5
Nekoliko godina nakon što je donet Zakon o ozakonjenju, on ne samo da nije ispunio svoju svrhu i rešio višedecenijski problem nelegalne gradnje, nego je otvorio prostor za zloupotrebe koje su trajno urbanistički uništile čitave delove glavnog grada, a pojedinim investitorima omogućile vrtoglavo bogaćenje. Koncept zakona iz 2015. bio je jednostavan – kao u dečijoj igri “žmurke”, država je zažmurila na sve nelegalne građevine izgrađene pre 2015. godine, a onda 2015. “otvorila oči” i rekla – (skoro) sve što je do sada bilo “na divlje” sazidano biće legalizovano, a ono što se od sada gradi nelegalno, ne može da se legalizuje, nego mora da se ruši.
Međutim, tokom višemesečnog istraživanja, BIRN je pronašao više od 300 objekata površine veće od 450.000 kvadrata koji su ozakonjeni bez jasnog zakonskog osnova.
Na osnovu dokumenata u koja je BIRN imao uvid uvid, kao i razgovora sa više aktera i stručnjaka, uspeo je da rekonstruiše nekoliko modela po kojima je funkcionisao mehanizam ozakonjenja objekata bez uporišta u zakonu.
Dokumentacija do koje je BIRN došao pokazuje da su tokom 2016, 2017. i 2018. godine opštinski građevinski inspektori u više navrata lažno prikazivali stanje na terenu tvrdeći u svojim rešenjima da su izlaskom na lice mesta ustanovili da su zgrade-višespratnice u potpunosti izgrađene neposredno pre stupanja Zakona o ozakonjenju na snagu, odnosno pre novembra 2015.
Pročitajte još:
5
0
2
Dodatno, u svojim rešenjima su pisali i da se te zgrade mogu videti na satelitskom snimku iz 2015. godine.
Zapravo, u stvarnosti, te zgrade u novembru 2015. nisu ni postojale – na tim mestima se nalazila livada, ili, eventualno, manja porodična kuća. Ovakvih primera ozakonjivanja zgrada “sa livade” bilo je najviše na opštini Zvezdara, gde su na ovaj način nicala pa ozakonjivana čitava naselja, ali nijedna posmatrana opština nije bila imuna na takav “biznis”.
“Ne postoji legalan način da ozakonite objekat koji nije vidljiv na satelitskom snimku teritorije Republike Srbije iz 2015. godine. A čak i kada je vidljiv, mora biti završen u konstruktivnom smislu. Važeći propisi su jasni i nedvosmisleni”, kaže za BIRN advokat Vladimir Tupanjac.
Nakon što bi od građevinskih inspektora dobili takva rešenja, opštine su ih slale Sekretarijatu za poslove ozakonjenja, koji je na osnovu tih rešenja građevinskih inspektora ozakonjivao ovakve zgrade, ne gledavši u satelitski snimak, što im je bila obaveza.
Kako za BIRN kaže advokat Jovana Capaković iz advokatske kancelarije Vuković&Partners, nadležni organ za legalizaciju – a to je, u slučaju Grada Beograda, Sekretarijat za poslove ozakonjenja objekata – po službenoj dužnosti mora da utvrdi postojanje neophodnih uslova za legalizaciju, odnosno, da li je objekat izgrađen i vidljiv na satelitskom snimku.
“Za objekte za koje bude utvrđeno da ne postoje, odnosno nisu vidljivi na satelitskom snimku iz 2015, zakon jasno predviđa da nisu predmet ozakonjenja i da nadležni građevinski inspektor za te objekte donosi rešenje o rušenju”, dodaje Capaković.
Po rečima advokata Đorđa Vukotića, konsultanta na propisima iz oblasti planiranja i izgradnje i ozakonjenja, ozakonjenje objekta koji je građen nakon 2015. godine, odnosno koji nije vidljiv na satelitskom snimku iz te godine nije pravno moguće.
“Ozakonjenje zgrade koja nije postojala 2015. godine bi podrazumevalo da je građevinski inspektor antidatirao rešenje o rušenju u to vreme nepostojeće zgrade ili da je lice koje je sprovelo postupak ozakonjenja nesavesno sprovelo taj postupak, bez tog rešenja i uvida u satelitski snimak. Ako bi postojali takvi slučajevi, oni bi predstavljali grubu zloupotrebu, koja povlači krivičnu odgovornost, dokazivu u krivičnom postupku, kako službenih lica koji su učestvovali u ozakonjenju, tako i onih koji su službena lica navodili da tako nešto urade”, kaže Vukotić za BIRN.
