1
Izložba "Ženstvenost u geometrijskoj apstrakciji" biće otvorena 9. novembra u Modernoj galeriji Lazarevac. Postavka, koja će trajati do 20. novembra, ima za cilj predstavljanje i približavanje publici savremenih autorki iz Srbije čije je polje umetničkog istraživanja vezano za geometrijsku apstrakciju.
U postavci je zastupljeno više grana likovnih umetnosti: slikarstvo, crtež, digitalna grafika i reljefna skulptura. Termin „ženstvenost“ ne podrazumeva nekakvu konotaciju na feministički pokret, kritičku teoriju, ili aktivizam, nego na delo nastalo iz ruku autorki koje upravo zbog toga i jeste ženstveno.
Kroz modernu i savremenu istoriju umetnosti u nas svedočili smo nekim primerima vrhunske ženske geometrijske apstrakcije, od Ljubice Cuce Sokić, preko Milene Čubraković i Mire Brtke, do Rade Selaković.
Na izložbi „Ženstvenost u geometrijskoj apstrakciji“ predstavljaju se dela Bosiljke Zirojević Lečić, Danje Tekić, Emilije Radojičić, Jagode Živadinović, Jasne Gulan Ružić, Korine Gubik, Mile Gvardiol, Miljane Radenković, Nine Todorović, Sanje Đorđević, Sonje Kostić, Sylvie Kovjenić, Višnje Petrović, Vjere Damjanović i Mione Marte Marković, koja je ujedno i kustoskinja izložbe.
Umetnička praksa Bosiljke Zirojević Lečić može se definisati kao „taktilne slike”. Autorka ne koristi konvencionalni slikarski materijal, već šiveni tekstil. U delima „Plavi element 1” i „Plavi element 2”, koje predstavlja na izložbi, geometrijska forma je jasna i pročišćena, utemeljena na racionalizmu i preciznosti, svedena na esenciju bauhausovske minimalističke geometrijske apstrakcije. Koristeći preklopljeni krojeni materijal umetnica gradi efekat trodimenzionalnog i zajedno sa markantnim, oštrim i preciznim linijama uljanim pastelom stvara prepoznatljivu likovnu gramatiku. Još jedan važan likovni element prisutan u delu Bosiljke Zirojević Lečić je jedinstven kolorit, sveden monohromna ili bikolorna rešenja.
Multimedijalna umetnica mlađe generacije Danja Tekić, po vokaciji grafičarka, na izložbi se predstavlja slikama srednjeg formata „Segment 1“ i „Segment 2“, ali i digitalnom štampom imenovanom „Struktura XI“. Na platnima, izvedenim u kombinovanoj tehnici, uočljive su jednostavne geometrijske forme, zlatni kvadrat koji se repozicionira na indigo plavoj podlozi. Struktura reljefnog zlatnog kvadrata je neujednačena i hrapava, a plastičnost podseća na tehnike zidnog slikarstva. Autorkina doslednost i originalnost u izrazu ogleda se u tome što, u kojoj god tehnici da se izražava – autentična je i prepoznatljiva, pa tako njene litografije ne odstupaju od slike ili skulpture/instalacije.
Emilija Radojičić multimedijalna umetnica već gotovo deceniju stvara tkane apstraktne slike, skulpture i instalacije. Na izložbu donosi pet crteža iz serije „Etar“ izvedenim drvenim olovkama na papiru koji, po svojoj kasetiranoj strukturi, evocira Kleov pastel iz 1930. godine „Individualizovana altimetrija pruga“. Pored samog naziva dela, analizirajući kolorit i podlogu od recikliranog papira, umetnica je duboko povezana s prirodom i prirodnim materijalima. Na seriji crteža „Etar“ opaža se nežan, lirski geometrijski izraz, upotrebu zemljanih nijansi koje variraju od crvenkasno-narandžastih do zeleno-mrkih tonova i odsustvo crne. Analizirajući strukturu „Etar 5“ i „Etar 7“ evidentan je autorkin interes sa preklapanje bojenih površina, proces dobro poznat potkovanima u veštini tkanja na razboju.
