Karil Filips, „Daleka obala“, Partizanska knjiga i Kulturni centar Novog Sada, 2020. Preveli s engleskog Igor Cvijanović i Arijana Luburić Cvijanović.
Sa 29, Afrikanac Gejbrijel postaje regrut oslobodilačke vojske, da bi u nepodnošljivom nizanju nasilja i nevolja dospeo do Engleske, do naselja Stounli, gde se čini da se njegov život dokopao dugo traženog mira i rutine.
Pišući o paleti odnosa prema imigrantima (od nehaja, vređanja i sramoćenja do iživljavanja koje kulminira kolektivnim zločinom) i o spektru perspektiva iz kojih vide sebe i novu zemlju mogućnosti, Filips pripovedaču dvostrukog imena (Gejbrijel postaje Solomon) dodeljuje sudbinu paćenika i hristolike žrtve čije su etičke norme nepomerive uprkos nezamislivim zlostavljanjima, podvalama i nepravdama kojima je izložen. Tu nije kraj: tegobnoj sudbini imigranta sučeljena je turobna usamljenost Engleskinje Doroti, koja, nakon niza ličnih kriza, kao i Solomon želi da živi mirno, i poput njega ostaje fatalno neprihvaćena.
Rođen na Antilima a odrastao u Engleskoj, Filips je britanski pisac karipskih korena; ovu polifonijsku sagu o neprihvatanju različitosti u kojoj se sustiče više glasova (ženski i muški, domicilni i tuđinski) i više perspektiva (Evrope i Afrike), odlikuje raslojen, asinhron vremenski tok. Fragmentarno pripovedanje je posledica traume koja počinje na rodnom tlu, ratovima, razaranjem, masakrom Gejbrijelove porodice. Imigranti i tražioci azila unapred su žigosani kao pretnja spokoju engleske varoši, a institucionalna podrška koja im se naoko nudi svodi se na lavirint birokratije i dobru volju retkih dobrih duša koje zbog želje da pomognu uglavnom ispaštaju. Blagostanje ostaje daleka obala, svima nedostižna.
Možda testament nema potencijala za književni žanr, iako život sa svim svojim tajnama i iznenađenjima ponekad sve karte otvara upravo u neknjiževnim formama. Međutim, kad nečija poslednja volja dosegne obim od skoro 400 stranica kao u romanu najpoznatijeg i najnagrađivanijeg autora sa Zelenortskih ostrva – objavljenom 1989. i ekranizovanom 1997. – i kada dugo čitanje tog teksta postane komična melodrama sa elementima strasti, istrage i podvale, rezultat je roman koji gorko i veselo egzotizuje živote ubogih ljudi na arhipelagu u Atlantiku, negdašnjoj portugalskoj koloniji.
Visoki i suvonjavi ugledni biznismen sa ostrva San Vinsente, poznat po „ekscentričnoj navici“ da kupuje jedno odelo svake druge godine, činio je četiri decenije sve da podstakne razvoj grada Mindelo u koji se doselio. Iz testamenta koji je sastavljao punih deset godina saznaje se da njegov naslednik neće biti prevrtljivi i lakomi nećak Karlos (kog „tuberkuloza krajnika nikad nije sprečavala da ode u šetnju“) već vanbračna kćer Marija da Grasa, koja će se odrešito upustiti u raspertlavanje očevih fatalnih veza i dešifrovanje enigme njegovog životopisa.
Pišući „svoju self-made man životnu priču“ s idejom da budućim generacijama pokaže „kako samo naporan rad udružen sa osnovnim obrazovanjem može da oslobodi čoveka iz bede i tame“, g. Napumoseno zapravo otkriva mrak klasnog terora, seksploatacije, udvorištva i smrtnog straha od bede.
Bonus video: Zašto je važno da čitamo