0
Za ovu nedelju vam preporučujemo knjige „Sa jarbola Eufrosine“ Bojane Savović i „S(t)udije fantastike“ Dragane Bošković.
Bojana Savović, „Sa jarbola Eufrosine“, Arhipelag, 2024.
Autorka prati bolest na njenom putu kroz romane Virdžinije Vulf, Tomasa Mana, Milice Janković, Vladana Desnice, Albera Kamija, Svetislava Basare i Davida Albaharija. U romanu „Izlet na pučinu“ brod „Eufrosina“, koji je ime dobio po veseloj družbenici muza, ali i engleskoj koloniji u Južnoj Americi, glavnu junakinju uvodi u slobodu, bolest i smrt. „Eufrosina“ je lađa koja „ima sopstveni život“. Brod upućuje na bolest koja je „usamljena, beskrajno tajanstvena, kreće se sopstvenom snagom i održava sopstvenim sredstvima“. Na tom brodu prvi put se pojavljuje jedna od najčuvenijih junakinja Virdžinije Vulf, Klarisa Dalovej.
Po Bojani Savović, bolest ne vodi u poraz, već nas usmerava u preispitivanja rasute slike sveta. Slojevit i dinamičan odnos bolesti prema jeziku jedna je od temeljnih tema ove studije.
U romanima „Uspon i pad Parkinsonove bolesti“ Svetislava Basare i „Danas je sreda“ Davida Albaharija demencija kao simptom Parkinsonove bolesti menja svoje dejstvo i funkciju: „od medicinskog, postala je jezički simptom“, piše Savović. Demencija književne junake privodi jeziku, ili uspostavlja pitanja o sopstvenom normiranju i definisanju.
Oboleli otac u Albaharijevom romanu čak doživljava Parkinsonovu bolest kao bolest sa svrhom, kao kaznu za nedela i zločine. Bolest se neočekivano javlja i kao vid izlečenja savesti. Demencija nije dijagnoza, već metafora: ona je ili gumica kojom se može obrisati ono što bolesniku ne odgovara, ili štit kojim se brani od savesti.
U sedam analiziranih romana bolest je pokazala vrlo delikatan oblik neizlečivosti, naglašava autorka: „svojevrsnu karnevalsku neizlečivost“.
Dragana Bošković, „S(t)udije fantastike“, Kulturni centar Vojvodine „Miloš Crnjanski“, 2024.
Od simbolike biljaka niklih na grobovima nesuđenih ljubavnika do politički angažovane alegorije u delu multivalentnog satiričara Radoja Domanovića, od karnevalizacije i bajkolikih toposa putovanja do oniričkih iskustava svojih protagonista, književna fantastika koristi niz strategija koje će pokazati kako etablirana ili izmišljena naučna saznanja mogu da modifikuju sliku stvarnosti u pripovednom, poetskom ili dramskom delu.
Udaljavanje od savremenosti da bi se potcrtale njene osobenosti, kao i udaljavanje od geografski definisanih predela da bi se ušlo u druge prostorne koordinate uvodi nova značenja i tumačenja žanra koji u sebi sjedinjuje lokalne i globalne impulse, ali i otkriva čudesne veze i paralelizme između jezika i kultura.
Dragana Bošković piše o mitskim i folklornim korenima fantastike, o piscima srpskog realizma koji su aktualizovali aspekte fantastičkog diskursa, a i o posleratnim stvaraocima. U fokusu autorkine analize biće proza Stanislava Vinavera, Dragiše Vasića, Miloša Crnjanskog, Ive Andrića, Miodraga Bulatovića, proizvodnja fantastičnog kroz mit, arhetip, paradoks, motiv ludila i niz drugih neumornih mehanizama. Ne izostaje ni bavljenje savremenim predstavama o vampiru i poreklom današnje ideje o demonizovanom biću grofa Drakule. Pionir srpske fantastike Dragutin Ilić doveden je u vezu sa Herbertom Džordžom Velsom tako što se drama „Posle milijon godina“ poredi sa „Vremeplovom“: to je prilika da se osvetli uticaj okultnog i spiritualnog na stvaranje slike društva u nekom budućem svetu.
Bonus video: Goran Šušljik i Janko Cekić – Predstava „Zagonetne varijacije“ odgovara na mnoga pitanja o ljubavi
