0
Srbija je najveći ekonomski gubitnik ratova na prostoru bivše Jugoslavije, piše u opširnoj analizi na portalu "Index.hr".
Ako izuzmemo ruske „specijalne operacije” u Gruziji, Ukrajini i Čečeniji, jedina zemlja koja je poslednjih 30-ak godina aktivno vodila ratove u Evropi je Srbija, piše „Indeks“.
Kosovo, BiH i Hrvatska – Srbija se mnogo borila u relativno kratkom istorijskom periodu, a sudeći po izjavama njenih političara, volela bi i više.
Ali Srbija je skupo platila sve te ratove, ne toliko direktnim vojnim troškovima koliko ekonomskim nazadovanjem. Iako nijedna država nije profitirala od ratova na prostoru bivše Jugoslavije, Srbija je, kao inicijator tih ratova, platila možda i najveću cenu, govoreći čisto sa ekonomske tačke gledišta.
To se lako može dokazati upoređivanjem relativnog razvoja Srbije u odnosu na Hrvatsku za vreme Jugoslavije, u godinama posle rata i danas. Rezultat je jasan: Srbija se kroz ratove 90-ih osudila na ekonomsku propast i udaljavanje od nivoa privrednog razvoja Hrvatske.
Srbija je i u Jugoslaviji bila manje razvijena od Hrvatske, ali je razlika bila mnogo manja nego danas. I tada se vremenom povećavao, kada je reč o užoj Srbiji. Statistički podaci iz Jugoslavije posmatrali su Srbiju i Vojvodinu odvojeno, ali je to čak i korisno za analizu jer se razvoj Vojvodine i Srbije u Jugoslaviji odvijao sasvim drugačije.
Hrvatska je 1952. godine, prve godine ozbiljnog merenja nacionalnog proizvoda u Jugoslaviji, bila 19 odsto razvijenija od Srbije i 36 odsto razvijenija od Vojvodine. To znači da je Srbija imala veći društveni proizvod po stanovniku od Vojvodine. Hrvatska je ostvarila 4.047 dinara BDP po stanovniku, Srbija 3.422 dinara, a Vojvodina 3.005 dinara.
Podaci su iz Statističkog godišnjaka Jugoslavije 1918 – 1988, a pošto je dinar bio nestabilna valuta, kojoj su se dodavale i oduzimale jedinice, navedeni su u cenama iz 1972. godine.
PROČITAJTE JOŠ
Već 1962. godine to se menja i Vojvodina postaje razvijenija od Srbije. U toj godini nacionalni proizvod po stanovniku Hrvatske bio je 24 odsto veći od nacionalnog proizvoda Srbije i 21 odsto od nacionalnog proizvoda Vojvodine: Hrvatska 8.358 dinara, Srbija 6.714 dinara, Vojvodina 7.356 dinara.
Deset godina kasnije razlika je bila još veća. Hrvatska je ostvarila 31 odsto veći BDP po stanovniku od Srbije, ali Vojvodina nastavlja da sustiže Hrvatsku nakon što je pretekla Srbiju, pa je hrvatski BDP veći samo za 12 odsto.
Srbija se blago oporavlja sve do 1982. godine, kada je hrvatski BDP po stanovniku veći za 27 odsto od hrvatskog, a Vojvodina nastavlja da smanjuje razliku. Skoro se izjednačio i nacionalni proizvod po stanovniku Hrvatske te godine bio je veći samo za 5 odsto.
Osamdesetih godina prošlog veka privreda Jugoslavije je stagnirala, pa je rast nacionalnog proizvoda od 1982. do 1987. godine bio neznatan. Ali i taj mali rast bio je veći u Hrvatskoj nego u Srbiji, pa je razlika porasla na 29 odsto veći društveni proizvod po stanovniku u Hrvatskoj nego u Srbiji. Vojvodina je čak imala i blagi pad.
Dakle, možemo zaključiti da je Hrvatska u proseku za vreme Jugoslavije bila oko 20 do 30 odsto razvijenija od Srbije, a na kraju svega oko 10 odsto razvijenija od Vojvodine. Ako spojimo podatke Vojvodine i Srbije, možemo govoriti o 15-20 odsto većoj razvijenosti Hrvatske za vreme Jugoslavije.
