0
Na današnji dan 1896. godine u Beogradu je u jednoj sali gostionice "Zlatan krst" na Terazijama prikazana prva filmska projekcija i to svega šest meseci nakon prvog javnog prikazivanja kinematografa braće Limijer u Indijskom salonu Velike kafane u Parizu, 28. decembra 1895.
Predstavnici fabrike „Braća Limijer“ iz Liona Andre Kar i Žil Žiren zadržali su se u Beogradu 25 dana prikazujući najstarije filmove lionskog preduzeća: „Ulazak voza u stanicu“, „Rušenje zida“, „Dečja igranka“, „Kupanje u moru“, „Pariski bulevar“, „Riblja pijaca u Marselju“ i druge.
Prepričava se da su ljudi kada su videli voz kako im ide u susret vrištali i bežali po sali.
Filmovi su trajali po nekoliko minuta, a predstave su održavane „svakog dana od 4 sah. popodne do 9 sah. uveče, a nedeljom i praznicima ima prikazivanja i pre podne“.
Ulaznica za odrasle koštala je jedan dinar, a za decu 50 para. Novinar beogradskih „Malih novina“ opisao je filmsku projekciju na kojoj se „…mogu videti snimci stvorova i predmeta u najrazličitijim kretanjima; videće se pokreti kako dete igra; pokreti koje čini železnički voz kad ide, i to sve tako živo predstavljeno, da vam se čini kao da gledate stvarnost, a ne fotografije. Beograđani ne treba da propuste ovu priliku da vide ovaj doista najveći uspeh…“.
Kraljevski par na projekciji
I kralj Aleksandar Obrenović i kraljica Natalija su 16. juna 1896. prisustvovali projekciji kod „Zlatnog krsta“. Od te prve projekcije film je postepeno postao sastavni deo svakodnevnog života u Srbiji.
Prvi veliki putujući bioskop otvoren je na Malom Kelemegdanu u julu 1904. i zvao se Elektro-bioskop pozorište braće Karela i Aleksandra Lifka (Inače, Aleksandar se 1911. nastanio u Subotici, gde je otvorio stalni bioskop). Prvi stalni bioskop otvoren je u Beogradu 1909, a ubrzo je usledilo otvaranje drugih bioskopa u Beogradu i ostalim gradovima Srbije. Prvi filmski producent bio je Svetozar Botorić, vlasnik bioskopa „Pariz“, koji je angažovao francuske snimatelje za proizvodnju filmskih žurnala o prestoničkim događajima.
Početak filmske produkcije u Srbiji počinje 1911, kada je Botorić producirao, dva igrana filma, „Život i dela besmrtnog vožda Karađorđa“ i „Ulrih Celjski i Vladislav Hunjadi“, koje je režirao Čiča Ilija Stanojević, kao i dokumentarni film „Ciganska svadba“. U istoriji filma su zabeleženi i pokušaji Đoke Bogdanovića sa njegovom velikom dokumentarnom produkcijom, braće Bože, Pere i Svetolika Savića u uspostavljanju produkcije srpskih filmova.
Saveznički filmovi
U „Karađorđu“ igraju najpoznatiji srpski glumci, a glavnu ulogu tumači prvak Narodnog pozorišta Milorad Petrović. Film je posle dužeg vremena pronađen u Austrijskoj kinoteci 2003. godine, rekonstruisan je i prikazan u februaru 2004. godine na obeležavanju dva veka Prvog srpskog ustanka.
„Karađorđe“ je filmska biografija vođe ustanka i obrađen je ceo njegov život od detinjstva pa do smrti i istorijski događaji u kojima je učestvovao. Još jedan događaj privlači pažnju u istoriji srpskog filma. Posle povlačenja srpske vojske preko Albanije, na Krfu je pri Srpskoj komandi osnovana filmska sekcija sa zadatkom da prikazuje savezničke filmove srpskoj vojsci i da snima ratna zbivanja na Solunskom frontu. Najznačajniji član te sekcije Mihailo Mihailović postao je jedan od pionira filma u Kraljevini Jugoslaviji.
Od 1911. do 1913. Luj De Beri je snimio oko 20 dokumentarnih filmova za Svetozara Botorića, među najpoznatijima su „Svečana predaja starih i prijem novih zastava“, „Odlazak kralja, prestolonaslednika i princeze Jelene u Petrograd“, „Trke na Banjici“, „Letenje avijatičara Đovanija Vidmera na Banjici“ i drugi.
Bonus video: Braća Limijer tvorci prvih filmova