0
Posteri sa motivima srpskog vojnika i civila koji u Prvom svetskom ratu beže od neprijatelja, 1916. godine bili su izlepljeni po američkim gradovima, a ispod slike je pisalo ‘‘Spasite Srbiju našeg saveznika‘‘. Tada je usledilo organizovano slanje pomoći Srbiji, a ovaj poster je samo jedan od primera zaboravljene zajedničke istorije, koji su izloženi u kragujevačkom Muzeju Stara livnica, povodom obeležavanja 140 godina diplomatskih odnosa Srbije i Amerike.
Originalni poster koji je inspirisao mnoge Amerikance da pošalju pomoć srpskoj vojsci i narodu u Velikom ratu, danas se čuva u Muzeju američke istorije, kao važno podsećanje na istorijske veze i zajedničke odnose Srbije i Amerike, rekao je na otvaranju izložbe u Kragujevcu Džon Ginkel zamenik šefa misije ambasade u Srbiji.
Izložba obuhvata preko 20 pojedinačnih priča o vezama između srpskog i američkog naroda, među kojima je možda najpoznatja ona o Misiji Halijard i spašavanju preko 300 američkih vazduhoplovaca u Pranjanima.
Međutim, ideja ove postavke je da javnost upozna i sa drugim istorijskim činjenicama koje govore o zajedničkoj istoriji. U fokusu su lične priče pojedinaca, pa je tako predstavljen američki lekar Edvard Rajan, koji je u Prvom svetskom ratu bio na čelu američke misije Crvenog krsta u Beogradu i lečio ljude od tifusa.
U odnosima srpskog i američkog naroda istaknut je značaj i velikog donatora Endrjua Karnegija, bogatog trgovca čelikom iz Pitsburga. On je posle Prvog svetskog rata odlučio da obnovi tri biblioteke uništene ratnim dešavanjima, verujući da će ‘‘pismeniji i učeniji ljudi koji čitaju, napraviti bolji svet u budućnostii‘‘. Prva je obnovljena Univerzitetska biblioteka u Beogradu, a kasnije u Remsu u Francuskoj i Luvenu u Belgiji.
Izložba otkriva i priče o hrabrim ženama koje su tokom ratova pomagale srpskom narodu. Mejbel Grujić bila je udata za srpskog diplomatu, a kao dobrovoljna medicinska sestra, organzovala je dolazak lekara i sestara u Srbiju i prikupljala novac za osnivanje bolnica po Srbiji tokom Velikog rata.
Tri decenije kasnije, kada je Srbiju zahvatio Drugi svetski rat, ćerka američkog diplomate i senatora Rut Mičel uzela je orujže i borila se na početku rata na strani vojske pod komandom Draže Mihailovića. Ovu hrabru ženu Gestapo je uhasio, ali je kasnije razmenjena za nemačke zarobljenike, pa je svoju misiju nastavila humanitarnim akcijama za srpsku ratnu siročad.
Predstavnik američke ambasade Džon Ginkel je na otvaranju izložbe istakao da su odnosi Srbije i Amerike dugotrajni i duboki i podsetio da su utemeljeni na heroizmu, filantropiji i obrazovanju.
‘‘Često spominjani primeri naših odnosa su Tesla i Pupin, ali postoji još mnogo sličnih priča.
Smisao ove izložbe je da razmislimo o našoj zajedničkoj prošlosti i da se podsetimo koliko su Srbija i Sjediinjene Države do sada učinile kada su radile zajedno i koliko zajedno mogu da učine sa istim cljevima i istim vrednostima, za budućnost koja će biti bezbednija i sa više prosperiteta za obe zemlje‘‘ rekao je Ginkel.
Izložbu u Kragujevcu organizovala je Fondacija ‘‘Halijard‘‘, koju je 2015. godine osnovao Džon Kapelo, nekadašnji službenik u ambasadi Amerike u Beogradu. On je otkrio da je bio izuzetno dirnut činjenicom što je srpski narod tokom Drugog svetskog rata u Pranjanima spasio preko 300 američkih vazduhoplovaca.
Kada je napustio državnu službu odlučio je da osnuje Fondaciju, koju je nazvao upravo po misiji spašavanja pilota, sa ciljem, kako je rekao, ‘‘ da ovu priču širi po Americi, ali i Srbiji‘‘.
‘‘Osim ovog važnog istorijskog događaja, postoji još mnogo veza izmeđju naša dva naroda. Ova izložba je prilika da ispričam i te događaje koji su zasnovani na zajedničkim ineteresima i vrednostima i na kraju pokazuju kakav bi naš odnos trebalo da bude‘‘ istakao je Kapelo.
Izložba u Kragujevcu će biti otvoorena do 15. decembra, a Kapelo je najavio da će postavka ‘‘Zaboravljena istorija‘‘ biti predstavljena u još pet srpskh gradova.
Centralno mesto na izložbi u Muzeju Stara livnica zauzima instalacija od 66.000 lego kockica sa motivima postera ‘‘Spasite Srbiju našeg saveznika‘‘. Ova instalacija deo je zajedničkog rada američke i srpske dece. Paneli sa lego kockicama napravljeni su u Americi, a konačnu instalaciju završili su učenici Srednje stručne škole u Kragujevcu.
Novčana pomoć za radnike ‘‘Zastava oružja‘‘
Fondacija ‘‘Halijard‘‘ u Srbiji nastavlja da neguje humanitarnu misiju koja je započeta pre više od jednog veka. Oni su sa svojim strateškim partnerom u Americi, firmom ‘‘Zastava arms USA‘‘ ekskluzivnim distributerom proizvoda kragujevačke fabrike Zastava oružje, obezbedili donaciju za 12 porodica čiji članovi rade u toj fabrici. Na predlog sindikata pojedinačna novčana pomoć u iznosu od 500 evra uručena je porodicama sa bolesnom decom. Takođe, Fondacija je donirala i ‘‘pametne table‘‘ za tri škole u Kragujevcu, a u ranijim akcijama istim tablama su opremili školu u Pranjanima i na Zlatiboru.
Bonus video: Izložba „Christian Dior: Designer of Dreams“ autorke Florence Müller