0
Nikola Kopernik, rođeni Torunjanin, upoznao je ukus poznatih torunjskih medenjaka dok je koračao ulicama toga grada. Stari grad se nije mnogo promenio od tog trenutka – mesto na reci Visli poznato je po lepoti veličanstvenih gotičkih građevina: crkava, velike gradske kuće i skoro 800 starih trospratnih kuća, koje u sebi čuvaju ostatke davnih vekova.
Piše: Nadia Czachowska-Aleksić
Grad takve lepote sa mnogo spomenika najviše vrednosti nije mogao da se ne nađe na listi Uneska. Taj biser gotičkog stila zove se Torunj.
Tokom Drugog svetskog rata srušeni su brojni gradovi u Poljskoj, ali ne i Torunj. Retki su gradovi veličine Torunja u kojima se nije menjao raspored ulica još iz srednjeg veka. Danas tu živi približno 200 hiljada stanovnika, što je u poljskim okvirima grad srednje veličine, ali nekada davno bio je jedno od najvažnijih mesta u zemlji. Međutim, u prva dva stoleća svog postojanja Torunj je štitio granice druge države.
Većini je poznata istorija srednjovekovnih viteških redova poput Templara i Malteških vitezova, ali malo ljudi zna za Teutonski viteški red koji su u Svetoj zemlji osnovali vitezovi sa nemačkog govornog područja. U 13. veku, na molbu jednog slovenskog kneza, Teutonski vitezovi su rešili da pomognu u sprečavanju opasnih napada Prusa – paganskih plemena koja su živela na severu današnje Poljske.
Od prve tvrđave, koju su na Visli izgradili Teutonci, danas su ostale samo ruševine. Obrazovno i vojno nadmoćni Teutonci lako su istrebili Pruse, te ognjem i mačem uveli hršćanstvo sve do Baltičkog mora. Koliko je porasla moć tog reda, najbolje ilustruje to što su osnovali sopstvenu državu, sagradili više od sto tvrđava i skoro hiljadu gradova, da bi u 14. veku premestili glavni grad iz Venecije u Malbork. Tada niko nije očekivao da će teutonska država za nekoliko vekova postati tolika opasnost po Poljsku. Teutonska država je bila toliko razvijena da su je naseljavali ljudi čak iz Šlezije i današnje Nemačke.
Smešten na reci Visli, Torunj je rastao i bogatio se brzo, a imućni varošani koji su živeli od trgovine takmičili su se u gradnji srednjovekovnih trospratnih kuća, u Poljskoj poznatih kao kamenice. Bogatstvo grada bilo je evidentno i po gradskoj kući koju je krasila osmatračnica visoka 40 metara. Nju turisti posećuju i danas uživajući u predivnom pogledu na celu okolinu. Veruje se da je inspiracija za rekonstrukciju gradske kuće bio kalendar, zato što ima jedan toranj (jedna godina), 12 velikih dvorana (koliko je meseci u godini), 52 sobe (koliko je nedelja u godini), i 365 prozora. Postojalo je mesto za još jedan prozor koje je bilo zazidano, a rušilo se samo prestupne godine. Danas se u gradskoj kući nalazi Muzej istorije grada, u kojem se može pogledati kolekcija gotičke umetnosti.
Sjaju grada doprinosile su takođe gotičke katoličke crkve, od kojih je svaka u jednom delu svoje istorije bila protestantska. Na tornju one najstarije – crkve svetog Jovana – do danas visi ogromno zvono latinskog naziva Tuba Dei (Božja truba). Da bi ga pokrenuli i proizveli glasan zvuk, potrebno je najmanje četvorica muškaraca. „Božja truba” zvoni vrlo retko, samo prilikom najvećih praznika poput Vaskrsa. U posebnim trenucima sviraju takođe divno ukrašene, unikatne orgulje iz 16. veka.
Pažnju turista privlači i deo crkve u kojem se nalaze uspomene na Nikolu Kopernika: krstionica u kojoj je kršten, memorijalna ploča i njegova bista – prva na svetu. Nekoliko koraka dalje stoji Kopernikova kuća – bogato ukrašena kamenica u kojoj se astronom rodio. Šetajući sledećim spratovima muzeja posvećenog Koperniku, može se videti kako je u 15. veku živela dobrostojeća trgovačka porodica pod vlašću poljskog kralja (Kopernik je rođen posle pada Teutonske države, kada je Torunj ušao u Poljsku Kraljevinu).
Spomenik najpoznatijem stanovniku grada nalazi se na starom gradskom trgu. Kopernik stoji u profesorskoj togi, u ruci drži armilarnu sferu – najvažniji od tri instrumenta kojima je proučavao položaje nebeskih tela. Svake godine u maju, studenti Univerziteta Nikolaja Kopernika imaju pravo da odenu njegov spomenik u šta god požele, na primer, da ga prikažu kao ljubitelja fudbala ili gusara. Povod za to je tradicionalni studentski festival „Juvenalia“ tokom kojeg se u celom gradu održava višednevni maskenbal.
Pročitajte još:
Jedan od najpoznatijih spomenika grada jeste Krivi toranj – srednjovekovna kula koja je sa zidovima od cigle činila odbrambeni sistem grada. Iako je visok samo 15 metara, nagnut je više od čuvene kule u Pizi! Prema legendi, kulu je sagradio jedan od Teutonskih vitezova koji se u tajnosti sastajao sa mladom plemkinjom, što je monasima bilo zabranjeno. Devica je zbog toga kažnjena sa 23 biča, a vitez je morao da sagradi kulu toliko krivu, koliko je njegovo ponašanje odudaralo od strogog pravila Viteškog reda.
Šetajući ljupkim ulicama starog grada Torunja, na brojnim mestima može se osetiti karakterističan miris medenjaka, koji se u gradu peku od 13. veka. Fabrika, koja već 250 godina kontinuirano proizvodi medenjake, zove se „Kopernik“. Tradicija cveta i u privatnim kućama – za pečenje je potrebno raženo i pšenično brašno, med i mnogi začini. Prilikom posete Torunju, morate da probate taj medenjak! Možete ga čak pripremiti i sami u nekoj od mnogih malih „fabrika” medenjaka.
Torunj je pun spomenika i drugih atrakcija, nemoguće ih je sve opisati. Moglo bi se dugo pričati o tome zašto bronzani magarac koji stoji na starom gradskom trgu ima na leđima ogromnu metalnu traku, ko je mladić koji svira violinu okružen žabama koje prskaju vodu, zašto je stari zatvor okruglog oblika, ili odakle staro drveno selo sa vetrenjačom u samom centru grada? Bolje da sve to vidite sami, tokom posete jedinstvenom gradu na Visli. Šarmantni duh koji Torunj nosi u sebi će vam sigurno dugo ostati u sećanju.
***
Bonus video: Gostilje -srpska dolina vodopada
***
Pratite nas i na društvenim mrežama:
Učestvuj u diskusiji ili pročitaj komentare
