4
Trijumfalna kapija, koja potiče s kraja drugog veka nove ere, otkrivena je u Viminacijumu, potvrdio je za Nova.rs doktor Miomir Korać, rukovodilac projekta Vimincijum.
I dok su tokom protekle dve decenije istraživana kupatila – terme i amfiteatar, poslednja istraživanja stambenih četvrti na Viminacijumu sprovedena su pre pola veka. Ali, početkom avgusta na arheološkom lokalitetu Viminacijum počela su istraživanja urbanog gradskog jezgra.
Plan istraživanja ekipe u sastavu: doktor Saša Redžić, dr Ilija Danković, dr Mladen Jovičić, dr Angelina Raičković kao i studenti Kristina Živković i Petar Kojadinović, podrazumevao je, kako navodi Miomir Korać za naš sajt, da prvi iskopi budu usmereni na glavnu viminacijumsku ulicu – decumanus.
– Ulica široka 10,40 metara je locirana, a usledila su i iskopavanja složene kanalizacione mreže. Potvrđene su i kolonade stubova koje su postojale s obe strane ulice. Međutim, dok su svi pomenuti arheološki ostaci bili očekivani, jedan deo iskopina je u početku zbunjivao, a onda i potpuno iznenadio i oduševio tim arheologa. Naime, na jednoj deonici ulice, na četiri mesta nedostaje kolovoz i njegova supstrukcija, i tu se nalaze temeljne stope u obliku kvadrata, građene od masivnih komada krečnjaka. I bilo je jasno da se radi o temeljima tetrapilona, građevine na četiri stuba, sa prolazima na četiri strane. Nije bilo dileme da se radi o jednom od zaštitnih znakova rimske civilizacije kada je arhitektura u pitanju – slavoluku ili trijumfalnoj kapiji!
Slavoluci ili trijumfalne kapije, kako podseća Miomir Korać, nastali su u doba republike sa ciljem da se proslavi pobeda i donošenje plena velikih vojskovođa. To su, po pravilu, slobodnostojeće građevine, bilo da se radi o jednostavnom luku koji premošćuje ulicu, raščlanjenom tipu sa tri prolaza, ili sa jednim prolazom u formi tetrapilona.
– Viminacijumska trijumfalna kapija je u formi tetrapilona sa jednim prolazom i poljem za natpis iznad lučnog dela. Dimenzija je 10,40 sa 6,25 metara, što je izuzetno blisko dimenzijama veronskog slavoluka Arco dei Gavi – objašnjava Korać.
Arheolozi su zaključili da je visina viminacijumske trijumfalne kapije, najverovatnije, 12 metara. Našli su se i pred pitanjem zašto je izgrađena trijumfalna kapija u Viminacijumu.
– Analiza materijala ukazuje na to da je izgrađena krajem drugog ili najkasnije u prvoj deceniji trećeg veka nove ere. U tom periodu su se, pored onih građenih za trijumfalne povorke, gradile i počasne i komemorativne kapije, u cilju slavljenja cara ili kako bi se obeležio neki poseban događaj.
Kad je nastala viminacijumska trijumfalna kapija, desio se i jedan prelomni istorijski događaj.
– Po istorijskim izvorima u gornjomezijskoj prestonici Viminacijumu je 195. ili 196. godine Marcus Aurelius Antoninus, poznatiji pod nadimkom Karakala, izdignut u rang Cezara, kasnije Avgusta i naslednika svog oca, imperatora Septimija Severa. Taj događaj, koji je bio izuzetno važan za sudbinu celog Carstva, svakako bi opravdao izgradnju trijumfalne kapije u samom Viminacijumu. Karakala je vladao od 198. do 217. godine nove ere. Od 198. do 211. godine bio je savladar sa ocem Septimijem Severom.
A nedvosmislena potvrda da se radi o Karakalinoj trijumfalnoj kapiji jeste i otkrivena fragmentovana mermerna ploča sa očuvanim slovima.
Očuvano je, kako precizira Korać, osam slova u dva reda s tekstom Caes/Anto, koja su pažljivo urezana rimskom kapitalom. Taj fragment je deo monumentalne ploče na kojoj je urezan tekst u slavu rimskog imperatora Karakale (rođen kao Lucius Septimius Bassianus). Radi se rimskom imperatoru Karakali koji je 195. ili 196. godine na Viminacijumu izvikan za cezara i tako označen za budućeg imperatora. Natpis je najverovatnije bio urezan na mermernu ploču u osam redova.
– Otkrićem trijumfalne kapije, Viminacijum se svrstao u red svetskih mesta gde se nalaze slavoluci. Imperator Karakala je poznat i to čuvenom Karakalinom ediktu iz 212. godine po kojem su svi slobodni stanovnici rimskog Carsta dobili rimska građanska prava. Ulpian u „Digestama“ piše: „Svi ljudi širom rimskog Carstva postali su rimski građani po Ediktu imperatora Antonina Karakale…“
Karakala je, navodi Korać, rođen u Ludunumu (današnji Lion) 4. aprila 188. godine a umro je u 29. godini 8. aprila 217. u blizini Kare u Mesopotamiji na putu iz Edese.
Od 198. do 211. je vladao zajedno sa svojim ocem Septimijem Severom a od 211. je vladao sam sve do ubistva. Prvobitno se zvao Basianus po svom dedi po majci, koji je bio prvosveštenik sirijskog boga sunca Elagabala. Uzeo je ime Marko Aurelije Antonin i dodao titulu Cezar i time je hteo da se poveže sa čuvenom dinastijom Antonina. Godine 198. dobio je titulu Avgusta i time se izjednačio sa ocem. Nadimak Karakala je najverovatnije dobio na osnovu galskog ogrtača koji je nosio.
– Imao je još jedan nadimak – Tarautas zbog sličnosti sa jednim gladijatorom. Izuzetno je bio strastven spram vojničkog poziva i kao mlad je pratio svog oca Septimija Severa u njegovim ratnim pohodima. Već sa 14 godina je bio oženjen s ćerkom glavnokomandujućeg pretorijanske garde Fulvia Plaucijana. Posle pogibije Septimina Severa tokom pohoda na Britaniju 211. godine, Karakala postaje imperator. Svoga brata savladara Getu, kako nam saopštavaju istorijski izvori, ubio je u majčinom zagrljaju, a potom i 20.000 Getinih pristalica.
Na kovanom novcu se predstavljao s odličjima bogova i jedini je rimski imperator koji na statuama bio prikazan kao faraon. Bio je poklonik egipatskog boga Serapisa i bio je tolerantan prema hrišćanskoj i jevrejskoj veri. U portretima i na novcu potencirana je njegova snaga, surovost i brutalnost. Iako je bio niskog rasta bio je izvanredan u telesnim vežbama i izuzetno vešt kao mačevalac. Ali, raskalašan život doveo je do narušenog zdravlja…
– Ubio ga je 217. godine komandant pretorijanske garde Marko Opelije Makrin. Makrin je bio prvi rimski imperator koji prethodno nije bio senator. Posle godinu dana Makrina su ubili preživeli članovi Karakaline porodice. Karakala je između 212. i 216. godine izgradio i tzv. Karakaline terme u Rimu koje po svojim dimenzijama nadmašuju sve terme izgrađene do tada. Prostirale su se na više od 100.00 kvadratnih metara i bile visoke 40 metara, a mogle su da prime blizu 2000 kupača. U okviru termi bile su i dve biblioteke, jedna na latinskom a druga na grčkom jeziku – otkriva na kraju doktor Miomir Korać.
Bonus video: Otkriće u Viminacijumu