Jagoda Živadinović zajedno sa Vjerom Damjanović predstavlja najzrelije autorke geometrijske apstrakcije ove izložbe, obe studentkinje profesora Stojana Ćelića (1925 – 1992). Na Jagodinu umetnost uticaj je imao višegodišnji boravak u Indiji. Specifičnost Jagodine geometrijske apstrakcije nalazi se u simbiozi srpske srednjovekovne umetnosti (naročito uticaj manastira Ravanica) i istočnjačkih kultura. U njenim slikama prisutni su kako elementi prirode koje je umetnica pretočila u geometrijske forme, tako i simboli hrišćanstva i mandale. Na izložbi „Ženstvenost u geometrijskoj apstrakciji“ Jagoda se publici predstavlja poliptihom „Tetrada“ izvedenim u tehnici ulja na platnu.
Zadivljuje preciznost i virtuoznost monohromatskog geometrijskog crteža grafičarke Jasne Gulan Ružić izvedenog u poroznom materijalu kao što je ugalj u olovci. Jednostavnim likovnim elementima, paralelnim linijama, i njihovim različitim direkcijama, umetnica stvara osećaj prostornosti. Dela koja autorka izlaže u sklopu ovog projekta, „Geometrijski eksperiment 3/5/II“ i „Geometrijski eksperiment 5/5/II“, poigravaju se logikom posmatrača (kao grafike Ešera). U precizno usaglašenim linijama Jasninih crteža pokušavamo, svaki put iznova, da razumemo kako funkcioniše svet vizuelno nelogičnog. Upravo zbog svoje prirode, umetnička dela koja nam nude optički paradoks, primoravaju naše oko na neki vid vizuelnog treninga.
Autorka srednje generacije Korina Gubik predstavlja četiri dela: „Black/1“, „Black/2“, „Natural/2“ i „Pink/2/ Multiorgasmic“, iz serije reljefnih slika. Autorka ima izuzetan senzibilitet za materiju kao i za korišćenje nekonvencionalnih slikarskih materijala u svom radu, poput nađenih komada drveta, stiropora, tkanine, eksera ili pirinča. Potpuno oprečno štafelajnoj slikarskoj tradiciji gde se slika stvara na ravnoj podlozi, Korina modelira jutu u talasastu ravan, stvarajući zanimljive nabore i gradeći trodimenzionalnu sliku. Korišćenje tačke, tj. eksera, kao polaznog likovnog elementa koja prerasta u liniju, površinu i na kraju u geometrijske oblike, Korinin umetnički proces blizak je Vozarevićevom enformelu.
Multimedijalna vizuelna umetnica Mila Gvardiol predstavila se publici u dva medija koji su podjednako zastupljeni u njenoj umetničkoj praksi, slikama i digitalnom grafikom. Na izloženim slikama – „Arhitektonske varijacije 9“ i „Arhitektonske varijacije 16“ uočava se autorkina impresioniranost arhitekturom. U žiži interesovanja su joj novobeogradski stambeni kompleksi: na poliptisima prepoznajemo fragmente rezidencijalnih „blokova” viđenih iz žablje perspektive čije su forme pojednostavljene i gde je apstrahovano sve suvišno. Bez obzira da li koristi akrilnu boju na platnu ili se izražava kroz digitalnu štampu, Mila svoja dela uvek gradi na savršenoj ravnoteži geometrijskih formi, njihovim međusobnim odnosima i jakim kontrastom boja.
Grafička dizajnerka Miljana Radenković jedina je učesnica ovog projekta koja se izražava isključivo u digitalnoj formi. Britka grafička rešenja kojima skreće pažnju na savremene probleme pogađaju suštinu, a upotreba minimalističkih formi i boje u kreiranju grafičkih simbola lako komuniciraju sa posmatračima. Lazarevačkoj publici predstavlja se digitalnom štampom „Izlaz“. Miljanin snažan senzibilitet upravo se ogleda u tome da, kroz pročišćen i jednostavan grafički znak, izazove reakciju publike i da s njom komunicira. Digitalna štampa „Izlaz“ odiše harmonijom i uravnoteženim kolorom, značenja koje se može dualno čitati kao otvorena vrata ili kao geometrijsko telo.
