0
Ćelija terorista koji se povezuju sa Islamskom državom, a koja je juče uveče izvršila simultani napad na šest lokacija u širem centru Beča, najverovatnije je koristila oružje sa prostora nekadašnje Jugoslavije. Austrijska policija identifikovala je ubijenog napadača kao Kujtima Fejzulaia, dvojnog državljanina Austrije i Severne Makedonije, čiji roditelji potiču iz Tetova. Identitet ostalih napadača i dalje nije poznat, a spekuliše se da su u pitanju muškarci, osim sa prostora bivše Jugoslavije, i iz Bangladeša i Čečenije, ali za sad to su samo nagađanja.
Ono što je, osim napadača, izazvalo veliku pažnju bilo je oružje sa kojim je izvršen napad. Prema onom što je poznato, a svi se pozivaju na Instagram fotografiju Kujtima Fejzulaja, vidi se on sa automatskom puškom, koja se po nekim detaljima razaznaje i izgleda pripada puškama koje proizvodi „Zastava“ iz Kragujevca, ali se vidi da su stariji tipovi koji su moguće pripadali arsenalu bivše JNA ili republičkih SUP-ova.
Naime, posle okončanja građanskog rata na prostoru Bosne i Hercegovine i posle sloma Republike Srpske Krajine, procenjeno je da je među bivšim borcima i civilima ostalo nekoliko stotina hiljada primeraka automatskog oružja, poluautomatskih pušaka, puškomitraljeza, automatskih pištolja, pištolja širokog asortimana i ne samo „zastavinog“, do ručnih bombi i protivoklopnih raketa. Jedan deo je NATO misija IFOR i SFOR uspela da uništi u sporadičnim akcijama, ali je ipak veliki deo ostao, takoreći, netaknut.
Završetkom rata na ovom prostoru ostale su ogromne količine oružja, koje su bile nepotrebne. Prvi koji su krenuli u nabavku oružja za svoje potrebe bili su italijanski kriminalci, koji su prvo oružje nabavljali u Hrvatskoj.
Kao je posao cvetao tako je na red stigla i BiH. Prvi koji su se uključili bili su lokalni trgovci koji su se povezivali sa Hrvatima i Srbima prikupljajući sve što je bilo ispravno i moglo da puca, a da niko nije pitao poreklo.
Autoru ovog teksta, jedan od sad pokojnih trgovaca, koji je prvi krenuo u ovaj posao ispričao je kako je automatske puške sakrivao ispod sedišta i iz BiH prebacivao u Hrvatsku, a onda posle mesec ili dva sakrivanja na tajnim lokacijama (iznajmljenim stanovima, garažama ili podrumima) prodavao Italijanima, koji su posle to oružje prebacivali preko Slovenije do matične države. Procene govore da je tad samo u Italiju prebačeno nekoliko hiljada komada dugih i kratih cevi JNA.
Ovoj listi pridružili su se posle 2000. i Kosovo i Metohija, Severna Makedonija i Albanija, gde je na severu zemlje iz opljačkanih skladišta bilo u privatnom posedu oko 100.000 automatskih pušaka kineske proizvodnje, koje su kasnije svoj put našle i do Zapadne Evrope.
Sirijski El Dorado
Balkan je u centar pažnje dospeo i sa izbijanjem građanskog rata u Siriji, kada su velike količine oružja sa prostora nekadašnje Jugoslavije, pre svega iz Srbije, Hrvatske i BiH, koje je označeno kao suvišno i neperspektivno završilo u rukama FSA (Slobodne sirijske armije, Al Nurse, i sijaset islamističkih milicija, pa i boraca Islamske države).. Već u leto 2013. govorilo se da je na Balkanu nemoguće pronaći automatsku pušku ili čuveni „tetejac“, jer se sve skupljalo i slalo u Siriju. Kad su svi očekivali slom Bašara al Asada, društvene mreže vrvele su od slika boraca sa naoružanjem iz asortimana bivše JNA.
