0
Šta su naši sugrađani gledali u bioskopu tridesetih godina prošlog veka i kako je izgledao prvi srpski film “sa malo slobodnijim scenama”, odgovor nam daje film “Grešnica bez greha”, pionira filmske umetnosti na našim prostorima Koste Novakovića.
Gledaoci će moći da pogledaju ovo raritetno ostvarenje sedme umetnosti na zvaničnom Jutjub kanalu Jugoslovenske kinoteke u petak od 19 sati na otvaranju Sezone evropskih filmskih klasika u organizaciji Asocijacije evropskih filmskih arhiva i kinoteka.
Jedan od prvih sačuvanih dugometražnih nemih igranih filmova u Srbiji i Kraljevini Jugoslaviji „Grešnica bez greha“ digitalno je restauriran za ovu priliku.
Prodao apoteku da bi snimio film
Autor filma Kosta Novaković (1885-1953) pripada grupi naših najznačajnijih pionira sedme umetnosti između Prvog i Drugog svetskog rata, podseća direktor Jugoslvenske kinoteke Jugoslav Pantelić.
Beograđanin, rođen u Čačku, koji je farmaciju završio u Zagrebu, radio je isprva kao apotekar i imao sopstvenu drogeriju sve do 1925. Tada počinje rad na filmu, te otvara preduzeće „Novaković Film“ koje je imalo i sopstvenu laboratoriju u Kursulinoj 16.
Naša filmska javnost, dodaje Pantelić, čula je za njega kada je Uroš Stojanović radio film „Čarlston za Ognjenku“, koji je zapravo bio omaž Novakovićevom „Kralju Čarlstona“ iz 1927.
„Novakovićev prvi igrani film ‘Kralj Čarlstona’ vodi se, nažalost, kao izgubljen, a ‘Grešnica bez greha’, koju je snimio nakon ‘Kralja Čarlstona’, sada pred publiku stiže kompletirana naknadno otkrivenim viražiranim materijalom i kompletno digitalno restaurirana,“ istiće Jugoslav Pantelić za Nova.rs.
Direktor Kinoteke ističe da je, kao i sve pionire filma na našim prostorima, i entuzijastu Novakovića pokretala velika ljubav prema pokretnim slikama. Kako bi obezbedio sredstva za završetak filma, Novaković je prodao svoju apoteku, došavši tako do neophodnih sredstava za završetak realizacije “Grešnice bez greha”.
Novaković daje kontrast između tadašnjeg srpskog sela i metropole Beograda prikazujući nam avanture devojke Ljubice, koja dolazi na studije u veliki grad „gde opasnost i zločin vrebaju na svakom koraku“.
„Film je sniman 1928. godine, a pred publiku stiže 12. aprila 1930. u beogradskom bioskopu Kasina. U to vreme publika je ‘Grešnicu’ doživljavala kao slobodniji film, no danas ovu socijalnu melodramu ipak doživljavamo potpuno drugačije po pitanju scena koje su imale etiketu ‘slobodnije’. Film je priča o devojci koja iz pitome Šumadije, kako navodi sam autor i producent Kosta Novaković, za verenikom dolazi u Beograd, gde će se susresti sa izazovima velegradskog života“ priča Pantelić.
Jedina filmska uloga Žanke Stokić
Naša velika glumica Žanka Stokić (1884-1947) u ovom filmu je ostvarila svoju jedinu filmsku ulogu. Pored nje, igrali su još i balerina Sonja Stanisavljević, Persa Pavlović, Nikola Gošić (svi članovi Narodnog pozorišta), Viktor Starčič iz Zagrebačkog kazališta, te tadašnji student Ilija Dragićević.
„Film je posvećen pedesetogodišnjici umetničkog rada gospođe Perse Pavlović. Naišao je na dobar prijem kod publike, a sklona mu je bila i tadašnja štampa, koja je između ostalog istakla da se pojavio jedan uspeo film sa domaćim glumcima, te da treba odati priznanje Kosti Novaković, jer je dokazao da se i u Srbiji mogu snimati naši filmovi. Tadašnja domaća štampa isticala je i da su ‘snimci jasni, čisti i dobri kao u stranim filmovima’,“ kaže Jugoslav Pantelić.
Kosta Novaković je snimio i veći broj dokumetarnih filmova, a od 1926. snimao je i „Novakovića Žurnal“ koji je pratio zbivanja u Beogradu, Srbiji i Jugoslaviji.
Za potrebe nove kopije muziku je komponovao kompozitor Miroslav Krstić, kako bi gledaocima dodatno dočarao prvu srpsku socijalnu melodramu i atmosferu Beograda tridesetih godina prošlog veka.
Osim Jugoslovenske kinoteke, koja ove godine ima čast da svojom projekcijom otvori drugu Sezonu evropskih filmskih klasika, digitalno restaurisane filmove iz svoje kulturne baštine prikazaće još 21 evropska kinoteka, odnosno arhiva. Iz svojih bogatih trezora ustanove su odabrale po jedan film ili kompilacijski program koji se može povezati u celinu.
Projekat koji je podržala Evropska komisija, poveren je Asocijaciji evropskih filmskih arhiva i kinoteka, a koordinator projekta je Eye, filmski muzej iz Amsterdama.
Do jula 2021. godine biće prikazano ukupno više od 50 kratkih i dugometražnih igranih i dokumentarnih filmova, uključujući istaknute naslove, ali i do sada manje poznato filmsko blago.
„Serijom besplatnih specijalnih projekcija i događaja u organizaciji evropskih kinoteka u 19 zemalja, čiji je cilj da se podigne svest o radu i značaju evropskih nacionalnih i regionalnih filmskih arhiva, naročito među mlađom publikom, slavi se filmsko kulturno nasleđe u svoj svojoj bogatoj i nepreglednoj raznolikosti, iz svih perioda od kada postoji filmska umetnost,“ kaže Jugoslav Pantelić, koji je ove godine drugi put izabran u Izvršni odbor evropske asocijacije filmskih arhiva i kinoteka.
