6
Iako je utisak da se u gradu Beogradu svašta gradi i popravlja, na sve strane su postavlji kranovi i zaštitni panoi, činjenica je da svakoga dana ili padne fasada sa stare zgrade ili tek ugledamo prizor kako nam na oči propadaju zgrade u centru grada koje su zapravo zadužbine.
Jedna od starih lepotica koju ubija vreme jeste i čuveni Spasićev pasaž ili Pasaž Nikole Spasića na Obilićevom vencu 17 – koji je u fazi raspada.
Zdanje podignuto 1905. jeste zapravo zadužbina dobrotvora, pripada Zadužbini Nikole Spasića, Gradu i privatnim vlasnicima, ali izgleda da zapravo nije ničija briga.
Nikola Spasić bio je poznati beogradski trgovac poreklom iz Južne Srbije – koga su nazivali „srpskim Nobelom“, njegovo ime vezuje se za zadužbinarstvo, humanitarni rad, pomoć onima koji imaju manje u periodu ubrzanog razvoja srpskog društva i države u drugoj polovini 19. i prvoj polovini 20. veka.
Na početku 21. veka, zgrada je u katastrofalnom stanju, izgleda apokaliptično, a nije ni bezbedno. U tom pasažu se 2022. godine deo fasade obrušio na petomesečnu bebu. I ništa – niko nije počeo reknstrukciju fasade koja se raspada, sa koje vise komadi i kablovi, sa ulaza je skinuta velika kapija od kovanog gvožđa – i ne zna se gde se nalazi, a sa pasaža je odavno skinuta staklena kupola.
Kada je izgrađen, Spasićev pasaž bio je jedan od najlepših te vrste u Evropi – prepoznatljiv po velikoj staklenoj kupoli koja je čitavom prostoru davala poseban izgled. Projektovao ga je arhitekta Nikola Nestorović po narudžbini Nikole Spasića.
Ali nadogradnjom, najpre 1959, a kasnije i 2004, prelep prostor u srcu grada izgubio je svoj prepoznatljiv izgled.
U početku prolaz je spajao dva Beograda – staru beogradsku čaršiju i nov moderni Beograd koji je nicao u Knez Mihailovoj.
Na Facebook stranici Crno-beli Beograd u „Brankinom kutku“ stoji priča o ovom pasažu:
„Prvi beogradski pasaž bio je Grand pasaž (kasnije poznat kao Spasićev pasaž) koji je u periodu između 1910. i 1912. godine izgradio arhitekta Nikola Nestorović po narudžbini Nikole Spasića.
Povezivao je orijentalnu čaršiju, u koju se ulazilo preko Obilićevog venca, sa Knez Mihailovom ulicom i novim urbanim centrom izgrađenim u evropskom duhu. Na ovoj fotografiji tek sagrađenog pasaža koju je snimio atelje Živković i Antonijević 1912. godine primećujemo i skulpturu samog Nikole Spasića koja se, kao pandan skulpturi Merkura (patrona trgovaca i zanatlija), nalazila u desnoj niši iznad ulaza prema Obilićevom vencu.“
Marketing je postojao već u ono vreme pa su korisnici radnji u ovom pasažu dobijali besplatnu kartu za bioskop, koji se takođe nalazio u pasažu, ako bi ostvarili kupovinu od preko 20,00 tadašnjih dinara.
Zanimljivo je da je ovakav gradski prostor, prvi te vrste u Beogradu, imao višestruke namene koje se međusobno prepliću: to je bilo istovremeno mesto za trgovinu, zanatske radnje i bioskop, to je bilo i mesto za susrete i zabavu, kao i koridor – prečica iz jednog dela grada u drugi. Sve baš kao u pariskim pasažima koji su nastajali u prvim decenijama 19. veka.
„Četvorovodni stakleni krov koji je prvobitno prekrivao pasaž uklonjen je 1939. godine kada je srušena zgrada Grand pasaža prema Knez Mihailovoj ulici, a na njenom mestu sazidan višespratni stambeni objekat koji postoji i danas.“
I tako.
Godine 1959. nadzidana su još tri sprata, a kada je građen TC „Milenijum“ 2004, po kome je Spasićev pasaž danas poznat, firma koja je izvodila radove obavezala se da sredi i Zadužbinu Nikole Spasića, ali nikada nije uradila rekonstrukciju pasaža.
BONUS VIDEO: Pogledajte kako izgleda ovaj gradski biser.
Učestvuj u diskusiji ili pročitaj komentare