Kanal snabdevanja oružjem iz istočne Evrope prema Bliskom istoku počeo je da živi od zime 2012. godine, kada je na desetine teretnih aviona natovarenih oružjem i municijom iz vremena bivše SFRJ odlazio prvo iz Zagreba ka Jordanu. Kupac je tada bila Saudijska Arabija, a ubrzo su se zatim pojavili prvi snimci tog oružja u Siriji. Prema EU izveštajima o izvozu oružja, od tada do 2016. godine, osam istočnoevropskih zemalja odobrilo je izvoz oružja i municije u Saudijsku Arabiju u vrednosti od 829 miliona evra. Jordan je osigurao izvozne dozvole u vrednosti od 155 miliona evra, Ujedinjeni Arapski Emirati u vrednosti od 135 miliona evra, a Turska u vrednosti od 87 miliona evra, čime ukupan iznos dostiže 1,2 milijarde evra.
A onda je nastala prekretnica. Rusija je ušla u rat na strani Asada. Već 2016, 2017, 2018. sve više islamističkih boraca napuštalo je Siriju i vraćalo se u matične zemlje. Gro boraca upravo je došlo iz članica EU Francuske, Nemačke, Austrije, Italije, Belgije, pa i Velike Britanije (koja je bila tad članica EU).
Meta Francuska
Da automatsko oružje koje potiče sa Balkana teroristi koriste za napad na ciljeve unutar EU otkriveno je 2015. godine. Prvi takav napad u kome je korišteno oružje sa Balkana zabeležen je 7. januara 2015. godine. Braća Kouachi, alžirski državljani, ušli su 7. januara u redakciju Charlie Hebdo i automatskim oružjem ubili 12 osoba i ranili nekoliko. Dan posle, njihov saučesnik Amedy Coulibaly ubio je policajku na ulicama Pariza a zatim u supermarketu ubio još četiri osobe. Napadači su za ova tri teroristička napada koristili upravo „Zastavinu“ poluautomatsku pušku M-70 koja je proizvedena sredinom 1980-tih godina prošlog veka, a navodno je poticala se prostora Hrvatske. Ostalo je nejasno kako je to oružje stiglo u Francusku. Novi napad u kome je korištena ponovo „Zastavina „AP M-70 dogodio se 14. novembra 2015. u koncertnoj dvorani Batalkan. U ovom masakru stradalo je 120 osoba od strane bombaša samoubice i napadača koji su otvorili vatru na masu koja je pokušala da pobegne. U ovom napadu poginula su i trojica napadača.
Odmah postle utvrđivanja da oružje potiče sa Balkana počelo je istraživanje kako se islamisti u Evropi snabdevaju oružjem sa Balkana.
„Milioni komada lakog oružja koji cirkulišu na Balkanu predstavljaju “veliku pretnju za evropsku bezbednost”, izjavio je tada šef francuske diplomatije Žan-Iv Le Drian i dodao da su tokom napada 2015. godine u Francuskoj korišćene između ostalog švercovane puške, srpske verzije ruskog kalašnjikova.
To oružje “predstavlja veliku pretnju za evropsku bezbednost”, rekao je Le Drian na zajedničkoj konferenciji za novinare s nemačkim kolegom Hajkom Masom, i dodao da je situacija neprihvatljiva jer “teroristi i kriminalci nastavljaju da ubijaju ljude po čitavoj Evropi”.
Tadašnji direktor fabrike „Zastava oružje“ Milojko Brzaković potvrdio je da je više komada oružja koje su koristili islamisti u terorističkim napadima na Pariz 13. novembra proizvedeno u toj kragujevačkoj fabrici pre raspada bivše Jugoslavije. Brzaković je tad agenciji AP rekao da mu je srpsko Ministarstvo unutrašnjih poslova dva dana posle terorističkih napada u Parizu, u kojima je ubijeno 130 ljudi, poslalo serijske brojeve oružja pronađenog u francuskoj prestonici tokom i posle napada.
„Mislim da ih je bilo sedam ili osam, sve su bile automatske puške, ‘kalašnjikovi'“, rekao je Brzaković.
Kako navodi AP, u pitanju je jugoslovenska verzija sovjetske automatske puške AK-47. To oružje koristila je JNA, kasnije i Vojska SRJ. Brzaković je u telefonskoj izjavi za američku agenciju rekao da su posle raspada bivše SFRJ sve zaraćene strane mogle da prodaju preostalo oružje.
