Doktorska izložba "Matrica. Monologija Danila Vuksanovića", povodom Dana Galerije Matice Srpske, Novi Sad

Izložba ima više nivoa. Oni se sagledavaju kroz eksponate raspoređene u najstarijem umetničkom muzeju u Srba koji traje od 1847. godine a proizašao je iz Društva Matice srpske, osnovanog u Pešti 1826. sa idejom očuvanja srpskog kulturnog i političkog bića. Znači, na kursu obnove nacionalne svesti, što bi i danas bila podjednako aktuelna, građanska opcija. Eto razloga da se njome bavi doktorand Danilo Vuksanović u svom istraživanju simbolično nazvanom „Matrica…“.

Mizanscen klišea odnosno matrica (sačuvanih litografskih ploča) i Vuksanovićevih slika istih motiva veoma je složen i sagledjiv uz konsultaciju kataloga. Čine ga: orman za klišee, s fiokama, izvučen iz depoa, koji ascira na odlaganje /čuvanje matrica; predstava košnice pod ružinim grmom – simbola sabornosti – zapravo logotipa Letopisa GMS; kliše počasne diplome Matice srpske iz 1887. godine, koju je litografisao Vilhelm Grund, čija je slika istog prikaza središte diplomske izložbe; slika nastala po bakrorezu Hristofora Žefarovića „Sveti Sava sa srpskim svetiteljima doma Nemanjinog“ iz 1741. godine, koji je prethodio izdanju njegove „Stematografije“ (knjige bakroreza južnoslovenskih vladara / svetitelja i grbova), najvažnijeg kulturno-političkog događaja prve polovine XVIII veka (gotovo memoranduma s kojim je patrijarh Arsenije IV izašao pred upravo ustoličenu Mariju Tereziju ukazujući na svoju naciju slavne prošlosti); zatim lik Franje Malina, prvog upravnika Muzeja Matice srpske, prenešen s klišea fotografije; portret žene pored prozora, prema slici Save Šumanovića…

Najupečatljivije su na izložbi tri uzdužne slike, nastale po klišeu crteža-karikature Laze Kostića slikara Uroša Predića za novogodišnju čestitku povodom ulaska u novi, XX vek. Kliše je izrađen u Beču i na njemu se nalaze obrisi karikature koja je zapravo verni portret pesnika, ali i njegove manije za telesnim vežbanjem. Ovi eksponati ima isvoju priču.

Na otisnutom crtežu Laza Kostić žonglira kuglama (nulama) na kojima je ispisano na francuskom „Opinion publique“ (Javno mnjenje). U gornjem desnom uglu Predić je napisao: „O kakvo uživanje za junake, igrati se ništicama! To je obeležje genija da je uvek – ništar!“

Među grafičkim matricama koje su autoru poslužile za reinterpretaciju nalazi se i jedinstvena bakrorezna ploča Zaharije Orfelina iz 1770 godine, „Bogorodica Vinčanska – Bezdinska“. Bakrorez, ustvari, verno preslikava kompoziciju Bogorodice, takođe u tri verzije, narandžastocrvenoj, sivobeloj i crnoj. „Prva je najbliža bakarnom originlu, ovaploćenje pokretačkog, druga je eterična, dok treća, crna Bogorodica, simboliše posredovanje ka nevidljivom.“ (objašnjava D. Vuksanović, u katalogu)

Izložbenе sale koje nose ime Milivoja Nikolajevića, nekadašnjeg upravnika GMS i utemeljitelja pravca čuvanja baštine, emaniraju kredo Galerije danas. Kredo se učitava na litografskom kamenu ispisanom rečima zahvalnosti sadašnje upravnice GMS, dr Tijane Palkovljević Bugarski svom prethodniku: „Spajanjem dela nacionalne likovne umetnosti XVIII i XIX veka sa delima savremenih umetnika pokazali ste da prošlost ima važnu ulogu za razumevanje sadašnjosti i oblikovanje budućnosti. Na tom stavu / kamenu ispisali smo kredo delovanja Galerije Maice srpske u XXI veku: Poštujući tradiciju stvaramo tradiciju“.

Upravo u iznad citiranoj rečenici leži suština interesovanja ovog relativno mladog umetnika za matrice tradicije. Za njega citiranje ili, bolje reći, narativ koji se oslanja na dela prethodnika koji su svojim činjenjem zadužili svoj narod, mnogo je više od rado upotrebljavanih citata u savremenom slikarstvu. Ovde su „citati“ stasali u nova složena dela iza kojih stoji prilježan israživački rad čiji se smisao i tok prati kroz autorov tekst u katalogu.

Treba imati u vidu i da autor ove izložbe, inače grafičar, godinama radi u Galeriji Matice kao konzervator / restaurator umetničkog fonda na papiru, te da su matrice bile dostupne njegovim mislima o traganju za identitetom. Tom apstraktnom pojmu čije značenje mnoge danas dovodi u nedoumicu, a zapravo je vrlo jednostavno: odgovara na pitanje koje je, primera radi, decidirano postavio i Pol Gogen slikom „Odakle dolazimo?, Ko smo? Gde idemo?“.

Vuksanović koji je od 2014. godine u GMS i urednik edicije izložbi „Tradicija i savremeno stvaralaštvo“, nudi odgovor njemu blizak, a nama ga približavajući, izložbom, kojom je obeležen Dan Galerije (23. oktobar), upotpunjenom animacijom Srđana Radakovića i muzikom Gorana Trajkoskog,

Ukratko, život teče dalje, obnavlja se (u dosluhu s tradicijom), izlazi kao duh iz boce (iz otvorenih fioka ormana), stvara nove matrice (logotipe / pečate), i taj ciklus večitog kruženja oličen je u zmiji koja sama sebi proždire rep, u činu koji aludira na napredak, mada, nažalost, može da odvuče i u regresiju, što svakako nije tema ove izložbe. Jer, doktorand ima analitički, naučni pristup umetničkim delima – koji potencira slikom mikroskopa, instrumenta neprikosnovenog u svom zaštitarskom radu.