1
Beogradski sajam automobila ima veoma dugu tradiciju, a sada ćemo vam preneti priču koja je tu tradiciju i započela pre više od 80 godina. Vreme dešavanja radnje je daleka 1937. godina prošlog veka, kada je u čitavoj Jugoslaviji bilo registrovano svega 12.000 automobila - ispod jednog na 1.000 stanovnika.
Zahvaljujući Beogradskom sajmu koji nam je ustupio ove sjajne fotografije i tekst člana Udruženja istoričara automobilizma i autora knjiga „Automobili i dinastija Karađorđevića“ i „Automobili i Josip Broz Tito 1912-1918“, Miroslava Milutinovića, donosimo vam priču o začetku sajamske kulture u Beogradu i prvim automobilskim izložbama.
Beograd, nezaobilazna tačka na razmeđu balkanskih zemalja i Panonske nizije, ili još šire posmatrano Srednje Evrope i Bliskog Istoka, morao je da sačeka drugu polovinu četvrte decenije prošlog veka da bi konačno dobio namenski uređen prostor za održavanje trgovinskih sajmova, koji su nalazili korene u desetodnevnim panađurima, održavanih tri puta godišnje još od 1860. godine, ili idući dalje u prošlost, u Velikom trgu slobodnog grada (takav status je dobio za vreme vladavine despota Stevana Lazarevića), na kome su se sastajali prodavci i kupci raznih roba.
Uprkos osporavanju iz Zagreba i Ljubljane, kao sajamskih gradova sa postojećom tradicijom u Kraljevini Jugoslaviji, Društvo za priređivanje sajmova i izložbi, osnovano 1933. godine, je na levoj obali Save, između starog železničkog i novopodignutog zemunskog mosta, uredilo jednu od najvećih sajamskih površina u jugoistočnoj Evropi.
Na površini od 14 ha, u vremenu od svega tri meseca, sagrađena je centralna kula i pet paviljona, nacionalne paviljone su sazidali Italija, Mađarska, Rumunija i Čehoslovačka, dok je sopstvene izložbene dvorane podiglo 17 stranih i domaćih firmi. Prvi sajam „uzoraka“, međunarodnog karaktera, u okviru koga je organizovana „izložba automobila“, održan je septembra 1937. godine.
Potaknuti uspehom ove izložbe, doneta je odluka da se nadalje održavaju zasebni sajmovi motornih vozila, u svrhu čega je dobijeno odobrenje BPICA (Stalni međunarodni biro konstruktora automobila, osnovan 1919. godine u Parizu, 1986. godina transformisan u OICA – Međunarodna organizacija konstruktora automobila) da se Međunarodni salon automobila u Beogradu uvrsti u kalendar stalnih izložbi.
Time je Beogradski sajam postao najistočniji od tadašnjih devet zvanično registrovanih evropskih auto salona, zadržavši tradiciju, sa određenim pauzama i izmenama u dinamici održavanja, do danas. Na prvobitnoj lokaciji beogradskog sajma, u periodu do Aprilskog rata 1941, ukupno su četiri puta izlagana motorna vozila. Pored pomenute izložbe u 1937. godini, samostalni sajmovi automobila su održani 1938. i 1939, dok je 1940. ova priredba održana istovremeno sa Prolećnim sajmom uzoraka. Četvrti salon, zakazan za polovinu maja 1941, nije održan zbog napada Nemačke na Jugoslaviju.
Rad beogradskoj sajma je posle Drugog svetskog rata obnovljen 1957. godine na novoj (sadašnjoj) lokaciji. Polovinom zadnje decenije prošlog veka, prema dogovoru sa OICA, sajam je razdvojen na zasebne izložbe putničkih i privrednih vozila, koji se svake godine smenjuju u zvaničnom kalendaru ove međunarodne organizacije.
Treba imati u vidu da je, krajem 1936. godine, u čitavoj Jugoslaviji bilo registrovano svega 12.000 automobila (ispod jednog na 1.000 stanovnika), manje nego u glavnom gradu susedne Rumunije! U razvijenim evropskim zemljama ovaj indeks je bio neuporedivo viši (Francuska 53, Engleska 40, Nemačka 15), pa je specijalizovana izložba nesumnjivo bila veliki impuls daljoj popularizaciji automobilizma i motociklizma i nastojanju da se učini otklon od motornog vozila kao privilegije imućnih pojedinaca ka šire korišćenom saobraćajnom sredstvu prevoza putnika i tereta.
U paviljonima 3, 4 i 5, Italijanskom paviljonu, paviljonima Hanze, Aranđelović A.D i slobodnom prostoru, uzelo je učešće 107 izlagača, iz osam stranih zemalja (SAD, Nemačka, Francuska, Engleska, Italija, Čehoslovačka, Austrija i Belgija), uz neke domaće. U vremenu od 5. do 15. marta 1938, prema podacima organizatora, izlagano je 158 putničkih automobila, 65 teretnih, 10 autobusa, 18 šasija, 105 motocikala i bicikala, deset automobilskih motora, tri traktora i jedan motorni bager.
Zvanični podaci govore da je ovaj sajam obišlo oko 40.000 posetilaca.
Zbog znatnog broja eksponata, pomenućemo samo neke od izloženih privrednih vozila:
Alfa-Romeo (izlagač „Automontaža“ Ljubljana): dvoosovinski autobus sa karoserijom firme «Macchi» iz Varezea i dvoosovinskom prikolicom, ukupnog kapaciteta 150 putnika;
Caterpillar (generalni zastupnik W. H. Smyth iz Beograda): traktori guseničari;
Chevrolet („Auto omnia“, vl. Lazar Milićević iz Beograda): šasije modela “Master Special” od 1,5 t;
FIAT (zastupnici za Beograd braća Našimbeni): dostavni model „500 furgone“, šasije modela „621“ i „634“, zatim trolejbus za 40 putnika;
Henschel (zastupnik Aranđelović A.D. Beograd): više šasija kamiona i tegljača;
MAN (podzastupnik za istočni deo zemlje Leopold Redlih iz Beograda): više šasija;
Mercedes-Benz (generalni zastupnik Johan Bergman, Beograd): kompletan program teretnih vozila;
Opel (isti zastupnik kao za MAN): šasije modela „Blitz“ 1 ½ t i 3 t;
Phänomen (isti zastupnik kao Henschel): laka do srednja teretna vozila sa specijalnim nadgradnjama;
Praga (zastupstvo Ljubiša Metlaš iz Beograda): kamioni i šasije „RN 8“ sa benzinskim motorom;
Renault (isti zastupnik kao za Caterpillar): šasije sa kabinama trambus tipa, nosivosti 3-10 t;
Saurer (zastupnik V. Hieber, Zagreb): kamion i dve šasije „C“ tipa;
Škoda (generalni zastupnik Jugo-Škoda A.D, automobilski zastupnik u Beogradu Dušan Suvajdžić): više šasija sa dizel motorima;
VOMAG (zastupnik “Dunav”, agentura za uvoz tehničkog materijala iz Beograda): više šasija sa dizel motorima, nosivosti od 3 do 25 t.
Izvor: Autoslavia
***
Pratite nas i na društvenim mrežama:
Učestvuj u diskusiji ili pročitaj komentare