„Oružje je isporučivano vojnim subjektima u Sloveniji, Bosni i Makedoniji za potrebe JNA“, napomenuo je tom prilikom on.
Detaljnu studiju o tome dao je i Frankfurter Algemajne Cajtung
„Mnogi islamistički teroristički napadi proteklih godina imali su, pored svetovnih nazora koji se potpuno kose sa zapadnim sistemom vrednosti , još jednu zajedničku komponentu: deo oružja, koje je korišteno u napadima, potiče sa crnih tržišta Balkana“, pisao je novinar Mihael Martens.
Bavarska policija je, navodi se u članku, u novembru 2015. u automobilu jednog Crnogorca, u čijem je navigacionom sistemu kao cilj bio unesen Pariz, pronašla automatske puške, ručne granate i eksploziv. Nekoliko meseci prije toga je švedska policija uhapsila jednog bosanskog muslimana, u čijem automobilu je otkriveno automatsko oružje i deset ručnih granata.
To su bili prvi tragovi kada su Evropske policije poput Francuske, Nemačke i Švedske počele da prikupljaju informacije da islamisti u Evropi nabavljaju oružje sa Balkana.
Zbog ovog slučaja Nemačka je Zajedno sa Francuskom pokrenula inicijativu sa državama sa prostora Zapadnog Balkana da policije intenzivnije učestvuju u međusobnoj razmeni informacija, kako bi pokušali da spreče pokušaje da oružje sa ovog prostora završi u EU i rukama militantnih islamista, koji bi ih upotrebili za napade protiv civila.
Belgija
Posle akcije u dovrani Batalkan mozak ovog napada pobegao je u Belgiju, državu koja je označena kao rasadnik džihadista. Sa 296 boraca, Belgija je spadala u vrh grupe zemalja iz koje potiču borci na ratištima u Siriji i Iraku. Poređenja radi, iz osam puta veće Nemačke oko 240 boraca završilo u „svetom ratu“ u Sriji. Kada se poredi broj džihadista sa brojem stanovnika Belgija je sa 27 boraca na milion stanovnika glavni izvoznik evropskih džihadista. Francuski istražitelji otkrili su da je državljanin Belgije, Abdelhamid Abaud, organizator terorističkog napada u Parizu.
Poreklom iz Maroka, Abaud je početkom godine u odsustvu osuđen na 20 godina zatvora zbog terorističkog napada u gradu Vervijer u kom su ubijeni belgijski policajci.
Tada su istražitelji izrazili uverenje da je on lider džihadističke ćelije u Belgiji i da rukovodi regrutacijama radikalnih islamista koji potom postaju članovi Islamske države. Usledila je akcija u Molenbeku gde je utvrđeno da su islamisti i u ovom slučaju koristili oružje nabavljeno ilegalno na Balkanu, ali sa izbrisanim serijskim brojevima.
Akcija „Antverpen“ zaplena oružja za islamiste
Portal Nova.rs objavio je 22. oktobra ove godine da je Francuska policija na naplatnoj rampi na severu ove države, odmah posle prelaska belgijske granice, zaustavila automobil francuskih tablica sa dvojicom ljudi. Detaljnim pretresom u vozilu su pronađene četiri automatske puške jugoslovenske proizvodnje i 250 komada municije. Oružje je bilo skriveno u sportskoj torbi. Oba putnika su privedena, a istraga je pokazala da su oružje nabavili u Antverpenu, jednoj od nekoliko najvećih luka na severu Evrope. U istragu se uključila i belgijska policija, koja je izvela raciju u kojoj su pronašli 21 automatsku pušku, šest pištolja, 2 prigušivača, municiju, kao i prese za presovanje kokaina. Policija u Antverpenu i dalje krije informacije o ovoj istrazi, a posebno identitet i državljanstvo pohapšenih.
