0
U Spomen – zbirci Pavla Beljankog u Novom Sadu u subotu veče otvorena je jedinstvena izložba "Sava Šumanović i evropski realizmi između dva svetska rata".
Po prvi put na jednom mestu obuhvaćen je veliki broj dela jednog od najznačajnijih srpskih slikara i to zahvaljujući saradnji institucija iz Srbije, Severne Makedonije, Hrvatske i Francuske, kao i privatnih kolekcionara.
„U Spomen zbirci Pavla Beljanskog je izložba retrospektivnog karaktera. Obuhvata period između 1919. i 1941.godine. Poseban je akcenat na delima koja se prvi put izlažu. Tu su slike iz najznačajnijih institucija, ali i privatnih kolekcija. Njegova umetnost najbolje pokazuje kakav je odnos bio srpske moderne umetnosti sa evropskim tokovima tog vremena“, ističe Milana Kvas, autorka izložbe na kojoj su izložena čak 102 Šumanovićeva dela.
Otvaranju izložbe prisustvivao je i direktor Francuskog instituta u Srbiji Stanislas Pjere, koji je podsetio na da je Šumanović bio jedan od najvažnijih polazniak čuvene Pariske škole slikarstva.
„Za mene je vrlo dirljivo što ovde vidim slike koje je potpisivao transkripcijom srpskog imena na francuskom jeziku. Kada bi se vraćao u Srbiju dela bi potpisivao ćirilicom.Bio je inspirisan francuskim umetnicima. Ponosan sam što je Francuski institut učestvovao u pripremi izložbe. Ovde su dve slike iz francuskih muzeja koje su jedina dva njegova dela koja postoje u javnom vlasništvu u našoj zemlji“, istakao je Pjere.
Pored dela iz stalnih zbirki Spomen – zbirke Pavle Beljanski, Galerije Matice srpske i galerije “Sava Šumanović” iz Šida, Francuske i Severne Makedonije, posetioci izložve će po prvi put moći da vide i 17 Šumanovićevih dela iz privatne kolekcije porodice Dorić iz Zagreba, među kojima je i autoportret čuvenog srpskog slikara.Nakon završene Više škole za umetnost u Zagrebu, Šumanović je 1920. godine otišao u Pariz na usavršavanje, gde mu je učitelj bio predstavnik analituičkog kubizma Andre Lot. Lot će ostaviti trajan trag na stvaralaštvu Save Šumanovića koji će vremenom postati najreprezentativniji predstavnik kubističkog slikarstva kod nas.
Veliki majstor pejzaža, aktova i mrtve prirode, rođen je januara 1896. u Vinkovcima, odakle se sa porodicom sa četiri godine vraća u Šid, odakle su poreklom. Nakon završteka Zemunske gimnazije i uprkos suprostavljanju oca, Šumanović 1914. odlazi u Zagreb na studije na Višoj školi za umjetnost i obrt. Tamo predano proučava impresioniste, simbolizam, kreće se u zagrebačkim umetničkim krugovima…U ranijoj fazi njegovo stvaralaštvo vidno je pod uticajem tada popularne secesije Art noveau, ali se uporedo bavio i ilustracijom, grafikom i scenografijom. Krajem 1920. odlazi u Pariz gde dolazi pod uticaj kubizma kom će ostati veran kroz ceo svoj bogati opus.
U ovim gradu nastaju i njegova remek dela Crveni ćilim“, „Luksemburški park“, „Ležeći ženski akt“, „Doručak na travi“ i “Pijani brod”, inspirisan Remboovom istoimenom pesmom. Međutim, izloženost kritikama koje nisu uvek bile pozitivne drastično utiču na mentalno zdravlje mladog slikara i 1928. doživljava nervni slom. Iscrpljen i rastrojen, Šumanović 1930. zauvek napušta Pariz i, nakon dvogodošnjeg lečenja u Beogradu, 1930. se vraća u Šid. Živeći vrlo povučeno od javnosti, Šumanović se tada okreće pejzažima rodnog Srema i aktovima, kada nastaju i ciklusi “Šiđanke” i “Beračice”.
Od aprila 1941. i osnivanja NDH, koja zabranjuje upotrebu ćirilice, Šumanović, veruje se iz protesta, prestaje da potpisuje svoje slike, tako da se na delima iz tog perioda na njima nalazi samo godina nastanka. Naredne godine, krajem avgusta 1942, Sava Šumanović biva uhapšen zajedno sa još 150 svojih sugrađana. Prema rečima istoričarke umetnosti Gordane Krstić Faj, Šumanović je po dolasku ustaša u njegovu porodičnu kuću „zamolio da se spremi, okupao se, uzeo stvari, poljubio majku u ruku i otišao zauvek, ne znajući za šta ga terete“. Odveden je u Sremsku Mitrovicu gde je naon dva dana, zajedno sa sugrađanima, streljan i sahranjen u zajedničkoj grobnici. Poslednje dovršeno delo koje je ostalo iza njega su čuvene „Beračice“, koje su ostale da se suše na štafelaju.
Izložba “Sava Šumanović i evropski realizmi između dva svetska rata” realizovana je u sklopu Kaleidoskopa kulture, ključnog projekta Evropske prestonice kulture. Projekat je umrežio Spomen-zbirku Pavla Beljanskog i Galeriju Matice srpske, gde će biti dve izložbene postavke, kao i Galerija slika „Sava Šumanović“ u Šidu, gde će biti treća izložbena postavka. Izložba će biti otvorena do 4. decembra.
Bonus video: Sava Šumanović, teška sudbina jednog genija