Slikarka mlađe generacije Milka Žunjanin, tokom osnovnih i master studija imala je za mentorku Bosiljku Zirojević Lečić, a na ovoj izložbi se njihova dela nalaze zajedno. U Modernoj galeriji u Lazarevcu Milka izlaže dva dela „Prostorne kompozicije 1“ i „Prostorne kompozicije 2“ iz serije slika koji su deo njene master izložbe „DEkonstrukcija prostora“. Na akrilnim slikama malog formata evidentan je uticaj enterijera – nekad su to enterijeri koje je autorka negde zaista videla u realnosti, a ponekad je to kombinacija više prostora ili čak potpuno izmaštana scena. Ova platna poseduju nekoliko slikanih ili crtanih slojeva, koji evociraju preklopljene tlocrte građevina preko kojih je intervenisano detaljima. Pored ova dva platna, Milka se predstavlja i delom „Konstruktivni element 1“ koje je izvedeno u kombinovanoj tehnici. Umetnica je koristila neslikarske materijale kao što su pleksiglas, cement i šrafovi u izvedbi ove slike/objekta ili slike/instalacije.
U Modernoj galeriji Miona Marta Marković predstavlja se sa dva dela „Krst XI“ i „Krst XXXVIII“ iz ciklusa „Krst kao savremeni simbol“, kome se autorka posvetila u periodu od 2021. do 2023. U formu krsta sa jednakim kracima, koju smatra geometrijski savršenom, upisala je razlaganje ravni definisano još u prethodnoj geometrijskoj fazi „Refleksije ravni“. Upravo to razlaganje je, možda, sam najveći doprinos Mionine umetnosti geometrijskoj apstrakciji. U ciklusu iz kojeg potiču dela predstavljena na ovoj izložbi, ono se odvija u semantički težoj, složenijoj formi krsta, simbola opterećenog tradicijom i bogatim kulturno istorijskim referencama.
Nina Todorović je multimedijalna umetnica koja je svoj vizuelni identitet pronašla kako u tradicionalnoj tehnici ulja na platnu, tako i u kolažu, fotografiji, digitalnom printu i realizaciji instalacija. Na ovoj postavci Nina izlaže četiri digitalne štampe iz ciklusa „LIFE’S A GLITCH“ koje je počela da razvija od 2015. godine, tokom boravka u umetničkoj rezidenciji u Gracu. U vizuelnim umetnostima, već od početka drugog milenijuma, beleži se nova pojava koja je zbog same tehnike nastajanja i specifičnog efekta koji proizvodi, imenovana glitch art. Pojam „glič“ predstavlja neočekivan bag koji nastaje u vizuelnom računarskom procesiranju, „brljotinu”, kratak, nekontrolisan poremećaj vizuelnog toka, i zbog svoje savremenosti glitch art možemo shvatiti kao deo estetike digitalne epohe. Zanimljivo polazište je da se u realizaciju umetničkog dela krene od greške, od omaške i nesavršene vizuelne forme; da estetski neperfektan oblik ne bude odbačen, već – valorizovan.
Sanja Đorđević, po profesiji je slikarka, ali je vrlo uspešno proširila polje umetničkog delovanja na grafički dizajn i komercijalnu digitalnu ilustraciju. Iako su njene digitalne ilustracije dopadljive – Sanjina namera je dublja, što se ogleda u podizanju svesti o porodičnom nasilju nad decom, pozivima da sačuvamo planetu i prirodu, obavimo lekarski pregled. U Modernoj galeriji publici se predstavlja sa dva platna: „Ustanak“ i „Suprotni pravci“, iz serije slika „Arhetip kosmičkog delovanja“, koje odlikuje koloristički senzibilitet i odlična kontrola boje.
