za atopijski dermatitis je veoma raznovrsna. Ali u osnovi lečenja je nega atopične kože, raznim hidrantnim emolijensima koji sprečavaju isušivanje kože i time smanjuju napetost, zatezanje i svrab. Adekvatna nega kože je zapravo prevencija koja obezbeđuje obnovu tj očuvanje barijerne, zaštitne funkcije kože i time sprečava prodiranje patogenih organizama i alergena u dublje slojeve, čime se uspešno izbegava nastanak infekcije i teških oblika AD. Emolijense je neophodno koristiti i kada je stanje kože dobro. To su potpuno neškodljive kreme sa većim procentom vlage i ne previše masne ali nisu ni potpuno nemasne. Ponuda ovih preparata je na našem tržištu zaista velika. Od onih stranih, brendiranih sa mineralnom vodom u osnovi (koji su odlični i za zdravu kožu ali su i prilično skupi) do onih koji se prave u našim domaćim apotekama i veoma su pristupačni. Emolijensi pomažu prodiranje kortikosteroida (glukokortikoida) i omogućavaju korišćenje manjih doza medikamenata čime je umanjena i mogućnost komplikacija.
Ako se radi o aktivnoj fazi bolesti, osim emolijensa neophodno je uz nadzor lekara ubaciti preparate koji leče zapaljenske procese na koži.
Najčešći su lokalni kortikosteroidi (u obliku krema ili masti). Ovi preparati se ne smeju koristiti bez nadzora lekara. Svega jednom ili najviše dva puta dnevno u veoma kratkom vremenskom intervalu ali i dovoljno dugo da se postigne pun efekat ovog leka. Izuzetno je važno strogo pratiti uputstva lekara.
Po savetu lekara mogu se koristiti i antihistaminici koji će smanjiti alergijske reakcije i potrebu za češanjem.
Nekad se preporučuje lokalna upotreba kalcineurinskih inhibitora, koji dovode do smanjenja zapaljenja. Ovi lekovi su bezbedna alternativa glukokortikoidima. Preparati se moraju koristiti isključivo prema lekarskim instrukcijama – dva puta dnevno.
***
Bonus video: Hrana koja loše utiče na vašu kožu
***
Pratite nas i na društvenim mrežama:
Koje je tvoje mišljenje o ovoj temi?
Ostavi prvi komentar