0
Arheolozi su uspeli da restauriraju iskopine iz omiljenog skloništa Kaligule, najozloglašenijeg tiranina antičkog Rima, i ta otkrića će na proleće biti izložena, piše američki “Njujork tajms”.
Priredio: Matija Jovandić
Kaligula ili, zvanično, Gaj Julije Cezar Germanikus, četvrti u nizu starorimskih imperatora, bio je hiroviti, vatreni populista iz prvog veka nove ere, a ostao je upamćen, možda pomalo i napravedno, pre svega kao najveći tiranin među njima. Ovaj vladar, prema spisima Svetonija, autora spisa „Dvanaest rimskim careva“, ništa nije zaboravljao, spavao je samo po par sati noću i ženio se nekoliko puta, poslednji put sa ženom po imenu Milonija.
Tokom četiri godine, koliko je Kaligula bio na rimskom tronu (od 37. do 41. godine nove ere), njegovo omiljeno sklonište bila je carska bašta za uživanje zvana Horti Lamijani (latinski za Lamijini vrtovi, po naručiocu Luciju Eliju Lamiji, prim. prir), ogroman kompleks sa građevinama koji se prostirao na Eskvilinu, jednom od sedam brežuljaka na kojima je podignut Rim. (Danas se tamo nalazi Trg Vitorija Emanuelea Drugog.) Smeštene na rubu grada, vile, hramovi i dvorane za bankete, bile su pažljivo uklopljene u „prirodno“ okruženje. Već u prvoj verziji ovog parka, bili su tu voćnjaci, fontane, terase, kupatilo optočeno dragocenim mermerom u boji, donetim sa raznih strana Mediterana, bile su tu egzotične životinje, a neke od njih korišćene su, kao u Koloseumu, za privatne cirkuske igre.
Kada je Kaligula ubijen na Palatinu 41. godine, njegovo je telo preneto u Horti Lamijani, gde je kremirano, a ostaci su tu bili i pokopani pre nego što su premešteni u Avgustov mauzolej na Kampo Marciju, severno od Kapitola. Svetonije je pisao i da je Kaligulin duh pohodio elitni vrt. Istoričari su dugo verovali da ostaci raskošnih građevina i parka nikada neće moći da budu restaurirani. Ali, ovog proleća će, piše „Njujork tajms“, italijansko Ministarstvo za kulturno nasleđe, kulturu i turizam otvoriti muzej Nimfeanum na Trgu Vitorio, podzemnu galeriju, gde će moći da se vidi deo carske bašte otkrivene tokom iskopavanja od 2006. do 2015. godini. Na nalazištu, otkrivenom ispod šljunka kraj nekadašnjeg kompeksa stanova iz 19. veka, pronađeni su obrađeni dragulji, novčići, keramika, nakit, grnčarija, stakleni predmeti, pozorišne maske, semenke biljaka poput limuna, beskve i akacija, uvezene iz Azije, kao i kosti paunova, srna, lavova, medveda i nojeva.
Today's Great Read:
Relics from the favorite hideaway of Caligula, ancient Rome’s most infamous tyrant, have been put on display by archaeologists. Gems, coins, and bones of peacocks, lions, and bears were recovered from the vast buried compound.https://t.co/nb4I9yHc36
— The New York Times (@nytimes) January 12, 2021
„Ruševine pričaju izuzetne priče, počevši od onih sa životinjama. Nije teško zamisliti životinje, neke od njih države u kavezima, a neke puštene naokolo, u ovom očaravajućem okruženju”, kaže dr Mirela Serlorenci, vođa ovih istraživanja ispred Ministarstva kulture, sprovedenog uz učešće naučnika sa rimskog Univerziteta Sapienca, a prenosi „Njujork tajms“.
Predmeti i ostaci građevina prikazani u muzeju slikaju živ prizor bogatstva, moći i izobilja. Među primerima rimske umetnosti kakvi oduzimaju dah su vešto izrađeni mozaici i freske, mermerno stepenište, kapitoli od obojenog mermera i krečnjaka, kao i bronzani broševi carske garde optočeni zlatom i biserima.
„Sve najrafiniranije stvari i umetnički predmeti pravljeni u eri carstva su se pojavili“, dodaje dr Mirela Serlorenci.
Stručnjak za klasiku Dejzi Dan rekla je da su nalazi čak i ekstravagantniji nego što su naučnici očekivali.
„Freske su pune neverovatnih detalja, urađene po visokim umetničkim standardima. S obzirom na opise Kaligulinog razuzdanog načina življenja i gramzivosti spram luksuza, mogli smo da očekujemo da će dizajn biti prilično neukusan“, ispričala je novinaru američkog lista Dejzi Dan, autorka knjige „U senci Vezuva“, biografije Plinija Starijeg (Kaligulinog savremenika) i njegovog bratanca Plinija Mlađeg.
