0
Kakav su pogled umetnice imale na predstave žena u slikarstvu i sa kakvim teškoćama su se suočavale birajući mušku profesiju, pitanje je koje spaja slikarke Katarinu Ivanović, Nadeždu Petrović, Danicu Jovanović, Zoru Petrović i Ankicu Oprešnik. Ovih pet dama, čija se dela nalaze u stalnoj postavci "Heroine srpskog slikarstva" Galerije Matice srpske, u fokusu su večerašnjeg kustoskog vođenja (19) u novosadskom muzeju, kao deo manifestacije "Muzeji za 10".
Ideja vodilja izložbe „Heroine srpskog slikarstva“ bila je da se povežu pet umetnica, koje su inače u kolekciji i stalnoj postavci Galerije Matice srpske, jedne od najvećih i najstarijih kulturnih institucija u našoj zemlji. Stvaralaštvo ovih pet likovnih umetnica povezano je iako obuhvata široki vremenski period, od tridesetih godina 19. veka, pa do druge polovine 20. veka.
– Ono što je bitno jeste da su one živele i stvarale u različitim državama, ali i različitim društveno-političkim okolnostima. To je neminovno uticalo na njihovo stvaralaštvo i opus. Primetna je i promena odnosa stručne i šire javnosti prema njihovom delu – kaže za Nova.rs Ivana Janjić, kustoskinja Galerije Matice srpske.
Tokom stručnog vođenja kustoskinja će skrenuti pažnju ne samo na njihova dela, već i biografije koje nam pružaju širu sliku o društvenim prilikama u kojima su stvarale. Osvetljavaju i njihovu privatnu i profesionalnu borbu. Takođe, otkrivaju i brojne izazove sa kojima su se umetnice suočavale birajući profesiju u kojoj su kroz istoriju dominirali muškarci.
– One se diče velikim dostignućima u oblastima u kojima su stvarale. Na njihovim primerima možemo videti na koji način su umetnice prevazilazile ograničenja u obrazovanju, pošto su uglavnom pohađale ženska odeljenja viših škola ili akademija. Ili možemo videti kako su prevazilazile unapred određene tematske okvire. A trebalo je, odnosno od njih se očekivalo, da slikaju samo mrtvu prirodu i eventualno portrete. Takođe, zanimljivi su i njihovi specifični pogledi na samu prirodu likovne umetnosti – kaže Janjićeva.
Katarina Ivanović
Priča počinje sa Katarinom Ivanović, koja je rođena u porodici srpskog građanina i trgovca u Vespremu, u Austrijskom carstvu 1811. godine. Uz Minu Karadžić i Polekciju Todorović, jedna je od tri slikarke koje su tokom 19. veka stvarale u Srbiji. Umetnica, čija su najpoznatija dela „Autoportret“ ili „Grožđe s korpom“, preminula je 1882. godine u Stonom Beogradu. Zašto je Katarina Ivanović upamćena kao prva srpska slikarka i šta ju je odvajalo od njenih anonimnih prethodnica.
– Katarina Ivanović je bila prva žena koja je upisala Umetničku akademiju u Beču. Proglašena je slikarkom i pre nego što je to faktički postala, a svojim obrazovanjem i radom ona opravdava titulu prve slikarke i heroine srpskog slikarstva. Zanimljivost vezana za Katarinu Ivanović jeste i pažnja koja joj se ukazuje u srpskoj štampi već pri prvim profesionalnim koracima od strane nacionalno osvešćenih intelektualaca. Oni su tada svesno i tendenciozno tumačili mladu slikarku kao srpsku nacionalnu heroinu, projektujući na nju idealizovani lik heroine – otkriva nepoznate deliće iz biografije Ivanovićeve kustoskinja Galerije Matice srpske.
Nadežda Petrović
Da li je za uobličavanje Nadežde Petrović (1873-1915), inače najznačajnije srpske slikarke s kraja 19. veka, u heroinu bila presudna njena umetnost, još jedno je pitanje koje otvara ova postavka. Umetnost Nadežde Petrović, najpre nacionalna a potom okrenuta savremenim evropskom tokovima, nailazila je ponekad i na nerazumevanje. Često citirani momenat iz njene biografije jeste kako je postala „veća od života i šira od njene umetnosti“. Odgovor na to pitanje, prema Janjićevoj, leži u njenom društveno-političkom angažmanu:
– Nisam sigurna koliko je šira javnost upoznata sa tim da je, pored svog likovnog rada, ona veliki akcenat stavljala na društveno-politički angažman. Ona je bila jedna od osnivačica „Kola srpskih sestara“, borila se za prava žena… Vodila je bitku da se žene što više uključe u humanitarni i patriotski rad i njeno polje dejstva toliko je široko – ocenjuje naša sagovornica.
Danica Jovanović, Zora Petrović, Ankica Oprešnik
Posetiocima kustoskog vođenja kroz stalnu postavku biće pružen i odgovor na pitanje ko je bila tragično nastradala Danica Jovanović? Rođena 1886. godine u Beškoj, Jovanovićeva samo šest meseci nakon završetka Akademije i prava da radi kao „nastavnica crtanja i malanja“ u septembru 1914. biva streljana u Petrovaradinu.
A na primerima kasnijih radova Zore Petrović (1894-1962) ili umetničkog formiranja Ankice Oprešnik (1919-2005) biće predočene promene koju je javnost imala spram umetnosti i umetnica posle Drugog svetskog rata.
– Na njihovim primerima očito je da je promena društvenog sistema uticala i na promenu odnosa prema umetnicama – kaže kustoskinja Galerije Matice srpske, ustanove koja je tokom manifestacije „Muzeji za 10“ posetiocima ponudila širok dijapazon pratećih programa.
Na ovakvu vrstu specijalnih programa posetioci Galerije Matice srpske su, kako svedoči naša sagovornica, navikli. Uz aktuelne izložbe u ovom zdanju, uvek se organizuju specijalni programi, kao i kustoska vođenja svakog vikenda. I svi su veoma posećeni.
– To nam kazuje da postoji izrazito interesovanje za dela iz kolekcije Galerije Matice srpske. Kada se organizuju ta kustoska vođenja, koja su uglavnom redovna uz stalnu postavku ili nekada tematski određena, kao „Heroine“, posetioci uvek ostanu nakog vođenja. Obično razgovaramo, stalno postavljaju pitanja, daju svoja zapažanja, veoma su zainteresovani… To govori dosta o našoj publici. Čak i u ovoj situaciji, usred pandemije, mi i dalje imamo dosta posetilaca – kaže na kraju Ivana Janjić.
