0
U tetarima širom sveta danas se svečano obeležava 400 godina od rođenja jednog od najznačajnijih dramskih pisaca - Molijera, velikog majstora smeha, možda najvećeg u čitavoj svetskoj književnosti, koji je živeo i umirao podsmevajući se bolesti, lekarima, ljudskoj gluposti, vlasti, pa čak i svojoj smrti.
Žan Batist Poklen, ili kako je sam sebi nadenuo pseudonim Molijer, rođen je u Parizu na današnji dan 1622. godne, podsetio je Guardian TV koji je tim povodom priredio posebnu emisiju o njegovom liku i delu.
Rođen je u porodici imućnog kraljevog tapetara, završio je pravo, ali se odrekao pravničke karijere i postao glumac. Napustivši oca nakon smrti majke, priključio se glumici Madlen Bežar i osnovao pozorište „Illustre Théâtre“.
Nova pozorišna trupa je bankrotirala 1645, a Molijer je postao vođa grupe, delimično zbog glumačkog umeća i delimično zbog pravnog znanja. Grupa je nagomilala velike dugove, ponajviše zbog iznajmljivanja pozorišta (igrališta za sport jeu de paume, sport sličan tenisu), za šta su dugovali 2000 livri. Istoričari ne znaju sa sigurnošću da li je njegov otac ili ljubavnik jedne od članica grupe platio dugove, jer se Molijer nakon 24 sata provedenih u zatvoru vratio u glumačke krugove. Tada je počeo da koristi pseudonim Molijer, za koji se pretpostavlja da je bio inspirisan malim selom istog imena u Midi (kolokvijalni naziv za južnu Francusku) u blizini naselja Le Vigan. Moguće je da je promenio ime kako bi zaštitio oca od sramote što ima glumca u porodici (glumce država više nije omalovažavala pod vladavinom Luja XIV, ali i dalje im nije dopuštano da budu sahranjivani na svetom tlu).
Nakon zatvaranja, sa Madlen je započeo pozorišnu turneju po provinciji sa novom pozorišnom grupom; to je trajalo oko 12 godina, tokom kojih je u početku nastupao u trupi Šarla Dufresna, a kasnije je osnovao i svoju grupu, koja je bila dovoljno uspešna i zadobila sponzorstvo Filipa I, vojvode od Orlinsa. Iz toga vremena sačuvano je nekoliko predstava, od kojih su najznačajnije „L’Étourdi, ou le Contretemps“ i „Le Docteur amoureux“, u kojima se Molijer udaljio od velikog uticaja italijanske improvizacije i pokazao svoj dar za izrugivanje.
Tokom svojih putovanja susreo se sa Armandom, princom Kontija, guvernerom Langdoka, koji je postao njegov sponzor, te je grupu prozvao po sebi. Prijateljstvo je prekinuto kada je Konti, zaražen sifilisom, pokušao da se izleči religijom. Verski savetnici bili su protiv podržavanja Molijereove pozorišne grupe, te mu savetovali da se pridruži njegovim suparnicima, grupama „Parti des Dévots“ i „Compagnie de Saint Sacrement“.
Molijer je u svojim delima ismevao ondašnje društvo, staleške predrasude, pokvarenost plemstva i gramzivost buržoazije, a nije prezao ni od osude licemernog katoličkog sveštenstva. Molijer je razvio italijansku komediju intrige u društvenu komediju i komediju običaja s tragikomičnom pozadinom u kojima veličina komičnog doseže razmere tragičnog. Godine 1660. preuzeo je kraljevsko pozorište u Parizu.
Premijera „Les Précieuses ridicules“ (Smešne kaćiperke) dogodila se u Petit-Burbonu 18. novembra 1659. Delo je bilo prvi pokušaj Molijera da ismeje određene društvene navike i odnose tada prisutne u Francuskoj. Primarno izruguje Francusku akademiju, grupu koju je oformio kardinal Rišelje pod kraljevskom odredbom da utvrdi pravila slabog francuskog pozorišta. Akademija je zagovarala jedinstvo vremena, radnje i stila stiha.
Bolest i smrt
Molijer je bolovao od plućnog oblika tuberkuloze kojom se verovatno zarazio kao mladić u zatvoru. Jedan od najpoznatijih trenutaka u njegovom životu je bio onaj poslednji, koji je postao legendaran. Tokom izvođenja svoje poslednje predstave, na pozornici je kolabirao zbog napada kašlja tokom kojeg je izbacivao krv (hemoptizija). Predstava je sadržala raskošne plesne tačke uz muziku kompozitora Mark-Antoana Šarpantjea koja se ironično zvala „Le Malade imaginaire“ („Uobraženi bolesnik“). Molijer je insistirao da završi nastup. Nakon poklona, ponovo je kolabirao i krvario, te je odveden kući, gde je preminuo nekoliko sati kasnije bez opela, jer su dva sveštenika odbila poziv, dok je treći došao prekasno. Praznoverje da zelena boja glumcima donosi lošu sreću potiče od njegovog poslednjeg nastupa, za vreme kojeg je nosio zelenu odeću.
Po francuskim zakonima toga vremena glumcima nije bilo dopušteno da budu sahranjeni na svetom tlu groblja, ali je Molijerova udovica Arman zamolila kralja da njenom suprugu omogući uobičajen pogreb. Kralj se složio, te je Molijereovo telo sahranjeno u delu groblja namenjenom za nekrštenu odojčad. Godine 1792. njegovi ostaci su preneseni u muzej, a 1817. je sahranjen na groblju „Père Lachaise“ u Parizu, u blizni groba de Lafontena.
Ovaj veliki majstor smeha, možda najveći u čitavoj svetskoj književnosti, umirao je podsmevajući se bolesti, lekarima, ljudskoj gluposti, čak i samoj smrti. Pre nego što se 17. februara 1673. godine zavesa poslednji put spustila za njim, njemu je još ostalo dovoljno snage, njegovog ogromnog genija da i bledilo i samrtničke grčeve svoga lica pretvori u neodoljivo smešne.
Bonus video: Predstava „Te noći sam je video“