Umetnica srednje generacije Sonja Kostić često je birala instalaciju i performans kao medije u kojima se izražava. Sonjina umetnost počiva na jasnom minimalističkom principu. Njena umetnička misao je tako britka da sa najmanjim brojem predmeta, boja ili linija uspe da dopre do posmatrača. Na izložbi „Ženstvenost u geometrijskoj apstrakciji“ Sonja predstavlja šest digitalnih printova na pleksiglasu: „interakcija“. I u ovom delu dolazi do izražaja Sonjin pročišćeni geometrijski stil, dve upravne linije su jedini likovni elementi koji su korišćeni u determinisanju ravni kompozicije.
Multimedijalna umetnica Sylvia Kovjenić polje svog vizuelnog istraživanja proširila je sa platna i papira na zidne objekte/instalacije i na intervencije na fotografijama. Poput hroničara savremenog društva, Sylvia vizuelno beleži dešavanja na mestima na kojima boravi. Motivi Sylviinog interesovanja mogu biti svakodnevne situacije poput napuštenih građevina, bagera i radova, enterijeri ili noćne scene velikih gradova, koje ona transkribuje u vizuelne kompozicije. Umetnica na ovoj izložbi predstavlja dva dela – „Zlatni kvadrat“ i „Međusobno povezani – kvadrat“, izvedena u kombinovanoj tehnici na platnu. Na slikama je primetna podela kompozicije na manje celine, čime je dobijeno multipliciranje kvadrata i pravougaonika; reljefnost platna postignuta akrilnom pastom i korišćenje paralelnih linija u građenju strukture.
Iako je pripadnica mlađe generacije umetnica Tamara Dragan, vajarka po profesiji, ima potpuno jasno definisan i prepoznatljiv likovni izraz. Na ovoj izložbi autorka predstavlja delo „The stories we tell“, sačinjeno od devet manjih kvadratnih komponenti varenog gvožđa. Potpuno suprotno od očekivanog Tamarini kvadratni reljefi kao da nam staju u ruku i tako stvaraju intimniji odnos sa publikom. Motivi koji se nalaze na reljefima su oštre geometrijske forme koje po svojoj strukturi i tehnici ponajviše asociraju na kolaže realizovane od metala.
Multimedijalna umetnica Višnja Petrović svoj vizuelni identitet izražava kroz crtež, linearne skulpture, malu plastiku i fotografiju. Od samih početaka Višnja je inspiraciju pronašla u prirodi, naročito u vodenim površinama i talasima; počela je da je prevodi na svoj likovni jezik – ispoljavajući sklonost ka minimalističkom izrazu, jasnom geometrijskom crtežu i redukovanim, svetlim koloritom. Višnja izlaže dva crteža „Bez naziva“ izvedenih u kombinovanoj tehnici, koji upravo potvđuju teoriju da se umetnica više posvećuje liniji, ravni i senci koju prave geometrijska tela nego koloru. Jedna od karakteristika ovih radova, bila bi svakako transparentnost, odnosno efekat lejera, koji nam dopušta da vidimo i ono nevidljivo, odnosno više slojeva ovog dela. Dela „Bez naziva“ imaju namernu nedovršenost crteža…
Vjera Damjanović, četvrta je dobitnica nagrade „Stojan Ćelić, umetnik, teoretičar i kritičar, akademik“ za prethodnu, 2022. godinu čime se uvrstila među najznačajnije stvaraoce naše likovne scene krajem 20. i početkom 21. veka. S obzirom da je diplomirala slikarstvo na FLU kod profesora Stojana Ćelića, ova nagrada dobija sasvim ličan ton i naravno, još više na značaju i težini. Krajem devedesetih godina prošlog veka nastaje ciklus slika „Magnovenje“ i upravo jedna od slika iz tog slikarskog opusa, „Bez naziva“ se izlaže u Modernoj galeriji Lazarevac. Vjerinu umetnost odlikuje istančan osećaj za taktilnost materijala, sklad u odabiru palete i neuobičajena tehnika kolažiranja bazirana na uništenju osnovne materije. Često upotrebljava inovativne slikarske materijale poput ambalažnog kartona, ručno pravljenog i bojenog papira ili predmete iz svakidašnjice…
Bonus video: Izložba Priroda i jezik