Ranih 90-ih traju ratovi u Hrvatskoj i BiH, uz direktnu podršku Srbije. Većina BiH je okupirana i razrušena, kao i trećina Hrvatske. Ali podaci o ekonomskoj razvijenosti pri kraju rata, 1995., iznenađujući su. Ne samo da Hrvatska, unatoč okupaciji trećine teritorija i ratnim razaranjima, nije nazadovala i postala manje razvijena od Srbije već se dogodilo potpuno suprotno.
Podaci Svjetske banke pokazuju da je 1995. bruto društveni proizvod (BDP) po stanovniku Hrvatske iznosio 4917 dolara, više nego dvostruko (123 posto) od BDP-a po stanovniku Srbije, koji je iznosio 2208 dolara. Ispada da je ekonomski u ratu daleko više izgubila Srbija, iako se rat vodio na teritoriju Hrvatske.
Inflacija je divljala u Hrvatskoj i Srbiji ratnih 90-ih godina, ali je već 1994. u Hrvatskoj situacija stavljena pod kontrolu uvođenjem kune. 1995. inflacija u Hrvatskoj pada na 4 posto godišnje, dok je u Srbiji bila veća od 80 posto. Srbija je sve do 2003. imala problema s dvoznamenkastom stopom inflacije, dok ju je Hrvatska već 1995. smanjila na manje od 5 posto.
Zbog sankcija, rata, kriminala, korupcije, inflacije, rata na Kosovu, NATO bombardovanja i drugih problema, bruto domaći proizvod (BDP) po stanovniku Srbije drastično je pao do 2000. godine, na samo 915 dolara. Hrvatska je blago pala, na 4.887 dolara, nevjerovatnih 434 posto više od Srbije.
Do 2008. i početka krize BDP po glavi stanovnika u Hrvatskoj je porastao na 16.416 dolara, au Srbiji na 7.101 dolar. Hrvatski je 131 odsto veći, više nego 1995. Podsetimo se da je za vreme Jugoslavije nacionalni proizvod Hrvatske bio veći za 15-20 odsto.
Do 2015. razlika se smanjuje, prvenstveno zbog katastrofalne ekonomske politike koju je Hrvatska sprovodila tokom krize, a to su uvođenje novih poreza, povećanje postojećih, masovno zaduživanje, masovna otpuštanja u privatnom sektoru, dok broj radnika u javnom sektoru bio stabilan… Dok je većina zemalja izašla iz krize za dve do tri godine, Hrvatskoj je bilo potrebno šest. Hrvatski BDP po glavi stanovnika veći je za 113 odsto od BDP Srbije, izražen u dolarima.
Do 2021. godine apsolutna razlika raste, sa 6.344 dolara u korist Hrvatske na 8.184 dolara. Ali relativna razlika se smanjuje, pa je 2021. BDP po stanovniku Hrvatske bio „samo“ 89 odsto veći od BDP-a po stanovniku Srbije. Valja ponoviti da je u vreme Jugoslavije Hrvatska bila 15 do 20 odsto razvijenija od Srbije.
U Srbiji još uvek živi ratna politika
Malo koja država u istoriji je u tako kratkom istorijskom periodu izgubila toliko diplomatske, geopolitičke i ekonomske moći kao Srbija. Apsolutno niko nije imao koristi od ratova vođenih na prostorima bivše Jugoslavije, a to je pre svega ljudska tragedija, sumrak morala i razuma.
Ali sa ekonomske tačke gledišta, Srbija je svim ovim ratovima svoje stanovništvo osudila na zaostalost, nizak životni standard, bedu i trku da sustigne standarde Hrvatske, kojima je bila mnogo bliža za vreme Jugoslavije.
Da nije bilo ratova, verovatno bi bila deo EU zajedno sa Hrvatskom, na obostranu korist obe zemlje.
BONUS VIDEO: Jovana Tomić: Inflacija je odavno stigla i u pozorišta
