0
Slavni austrijski dirigent Herbert fon Karajan, jedan od najvećih, a po mnogima najbolji maestro svih vremena, preminuo je na današnji dan, 16. jula 1989. u 81. godini u Anifi kod Salcburga.
Više od tri decenije vladao je Berlinskom filharmonijom i evropskom klasičnom muzikom. Proslavio se albumima Betovenovih, Mocartovih i Malerovih simfonija, koji su prodati u tiražu od 200 miliona primeraka.
Portal ClassicFm izdvojio je 15 činjenica o velikom driginetu:
Čudo od deteta: Herbert fon Karajan je rođen kao Heribert Riter fon Karajan 5. aprila 1908. u Salcburgu od oca Ernesta, hirurga grčkog porekla, i majke Marte Kosmač, Slovenke rodom iz Novog Sada. Preko nje je bio u srodstvu sa kompozitorom Hugom Volfom. Mladi Herbert je bio čudo od deteta za klavirom, komponovanje i kamernu muziku, a na nagovor profesora Bernharda Paumgartnera opredelio se za komponovanje.
Rano dirigovanje: Od 1916. do 1926. studirao je na Mocarteumu u Salcburgu, gde ga je učitelj podsticao da se, ipak, koncentriše na dirigovanje. Godine 1929. dirigovao je operom “Salome” Riharda Štrausa.
Član nacističke partije: Godine 1933. debitovao je kao dirigent na Salcburškom festivalu scenom iz “Fausta” Šarla Gunoa. Te iste godine postao je član Nacističke partije, zbog čega će kasnije biti kritikovan.
Dirigent Bečke filharmonije: U Salcburgu 1934. Fon Karajan je prvi put vodio Bečku filharmoniju, a do 1941. bio je angažovan da diriguje koncertima operskog i simfonijskog orkestra u Teatru Ahen.
Zvezda u usponu: Karajanova karijera dobila je značajan podsticaj 1935. godine kada je imenovan za najmlađeg generalnog direktora muzike u Nemačkoj i nastupao kao gostujući dirigent u Bukureštu, Briselu, Stokholmu, Amsterdamu i Parizu. Godine 1937. debitovao je sa Berlinskom filharmonijom i Berlinskom državnom operom, dirigujući jedinom Betovenovom operom – „Fidelio“.
Karajanovo čudo: Godine 1938. izvođenje ‘Tristana i Izolde’, berlinski kritičar okarakterisao je kovanicom – ‘Das Wunder Karajan’ (Karajanovo čudo). On je tvrdio da Fon Karajanov ‘uspeh sa zahtevnim Vagnerovim delom stavlja maestra rame uz rame s Furtvenglerom i Viktora de Sabatom“, najvećim operskim dirigentima u Nemačkoj u to vreme.
Partnerstvo sa Deutsche Grammophon: Dobivši ugovor sa izdavačkom kućom Deutsche Grammophon iste godine, Fon Karajan je napravio prvi od stotine snimaka, dirigujući Državnom kapelom Berlin u uvertiri za “Čarobnu frulu”.
Drugi svetski rat: Do 1944. fon Karajan je, kako je govorio, gubio naklonost nacističkog vođstva, ali je i dalje dirigovao koncertima u ratnom Berlinu. U završnim fazama rata, on i njegova tadašnja supruga Anita, koja je imala jevrejsko poreklo, pobegli su iz Nemačke u Milano. Oslobođen je 18. marta 1946. i ubrzo nakon toga nastavio je dirigentsku karijeru.
Posleratne aktivnosti: Godine 1946. održao je svoj prvi posleratni koncert u austrijskoj prestonici sa Bečkom filharmonijom, ali mu je sovjetska okupacija zabranila dalje dirigovanje zbog prethodnog članstva u nacističkoj partiji. Tek 28. oktobra 1947. je održao svoj prvi javni koncert nakon ukidanja zabrane. Sa Bečkom filharmonijom snimio je „Nemački rekvijem” Johanesa Bramsa.
Međunarodni dirigent: Godine 1949. Herbert fon Karajan je postao umetnički direktor Gesellschaft der Musikfreunde u Beču. Takođe, dirigovao je i u La Skali u Milanu. Njegova najistaknutija aktivnost u to vreme bilo je snimanje sa novoformiranim Philharmonia Orchestra u Londonu, pomažući im da postanu jedan od najboljih orkestara na svetu. Od te godine, započeo je doživotni angažman na Festivalu u Lucernu.
Život sa Berlinskom filharmonijom: Godine 1955. postavljen je za doživotnog muzičkog direktora Berlinske filharmonije, nasledivši Furtvenglera. Od 1957. do 1964. bio je umetnički direktor Bečke državne opere. Fon Karajan je bio blisko povezan sa Bečkom filharmonijom i Salcburškim festivalom, gde je inicirao Uskršnji festival, koji će nakon njegovog mandata ostati vezan za muzičkog direktora Berlinske filharmonije.
Treći brak: Oženio se treći put 6. oktobr 1958. sa francuskom manekenkom Eliet Mure. Imali su dve ćerke Isabel i Arabel. Bili su u braku 31 godinu u braku, do sudnjeg dana.
Počasti i priznanja: Fon Karajan je nastavio uspešno da nastupa, diriguje i snima, uglavnom s Berlinskom i Bečkom filharmonijom. Dobio je brojne počasti i nagrade. Postao je Veliki oficir Ordena za zasluge Republike Italije 17. maja 1960. godine, a naredne je dobio Austrijsku medalju za nauku i umetnost. Takođe, primio je Veliki krst Ordena za zasluge Savezne Republike Nemačke.
Poslednje godine: U svojim poslednjim godinama, Karajan je patio od srčanih problema i imao operaciju na leđima. Sve više je dolazio u sukob sa Berlinskom filharmonijom zbog svog zastarelog „diktatorskog stila“ rukovođenja. Umro je od srčanog udara 16. jula 1989. godine u 81. godini života.
Ponovo rođenje kao orao: Kao praktikant zen budizma, Karajan je duboko verovao u reinkarnaciju i izjavio da bi „voleo da se ponovo rodi kao orlao kako bi mogao da leti iznad svojih voljenih Alpa“.
I da podsetimo da je Herbert fon Karajan dirigovao Beogradskom filharmonijom na Četvrtim Beogradskim muzičkim svečanostima (BEMUS), 14. oktobra 1972. godine u Kolarcu. Na programu su bila dela Mocarta, Vagnera i Bramsa. Njegovo gostovanja bilo je jedno od najvažnijih u kulturnom životu tadašnje Jugoslavije, i samim dolaskom podigao je važnost ovog Festivala.
Danas se dodeljuje Nagrada za muziku “Herbert fon Karajan” koja je ustanovljena 2003. godine i uz koju ide i novčani deo od 50.000 evra iza koje stoji Fondacija Festšpilhaus (Festspielhaus) iz zapadnonemačkog grada Baden-Badena.
Bonus video: Mario Pavle del Monako i Dragutin Matić:“Simon Bokanegra“ prvi put u Narodnom pozorištu
