0
Htio sam da još jednom, poslije svih i poslije svega, slikam Ameriku, a onda sam i sam bio (uhvaćen) u slici, tj. zapljusnut Amerikom, kaže za Nova.rs umetnik Nenad Malešević.
Piše: Nikola Marković
U Salonu Muzeja savremene umetnosti u Beogradu odnedavno je u toku izložba „Amerika“ umetnika Nenada Maleševića, a za posetioce će biti otvorena do 8. aprila ove godine.
Izložba je zasnovana na istomenom istraživačkom poduhvatu koji Malešević realizuje u periodu od 2016. do 2023, a projekat je započeo serijom od hiljadu crteža čiji će jedini motiv biti Kip slobode – simbol za milione imigranata koji su krenuli u novi svet i ostvarivanje američkog sna.
Motivsko-idejno polazište – Kip slobode- biće za autora i neposredan povod odlaska u Ameriku, i to putovanje predstavlja integralan deo rada formalno uobličenog fotografskim i različitim drugim vizuelnim sadržajima kao segmentima istraživačkog toka i mišljenja. Ovaj tok svoj nastavak ima i u prostornoj artikulaciji izložbe, koja je koncipirana kroz nekoliko celina.
O čitavom ciklusu radova, njegovoj ideji i postavci u Salonu MSUB, razgovarali smo sa Nenadom Maleševićem.
Rad na projektu „Amerika“ krenuo je od Kipa slobode, odnosno poštanke marke sa ovim motivom. Spomenuli ste da ste bili zaintrigirani „trivijalnošću tog motiva i njegovom popularnošću“. S druge strane, kustos Miroslav Karić navodi uobičajeni opis Kipa slobode kao „simbola za milione imigranata koji su krenuli u novi svet i ostvarivanje američkog sna“. Dakle, sa jedne strane imamo nešto što bi po sebi trebalo da bude uzvišeno i vredno, ali je tokom godina zadobilo i trivijalnu konotaciju. Kako vidite ovaj odnos dva suprotstavljena značenja tog geografskog toponima, i na koji način se iz tog uslovno rečeno „konflikta“ rodio vaš umetnički projekat?
– Taj konflikt (dobro ste ga zapazili) mogao se odavno naslutiti, recimo kroz odnos pop arta i apstraktnog ekspresionizma; tamo, opet uslovno rečeno, gdje je egzistencijalna drama prelazila u vic. Ali vic nije trivijalan, dapače. Nekadašnji konflikti unutar Amerike, američki konflikti ako hoćete, bili su neznatni spram nečeg što otud sada „kuca na vrata“. Drugim riječima, ako je nešto postalo trivijalno, znači da mu se ne može vjerovati – pa ni u šali. A bez šale, Amerika ostaje nešto između smrti i sladoleda. Ona me je zanimala, ta Amerika bez šale, bez divne ironije kakvu je nudio Lihtenštajn, nervozna, umorna Amerika u kojoj će konflikt između trivijalnog i uzvišenog (u strašnom klinču) biti okončan pobjedom ovog prvog.
Izložba, odnosno vaši radovi, predstavljaju subjektivan uvid u fenomen Amerike. Bili ste tamo nakon što je sam ciklus radova startovao. Šta ste sve uvideli tokom boravka u SAD, odnosno na koji način je sam boravak tamo obogatio/izmenio/nadogradio ono što je bila vaša izvorna ideja kada ste započeli rad na crtežima?
– Htio sam da još jednom, poslije svih i poslije svega, slikam Ameriku, a onda sam i sam bio (uhvaćen) u slici, tj. zapljusnut Amerikom. Jedan od ulaza u Ameriku (ona, dakako, ima brojne ulaze, ali nema izlaza) su Eliotovi stihovi: „Hoće li mi, nakon čaja, sladoleda, šlaga, za presudnu krizu preostati snaga?“ Pominjem ove stihove jer me je ipak, a uprkos svim saznanjima, i pretpostavkama, moć nagrade, moće pohvale, da ne kažem moć hrane, u Americi, iznenadila. Učinilo mi se da je to društvo koje, iznutra, opstaje baš na pravovremenim nagradama – dovoljnim po tome – što stižu u dobar čas, čineći sve boljim ili bar prihvatljivim.
Koja su to bila vaša „ključna pitanja, zastajkivanja i trenja“ u odnosu spram Amerike, a koja su materijalizovana kroz izložbu?
– Upućenost na Ameriku i njene metafore nije bez egzistencijalne drame. Postupak crtanja (i slikanja) bio je lišen izvjesnosti i blizak ekspresionizmu (iako Kip slobode od umjetnosti nije ni dalje ni bliže od, na primjer, pakovanja supe). Provesti vrijeme u Americi može se na dokovima Njujorka, ili bilo gdje drugo, jer Amerika nije lice jednog te istog mjesta, već nomen opskurnih mijena djelokruga prava. Prema tome, sva zastajkivanja koja navodite, tiču se činjenice da nam se pravo može izmaći, kao tlo pod nogama.
Kako ste razmišljali o izložbi u kontekstu Salona MSUB, odnosno šta je to što je bilo novo u pristupu radovima koji su u određenim drugačijim kontekstima izlagani i ranije?
– Sve je tek ovdje dobilo karakter ambijenta. Blagodareći iscrpnom planiranju, i dobroj kustoskoj patronaži, crteži, fotografije i drugo, nadasve sa enterijerom kao vizuelnim kontinuumom, tek u Salonu zajedno čine dovoljno, tj. potiču mišljenje o Americi.
U vašem radu Amerika jeste polazna metafora za, kako kustoski tekst kaže, „suočavanje sa idejom Drugog i nedostižnog na ličnom ali i širem planu“. Pa ipak, danas je svet povezan i umrežen (fizički i digitalno) kao nikada ranije, a SAD nisu više toliko dominantna sila i ideal kao pre 20-30 godina, ili ranije tokom 20. veka. Kako vidite ovu poziciju Sjedinjenih američkih država danas (ne nužno kao vojne ili ekonomske sile, već i kulturne sredine, odnosno njenog društvenog života) i koliko vam je taj aktuelni trenutak važan za promišljanje ovog, ili možda nekih budućih radova iz ove tematske celine?
– Svekolike modernosti, da kažem tako, u Americi, ili tačnije sa njom, dobijaju impuls, ne kao iz nekog vrela, već kao kod toka čije se strane naglo primiču. Ako je taj tok sada usporen (što možda vaše pitanje implicira), onda žalim za Amerikom koja je u 20. vijeku prestigla mnoge i dala dosta, u umjetnosti. Pitanje je šta joj je još ostalo da da, i to baš vama i baš meni, ako pretpostavimo da ni vi ni ja ne volimo gaming (i novinarstvo).
Bonus video: Kreativni izvori Spajka Lija
