Naš proslavljeni pisac Ivo Andrić i dobitnik Nobelove nagrade za književnost rođen je na današnji dan pre 130 godina u Travniku, od oca Antuna Andrića i majke Katarine Andrić. Veći deo života proveo je u Beogradu gde je i umro 13. marta 1975. Njegovi romani “Na Drini ćuprija”, “Prokleta avlija”, “Travnička hronika”, “Gospođica”, “Omer paša Latas” i brojne pripovetke obeležili su jugoslovensku književnost 20. veka.
Kada se priča o najboljim piscima sa ovih prostora, pored Andrićevog imena tu se najčešće nalaze Miroslav Krleža, Miloš Crnjanski, Danilo Kiš i Borislav Pekić. Naravno, sve zavisi od afiniteta, nekom su neki drugi pisci najbolji, ali ovo su ipak imena koja se retko izostavljaju.
Povodom 130 godina od rođenja Ive Andrića o slavnom nobelovcu za Nova.rs pričaju Mihajlo Pantić, Vasa Pavković, Boris Rašeta, Vladislava Gordić Petković i Aleksandar Šurbatović.
Da li je Ivo Andrić ipak najveći od svih? Zagrebački novinar i publicista Boris Rašeta tvrdi za Nova.rs da jeste.
– Stil, to je čovjek. Stil Ive Andrića, spisateljski stil, je veličanstven. Njegova rečenica ima divnu melodioznost. Ne samo to, nije riječ samo o tome da ona lijepo zvuči, ona je puna sadržaja, natopljena je životnim iskustvom, prožeta skepsom. Genija čini duša, osjećaj, iskrenost, znanje, rafiniranost, rad – on ima veliki opus – a Andrić je sve to spojio. Kad ga čitam, a čitam ga često, baš zbog užitka u muzici rečenice – ali ne samo zbog toga – osjećam se kao da slušam Erika Satia, to je divna, nostalgična melanholija dubokog životnog iskustva. Da, on je najveći Naš”.
S druge strane, pisac i univerzitetski profesor Mihajlo Pantić, ne želi da klasifikuje Andrića po nekom redosledu.
– Srpska književnost ima nekoliko najboljih pisaca, jer na tim visinama, kako je to negde napisao Josif Brodski, prestaje hijerarhija. Svi ti najbolji pisci, u smislu najznačajniji, najpotvrđeniji, najostvareniji, „prebacili” su epohu u kojoj su stvarali, a to je možda i najvažniji kriterijum vrednovanja. Rečju, postali su i ostali – nezamenljivi. Jovan Sterija Popović, Petar Petrović Njegoš, Laza Kostić, Miloš Crnjanski, Ivo Andrić, Vasko Popa, Borislav Pekić… Ključna su imena srpskog književnog kanona 19. i 20. veka. A koji je od njih prvi među jednakima, na to pitanje nema odgovora, jer nije reč ni o kakvom takmičenju, kvizu, tabeli ili top listama, već o estetici u esencijalnom značenju toga pojma.
S njim se slaže i književni kritičar Vasa Pavković, koji nam poručuje da se u književnosti “ne može govoriti o jednom najboljem, već samo o najboljim piscima”.
– Ivo Andrić je jedan od najboljih pisaca srpskog jezika i književnosti. Uz njega bi uvek morala da idu i imena Miloša Crnjanskog, Rastka Petrovića, Aleksandra Tišme, Borislava Pekića, Milorada Pavića… U svakom slučaju, Andrić je napisao puno sjajnih pripovedaka i četiri-pet večitih romana.
Nemac Mihael Martens, pisac biografije Ive Andrića “U požaru svetova”, misli da je njegovo delo deo onoga što je Gete početkom 19. veka obeležio pojmom “svetska književnost”.
“Ravnopravan je sa velikim nobelovcima 20. veka poput Tomasa Mana, Ernesta Hemingveja, Albera Kamija, Gabrijela Garsije Markesa ili Orhana Pamuka. Ako je on ipak u senci pomenutih pisaca, to ima veze i sa opštim stupnjem poznavanja s kojim je on suočen kao pisac “malog” jezika i prilično nepoznatog kulturnog okruženja”, piše Martens u svojoj knjizi.
Pisac Aleksandar Šurbatović kaže za Nova.rs da, po njemu, Ivo Andrić ipak nije naš najveći pisac, već je to Njegoš.
– Andrić nije čak ni najveći romanopisac. Ali svakako jeste nepravaziđeni majstor kratke forme, pre svega pripovetke i novele. Niko to nije radio preciznije, tečnije, zaokruženije, dublje i uravnoteženije od njega, mada mu je Kiš veoma blizu. Štaviše, po mom čitalačkom iskustvu, Andrić pripada prvom ešalonu svetskih majstora priče, rame uz rame s Borhesom, Tolstojem, Džejmsom, Nabokovom – zaključuje Šurbatović.
Vladislava Gordić Petković, saradnica Nova.rs i redovna profesorka Filozofskog fakulteta u Novom Sadu, kaže da o Andrićevoj veličini i značaju svedoči i to što više o njemu ne možete govoriti a da to ne bude kroz citat.
– Jedan ređe korišćen citat o Andriću tiče se njegove upotrebe jezika. Naš veliki pesnik i esejista Miodrag Pavlović Andrića je nazvao „herojem artikulacije“. Tako retko pominjemo jednu veliku vrednost i prednost, Andrićevu jezičku ekonomiju koja ga neretko približava Šekspiru: umeće da kratko kaže jasno i da jasno kaže kratko.
Podsetimo, u oktobru 1961. Ivo Andrić, postao je dobitnik Nobelove nagrade za književnost. To će ostati kao jedan od najvažnijih događaja za našu kulturu, ali i kao jedina Nobelova nagrada koju je ikad dobio neko sa ovih prostora. Andrić je klasik, vanvremenski pisac, aktuelan juče, koliko i danas.
Bonus video: Nobelova nagrada – zanimljive činjenice
Koje je tvoje mišljenje o ovoj temi?
Učestvuj u diskusiji ili pročitaj komentare