Caligula’s garden of delights Horti Lamiani, unearthed and restored — Relics from the favorite hideaway of ancient Rome’s most infamous tyrant have been recovered and put on displayhttps://t.co/bumJZ1KekR pic.twitter.com/2nhhaTQl4Z
— Alfons López Tena (@alfonslopeztena) January 12, 2021
Gradnju vrtova naručio je Lucije Elije Lamija, bogati senator i konzul koji je dodelio svoje imanje caru, najverovatnije tokom vladavine njegovog prijatelja Tiberija (od 14. do 37. godine). Kada je Kaligula došao na presto nakon Tiberija (prema glasinama, budući imperator je sa vođom garde Makroom, nasmrt ugušio Tiberija jastukom), uselio se u glavne odaje kompleksa.
Filozof Filo, koji je posetio imanje 40. godine kao predstavnik Jevreja iz Aleksandrije, pisao je da su on i njegove kolege emisari morali da prate Kaligulu dok je imperator obilazio raskošne odaje „proveravajući muške sobe i ženske sobe… i naređujući da se učine još otmenijim i skupljim“.
Imperator je, pisao je Filo, „naredio da se prozori ispune providnim kamenom koji podseća na bele kristale, kakvi ne guše svetlo, ali štite od vetra i sunca“.
Na osnovu pronađenih iskopina iz vremena nakon Kaliguline smrti – njegovi telohranitelji su ga isekli na komade – pretpostavlja se da su kuća i bašta ostali tu najmanje do perioda Sedme dinastije, odnosno od 193. do 235. godine. Do 4. veka, bašte su se očigledno zapuštene, a statue su razbijene da bi bili postavljeni temelji za niz banja. Kipovi su pronađeni tek 1874, tri godine nakon što je Rim proglašen prestonicom novoosnovane Kraljevine Italije.
Dok je u 19. veku cvetala gradnja na Eskvilinu, italijanski arheolog Rodolfo Lankani tragao je oko sveže raskopanih gradilišta i otkrio je ogromnu galeriju sa alabasterskim podom i stubove od najfinijeg antičkog žutog mermera.
Kasnije je naišao i na bogato nalazište klasičnih skulptura koje su, u jednom trenutku, svesno ponovo zakopane da bi bile zaštićene. Otkriveno blago uključivalo je i Lancelotijevog Bacača diska, koji se danas čuva u Nacionalnom muzeju u Rimu, eskvilinsku Veneru i Komodovu bistu Herkula, danas u Kapitolskom muzeju. Ubrzo su skulpture izvučene odatle, a ruševine su ponovo zakopane.
Poslednja iskopavanja vrtova obavljana su nakon evakuacije stanovnika u zgradama sedamdesetih godina prošlog veka, iz straha da će se one obrušiti. Zemljište od tri i po hektara poslednji put je pre 16 godina kupio privatni fond Enpam, koji se bavi penzijama za lekare i zubare, a tu se nalazio i parking.
Kopanja za novu upravnu zgradu ovog fonda i šest etaža podzemne garaže iznela su na svetlo dana bogato nalazište iz prvog veka, sa eksponatima poput tipa stakla kakvo je opisao Filo do olovnih cevi za vododod sa ispisanim imenom Klaudija, Kaligulinog rođaka i prethodnika.
I dok su građevinci podizali petospratnu zgradu, arheolozi su u rovu ispod nivoa ulice predano snimali i sklanjali vlagu. U laboratoriji na drugom kraju grada, paleobotaničari i arheozoolozi analizirali su fragmente, a stručnjaci su mukotrpno restaurirali tri metra visoku fresku oslikanu pigmentom od cinobera. Ceo posao od 3,5 miliona dolara urađen je uz ugovor sa Enpamom, piše „Njujork tajms“.
#AncientRome was circled by great villas: #Horti #Lamiani #Liciniani #Cesaris..tail for more hints on #RomeGardens pic.twitter.com/D6UPAKqykK
— Rome Gardens (@RomeGardentours) January 11, 2016
Tlo za Nimfeanum probijeno je 2017. godine. „Novi prostor, u podrumu Enpama, baca novo svetlo na jedno od mitskih mesta u glavnom gradu imperije, jednu od bašta koju su voleli carevi“, rekla je Danijela Poro, direktorka ovog muzeja.
Šta sve ovo može da znači za Kaligulinu reputaciju, reklo bi se nepopravljivo uništenu, ostaje otvoreno pitanje. Kaligula se pojavljuje u Svetonijevom delu „Dvanaest rimskih careva“, nastalom 80 godina nakon što je taj imperator ubijen, kao neko ko je bio u incestuoznim vezama sa sestrama, spavao sa bilo kim ko mu se dopao, kriminalcima hranio svoje zveri kada bi bifteci poskupeli i tražio da lojalni podanici, koji su se zavetovali da će dati svoj život ako oboleli car preživi, pošto je ozdravio, ispune obećanje i umru.
Profesorka klasičnih nauka na Univerzitetu Kembridž kaže da je moguće da je Kaligula ubijen jer je bio monstrum, ali da je isto tako moguće i da je od njega stvoren monstruozni lik pošto je bio ubijen. U knjizi „S.P.Q.R. Istorija Rima“, ona navodi da je „teško oteti se utisku da su te priče o njemu, koliko god sadržale zrnce istine, nerazmrsivo klupko činjenica, preterivanja, svesno pogrešnih interpretacija i izmišljotina – mahom konstruisanih posle njegove smrti i uglavnom u korist novog imperatora, Klaudija“.