Ova priča dobija nastavak 14 dana kasnije kada specijalci policije iz Antverpena upadaju u ranim jutarnjim časovima u kuću u selu Veelde pored mesta Ravels na samoj belgijsko-holandskoj granici. Merom pretresa obuhvaćeno je bilo nekoliko kuća u selu koje broji 4.510 stanovnika. Pretresom je obuhvaćena i četvrt Bergerhout u samom Antverpenu. Akcija je izvedena u koordinisanoj operaciji Savezne pravosudne policije i policijskih stanica Kempen Noord-Oost i Antverpen, gde su pretresena dva stana i jedna garaža.
U toj akciji policija je zaplenila, kao je navedeno: 4 automatske puške kineske proizvodnje T-56, 14 automatskih pušaka Zastava M70AB2, jednu automatsku pušku rumunske proizvodnje, kao i dve verzije puškomitraljeza M-70B1, devet okvira za puške, pet pušaka raznih proizvođača, pet šaržera za pištolj, šest pištolja različitog kalibra uključujući prave i kopije austrijskog gloka, berete i tokareva, kao i dva prigušivača.
Nova rs. stupila je u vezu sa policijom u Antverpenu. Tom prilikom pitali smo da li uhapšeni i istraga imaju vezu sa prostorom bivše Jugoslavije, s obzirom da velika količina zaplenjenog oružja potiče sa prostora bivše SFRJ i da li su u pitanju osobe koje imaju srpsko ili crnogorsko državljanstvo?
Od policije Antverpena stigao je samo kratak odgovor da ne mogu da pruže tražene informacije, što ukazuje da verovatno određeni tragovi vode ka Balkanu i prostoru eks Jugoslavije, ali da se zbog interesa istrage određeni rezultati ne mogu saopštavati.
Inače, akcija islamista protiv Francuskih građana usledila je 17. oktobra ove godine. Policija je već tada sumnjala da među islamistima postoje velike količine oružja sa Balkana, pa se može naslutiti da i ovo oružje koje je otkriveno na Belgijsko- Francuskoj granici bilo namenjeno islamistima.
Balkan snabdevač islamista
U studiji „Žarište organizovanog kriminala na Zapadnom Balkanu“, koja je objavljena maja 2019. na strani šest navodi se da je Balkan izvor šverca oružja.
„Zbog nasleđa ratova iz devedesetih, nemira u Albaniji 1997. i nestabilnosti u Severnoj Makedoniji 2001. region je zatrpan oružjem. Jedan deo ovog oružja se dalje krijumčari u Evropsku uniju, najčešće da bi ga koristile druge kriminalne grupe, bajkerske bande u nordijskim zemljama ili italijanske mafijaške grupe. Oružje s Balkana često koriste i islamistički teroristi. Oružje koje se krijumčari s Balkana najčešće koristi iste rute kao i za drogu. Organizovane kriminalne grupe iz Bosne i Hercegovine, Kosova, Crne Gore, Severne Makedonije i Srbije švercuju oružje prvo u centralnoevropske države kao što su Hrvatska, Mađarska, Slovačka i Austrija. Odatle se oružje distribuira dalje ka Francuskoj, Belgiji, Holandiji, Danskoj, Švedskoj i Norveškoj. Pištolji iz Albanije se švercuju gliserima u Italiju, gde je navodno sicilijanska mafija najveći kupac. Iz Italije, oružje stiže dalje u druge zemlje zapadne Evrope. Oružje i eksploziv sa Balkana se i dalje koriste u regionu. Privatne kompanije za obezbeđenje često poseduju oružje, a u mnogim slučajevima su povezene s kriminalnim organizacijama.
Inače sa prostora Balkana veliki broj građana pre svega BiH, Severne Makedonije i KiM otišao je u Siriju. Jedan deo se etapno počeo da vraća krajem 2017 i početkom 2018. godine. Neki su krenuli odmah da se radikalizuju i osnivaju kampove širom regiona, gde se provodila vojna obuka u korištenju automatskog oružja i eksploziva, ali i radikalnoj i verskoj indoktrinaciji. Stručnjaci za terorizam smatraju da islamističke ćelije zbog korupcije i nesređenosti u državama Zapadnog Balkana vide prostor gde mogu nesmetano da operišu, prebacuju borce zahvaljujući bezviznom režimu sa EU, ali i oružje koje se kupuje, skladišti i isporučuje organizovanim islamističkim grupama na Zapadu.