Drugi način – prema rečima nekoliko investitora sa kojima je BIRN razgovarao – bio je da se nabavi neki stari nerešeni zahtev za legalizaciju, podnet po starom zakonu, pre 2015, a onda protivzakonito iskoristi za novu zgradu. Navodno, cena ovakvih starih zahteva išla je i do više hiljada evra.
Sve ovo se godinama nesmetano odvijalo pred očima ministarke Zorane Mihajlović, gradonačelnika Siniše Malog i Zorana Radojičića, gradskog menadžera, pa potom zamenika gradonačelnika, pa potom ministra Gorana Vesića, gradskog sekretara za inspekcijske poslove Sonje Božović i svih predsednika beogradskih opština, te gradskih i opštinskih građevinskih inspekcija.
Mnogi od njih su u javnosti davali brojne izjave o tome kako će da se obračunaju sa ovom praksom, ali je ona u realnosti tekla nesmetano. Tokom celog ovog perioda (do jula 2022) na čelu nadležnog Sekretarijata za ozakonjenje objekata nalazio se Nemanja Stajić, o čijim je „poduhvatima“ Nova.rs već pisala.
Rođeni brat Nemanje Stajića, Novak, vlasnik je jedne od ovako protivzakonito ozakonjenih zgrada u Mirijevu. Od jula je gradski sekretar za poslove ozakonjenja Marko Kulić, član glavnog i izvršnog odbora SNS.
Za sporna ozakonjenja znalo je i Prvo osnovno javno tužilaštvo kao i Više javno tužilaštvo u Beogradu jer je neko još sredinom 2016. podneo anonimnu krivičnu prijavu protiv Nemanje Stajića za zloupotrebu službenog položaja, odnosno, za protivzakonito ozakonjenje.
Međutim, uprkos tačnim navodima iz krivične prijave – da se određene ozakonjene zgrade u širem centru Beograda ne vide na satelitskom snimku i da su ozakonjene mimo zakonske procedure – i Prvo osnovno javno tužilaštvo i Više javno tužilaštvo odbacili su ovu prijavu, kojom će se BIRN detaljno baviti u jednom od narednih tekstova.
Novootkriveni “biznis” je cvetao do te mere da, prema rečima jednog upućenog investitora, tokom 2018. “više niko nije ni tražio građevinsku dozvolu, svi su gradili nelegalno, pa ozakonjivali”.
A onda u novembru 2018. poslanici u Skupštini Srbije izglasavaju izmene i dopune Zakona o ozakonjenju i Zakona o planiranju i izgradnji.
Iako je i prvom verzijom Zakona o ozakonjenju objekata iz novembra 2015. bilo predviđeno da se ne može ozakoniti objekat koji se ne nalazi na satelitskom snimku iz 2015, izmenom zakona iz novembra 2018. eksplicitno se navodi da je provera vidljivosti na satelitskom snimku obavezna za sve objekte koji su predmet ozakonjenja, te da je za to dužan “organ nadležan za poslove ozakonjenja objekata”.
Takođe, naknadnim izmenama statuta Grada Beograda, iz gradskih opština su “izvučene” građevinske inspekcije, koje su u potpunosti prešle na nivo grada, a centralnim gradskim opštinama su date nadležnosti da ozakonjuju objekte do 400 kvadrata bruto razvijene građevinske površine. Ujedno, prigradske opštine su dobile nadležnost da ozakonjuju objekte do 3000 kvadrata.
Istovremeno, zabranjen je promet nelegalno izgrađenih objekata, a i uvedene su novčane kazne za firme koje priključuju nelegalne objekte na infrastrukturu – kanalizaciju, električnu mrežu, vodovod…
Međutim, i nakon izmene zakona nastavlja se “nicanje” nelegalnih zgrada, a u manjem obimu i njihovo ozakonjivanje – postoji više primera da su ozakonjavane zgrade sagrađene tokom 2020. ili 2021. godine.
Ujedno, na opštini Novi Beograd, na primer, kreće i “opštinsko” ozakonjivanje pojedinih objekata (do 400 kvadrata) koji se ne vide ni na satelitskom snimku Republičkog geodetskog zavoda iz 2020. godine.
Na ovaj način je i gradonačeniku Aleksandru Šapiću ozakonjen nelegalno izgrađeni objekat.
BONUS VIDEO Na Savskom nasipu je država pala na testu: Evo kako je jedno njeno preduzeće legalizovalo bezakonje