20
Na Smederevskoj tvrđavi, stavljenoj pre 10 godina na preliminarnu listu za upis na Listu svetske baštine Uneska, završena je gradnja atletske staze. Stručnjaci ističu da takvom objektu nije mesto unutar tvrđave, a da bi komisija Uneska trebalo do kraja godine da na licu mesta proceni da li će sve to uticati na dalju proceduru zaštite nepokretnog kulturnog dobra od izuzetnog značaja.
Predstavnici grada Smedereva i Atletskog saveza Srbije potpisali su pre tri godine ugovor o gradnji atletske staze unutar Smederevske tvrđave.
Radovi su započeti prošle godine, odvijali su se u više faza, a završeni su prošle nedelje, potvrđeno je portalu Nova.rs u Regionalnom zavodu za zaštitu spomenika kulture u Smederevu. Međutim, stručnjaci smatraju da takav objekat, koji neki nazivaju atletskom stazom, a neki stadionom, ne bi smeo da bude unutar tvrđave iz 15. veka.
– Ona svojim gabaritima odudara od prostora i plana namene kojim je predviđeno korišćenje prostora i objekta Smederevske tvrđave – naglašava Jasmina Popović, pomoćnica direktora Regionalnog zavoda za zaštitu spomenika kulture Smederevo.
Ona objašnjava da je za Smederevsku tvrđavu, kao nepokretno kulturno dobro od izuzetnog značaja, nadležan Republički zavod za zaštitu spomenika kulture i da ne može unapred da proceni da li će atletska staza uticati na dalju proceduru prijema tvrđave na Listu svetske baštine Uneska ili neće.
– Znamo da komisija Uneska treba do kraja godine da dođe i obiđe tvrđavu. Nakon njihove procene znaćemo da li je taj objekat (atletska staza, prim. aut) adekvatan ili će morati da bude uklonjena sa prostora tvrđave ili će se nešto dogoditi u vezi sa listom na kojoj se tvrđava trenutno nalazi – rekla je Jasmina Popović.
Izgradnja atletske staze unutar Smederevske tvrđave je za Adama Crnobrnju, predsednika Srpskog arheološkog društva i savetnika u Narodnom muzeju u Beogradu, „najbolji primer ignorisanja postojanja arheoloških nalaza od strane institucija zaštite kulturnog nasleđa“.
Crnobrnja ističe da je unutrašnjost Smederevske tvrđave arheološki „istražena u zanemarljivom procentu, iako značajni nalazi srednjovekovne arhitekture u samom Velikom gradu ukazuju na to da će se tek obimnim sistematskim arheološkim istraživanjima polako otkrivati urbana struktura srednjovekovnog grada unutar zidina“.
Utoliko mu je teže da poveruje, kaže, da je dozvoljena izgradnja atletske staze unutar tvrđave i da je Republički zavod za zaštitu spomenika kulture prilikom izrade tehničkih uslova o merama zaštite „konsultovao samo arhitektu“.
Pročitajte još:
– U Smederevskoj tvrđavi nalazila se improvizovana ovalna staza za rekreativno trčanje, ali izgradnja atletske staze, sa svim tehničkim zahtevima (nivelacija, drenažni kanali i drugo) neminovno podrazumevaju nemale zemljane radove – ističe Crnobrnja.
On se pre tri godine u ime Srpskog arheološkog društva obratio Republičkom zavodu za zaštitu spomenika kulture, tražeći na uvid tehničke uslove o merama zaštite izrađene za potrebe radova na atletskoj stazi.
– Uvidom u uslove za preduzimanje mera tehničke zaštite, koje je izradio Republički zavod za zaštitu spomenika kulture još 2011. godine, kao i u priloženu tehničku dokumentaciju, mogli smo da konstatujemo sledeće: Obrađivač je predvideo samo arheološki nadzor izvođenja zemljanih radova, naglašavajući da neće biti vršen iskop na dubini većoj od 50 centimetara. Uvidom u tehničku dokumentaciju, koju je priložio Atletski savez Srbije, može se konstatovati da će iskop na više mesta biti dublji od 50 centimetra – konstatovao je tada Crnobrnja.
On se pita kako je moguće da za spomenik kulture od izuzetnog značaja, koji očigledno sadrži i znatne arheološke ostatke, centralna institucija zaštite nepokretnih kulturnih dobara Republike Srbije angažuje samo arhitektu konzervatora, a ne i arheologa.
O neophodnosti arheoloških istraživanja može se pročitati i na sajtu Uneska uz podatke o Smederevskoj tvrđavi: „Područje gradskog naselja nije arheološki istraženo, pa je malo podataka dostupno o njegovoj urbanoj strukturi. Arheološka istraživanja lokaliteta treba da se sprovedu nakon završetka geomagnetnog snimanja. Dobro očuvani i autentični delovi utvrđenja pružaju mogućnost da se vide njihovi originalni oblici, elementi odbrane i njihova ukupna vrednost“.
– Angažovanje samo arhitekte za posledicu je imalo davanje, po arheološko nasleđe, katastrofalnih uslova mera tehničke zaštite. Prvo i osnovno pitanje jeste kako država Srbija može da dozvoli da se unutar spomenika kulture od izuzetnog značaja uopšte podiže atletska staza, koju će kasnije neminovno pratiti i prateći objekti. Drugo je pitanje kako centralna institucija zaštite može da napravi propust i ne angažuje adekvatne stručnjake na izradi uslova. Čak i da se po svaku cenu mora izgraditi ta atletska staza, mada je opravdanje tako nečega teško zamisliti, najpre bi se morala predvideti obaveza obavljanja prethodnih zaštitnih arheoloških istraživanja. Tek nakon njihovog okončanja i sticanja uvida u to šta se od arheoloških struktura nalazi na mestu predviđenom za gradnju, bilo bi moguće pristupiti odlučivanjuda li se na tom mestu zaista može praviti atletska staza. Ukoliko se u tom delu tvrđave nalaze ostaci srednjovekovnih objekata, moralo bi se pristupiti planiranju njihove konzervacije i prezentacije u okviru već utvrđenog spomenika kulture od izuzetnog značaja, a nikako izgradnji savremenog rekreativnog poligona. Naravno, pitanje koje se nameće jeste kako neko iz službe zaštite uopšte može da pomisli da dozvoli i samu najavu devastacije dela spomeničke celine – kaže Crnobrnja.
U Smedereveskoj tvrđavi u toku je druga faza arheoloških istraživanja u okviru sektora Varoške kapije.
– Prva faza arheološkog istraživanja sektora Varoške kapije, započeta prošle godine, obuhvatila je otprilike jednu trećinu površine predviđene za arheološko istraživanje. Radovi u okviru druge faze trebalo bi da traju 60 dana. Nadamo se da će se istraživanja nastaviti i tokom sledeće godine i u okviru te tri godine trebalo bi da bude kompletno istražen sektor Varoške kapije. Unutrašnji deo Smederevske tvrđave je parcijalno istraživan, ali veliki prostor nikada nije istražen – rekla je Jasmina Popović.
