0
Era Milivojević, konceptualni umetnik (mart 1944 - mart 2021).
Era Milivojević (namerno navodimo bez Slobodan, jer svoje ime nije voleo) pripada grupi umetnika koji su, početkom sedamdesetih godina prošlog veka okupljeni oko Galerije Studentskog kulturnog centra, započeli radikalni preokret na tadašnjoj likovnoj sceni.
Njihov rad, pa i Milivojevićev, polazište je našao u takozvanoj konceptualnoj umetnosti, tada za široke mase i društvo jedva pristalo na apstrakciju, krajnje nejasnu pojavu. Pojavu koja je progovarala o dematerijalizaciji umetničkog dela (Lusi Lipar). Razlog za ovakav radikalan raskid s tradicionalnim umetničkom praksom pronađen je u težnji da umetničko delo kao i umetnički čin uočava neke pojave u društvu, ukazuje na nova saznanja, a to se može – verovali su konceptualni umetnici – samo ako delo nije roba odnosno nije u formi predmeta kojim se može trgovati.
Milivojevićev rad, u tom smislu, može da se tumači kao jedan od onih koji od slučaja do slučaja iscrtava ideje, kao slike mišljenja jednog nomada koji nema svoje uporište ni u mestu ni u vremenu već u univerzalnim pojavama, pitanjima i nedoumicama.
Umetničku karijeru je započeo u SKC-u – izvorištu novih smernica u savremenoj umetnosti – zajedno s neformalnom šestorkom koju su pored njega činili: Raša Todosijević, Marina Abramović, Zoran Popović, Neša Paripović i Gergelj Urkom. Međutim, za razliku od njih, svoje radove nije nazivao performansima nego sesijama. Otud i naslov njegove monografije “Art Sešens” koju je 2002. izdala “Geopoetika”.
Jedna od upečatljivih novijih Milivojevićevih izložbi bila je “Nepokretne slike“, zapravo foto-instalacija posvećena Beogradu u hiljadu fotografija, održana 2015. u galeriji “Nju Moment“. O svojoj akciji je tada rekao: “Svaka fotografija je samo početak, samo okidač, kapisla, a iz svakog od ovih fotohijeroglifa može se napraviti cela priča. Povezivanjem prizora na različite načine možemo ispričati bezbroj priča“.
Idući unazad, prisećajući se Milivojevićeva kao jedne od beogradskih legendi čija je netipičnost izbijala u prvi plan tek kad bi nam predočio neku svoju novu akciju, stiže se do čuvenog performansa “Mefisto” (2009) izvedenog u Arte galeriji u Takovskoj koji se oslanja na šahovsku partiju Garija Kasparova i IBM Deep Blue računara iz 1997. godine “Čovek protiv mašine”. Tokom performansa, Milivojević je povlačio poteze koji su bili u tom šahovskom meču i stvarao jedinstveni crtež poteza. Prenoseći šahovske poteze na platna, dolazio je do pročišćene geometrijske apstrakcije i tim delovanjem pokušavao da prekine apsurd da mašina može da pobedi čoveka, odnosno da pokaže da je umetnost iznad mašine.
Milivojevićeva ključna tema, tokom celokupne karijere kao konceptualnog umetnika bila je u formi pitanja o svrsi pobede mašine nad čovekom, koje je i samom sebi a ne samo publici postavljao. Jedna od realizacija ove ideje bila je i instalacija „The Mirror of Life: Machine vs Human“ na Filozofskom fakultetu u Beogradu 1999. godine, u vreme NATO bombardovanja.
Stalnu instalaciju “Rematch Man versus Machine” postavio je 2004. godine na zidu centra “Vuk Karadžić” u Beogradu, u okviru Beogradskog letnjeg festivala (BELEF). Poslednji put je izlagao u decembru 2020. godine – na Jesenjoj izložbi ULUS-a u Umetničkom paviljonu “Cvijeta Zuzorić” i to triptih „Antislika: Aždaja ubija Svetog Đorđa“ sa objektima nazvanim “Likovno smeće” nastao tokom prolećnog karantina 2020. godine.
Počev od klasičnog, pa sve do konceptualnog rada, Milivojević se izražavao u slici, fotografiji, videu, foto instalaciji, prostornoj instalaciji, bilbordu i performansu. Do kraja je zadržao svoju čvrstu utemeljenost na konceptu kao zapitanosti nad životom koje nosi novo doba. Dosledan novoj praksi, otvorio je put generacijama mlađih umetnika koji nastavljaju njegovim stopama.
Era Milivojević je rođen 1944. godine u Užicu (otud nadimak Era). Diplomirao je 1965. godine na Školi za primenjene umetnosti u Novom Sadu. Od 1965. do 1970. godine studirao je na Akademiji likovnih umetnosti u Beogradu. Diplomirao na odseku za slikarstvo u klasi Stojana Ćelića, 1971. godne, a 1975. i 1976. predavao je likovno obrazovanje na Mašinsko-tehničkoj školi u Gornjem Milanovcu. Član Udruženja likovnih umetnika Srbije postao je 1989. godine. Laureat je Nagrade Studija B za najbolju izložbu u protekloj sezoni, ”Od aprila do aprila“, Beograd, 1995, Oktobarske nagrade za likovnu umetnost 1998, Nagrade grada Beograda za 2005. Njegovi radovi nalaze se u Muzeju savremene umetnosti Beograd, u čijem je Salonu imao 1976. godine prvu značajniju samostalnu izložbu (“Naivne slike”), Muzeju grada Beograda, Muzeju savremene umetnosti Republike Srpske u Banjaluci, kao i u mnogim privatnim kolekcijama.
Živeo je u svom ateljeu sam i otišao je sam, u snu, maštajući o izložbi kao stalnoj radionici, o ustrojstvu u kome se neće osećati izigranim. Iako začetnik konceptualne umetnosti, svoju retrospektivu nije dočekao, iako ju je MSU planirao. Nadamo se njegovom legatu…
