4
Muzej žrtava genocida u Beogradu došao je u posed originala spiska Diane Budisavljević sa imenima i svim podacima oko 5.800 srpske dece koja su spasena iz ustaških logora Nezavisne Države Hrvatske, za koji se mislilo da je izgubljen ili uništen, saopštio je direktor Muzeja žrtava genocida u Beogradu Dejan Ristić.
Ristić je naveo da je spisak srpske dece nastao u „Zavodu za gluhonijemu djecu“ u Zagrebu u okviru „akcije Diane Budisavljević“ i danas je prvi put predstavljen javnosti. Prema njegovim rečima, taj spisak sadrži imena i prezimena dece, njihovih roditelja, datum i naziv logora iz kojeg su spasena, kao i starosnu dob i identitet hrvatskih usvojilaca.
Ristić je naveo da je ovaj spisak dece nastao u drugoj polovini 1942. godine posle Bitke na Kozari, i da je reč o prvorazrednom istorijskom izvoru do sada nepoznatom javnosti, za koji se smatralo da je nestao tokom Drugog svetskog rata.
– Mi sada prvi put živoj deci, koja su sada ljudi u dubokoj starosti i koja još tragaju za svojim identitetom, kao i njihovim potomcima, možemo da ponudimo podatak koji je njihov stvarni identitet – rekao je Ristić na konferenciji za novinare.
Spisak je u Muzej žrtava genocida stigao prošle godine i to je prvorazredni istorijski izvor za koga se smatralo da je uništen još tokom Drugog svetskog rata, a Ristić nije želeo da otkrije kako je Muzej došao do njega.
– Za njim smo tragali izuzetno dugo. Uspeli da dođemo do njega uz ogromnu podršku državnih organa Srbije. Bio je van nacionalne teritorije i donet je na nacionalnu teritoriju – rekao je Ristić, prenosi N1 agenciju Srna.
Od više hiljada artefakata koji svedoče o zločinima nad Srbima, ali i drugim narodima u Drugom svetskom ratu, koje je Muzej žrtava genocida predstavio javnosti podovom Dana sećanja na žrtve Holokausta, genocida i drugih zločina, su i minđuše srpske devojčice sa spiska – Radmile Radonjić.
Ristić je naveo da je dvogodišnja Radmila bila spasena, ali u tako lošem stanju nakon zlostavljanja u logoru da je preminula.
Predstavljeno je i oružje hrvatskih ustaša za likvidaciju Srba i drugih zatočenika u Jasenovcu i Jastrebarskom, među kojima je „srbosek“, koji je sada jedini takav primerak na tlu Srbije, bodež čuvenih ustaških zločinaca iz Jastrebarskog – braće Javor, kao i cigla iz „Bačić ciglane“ – epicentra Jasenovačkog gubilišta, koju je prošle godine muzeju poklonio episkop pakrački Jovan.
Predstavljen je i veliki broj primeraka prepiske iz logora u kojima su bili zatočeni oficiri Jugoslovenske vojske, kao i drugi artefakti, među kojima je kompletna arhivska građa sa prve državne komemoracije Kragujevačkim žrtvama, organizovane u Londonu novembra 1942. godine.
Među pribavljenim artefaktima je Izveštaj o zločinu ustaša u istočnoj Hercegovini – u jednom selu kod Gacka, gde su ustaše precizno navele datum i mesto zločina, način ubijanja, a nabrojani su i svi pripadnici jedinice koja ga je počinila.
„Izveštaj je nabavljen iz Kanade. Svi pripadnici ustaške jedinice bili su muslimani“, naveo je Ristić i dodao da je reč o izveštaju ustaškog oficira koji je detaljno opisao masakr nad srpskim civilima počinjen početkom ljeta 1941. u jednom selu u Hercegovini, prenosi N1 agenciju Srna.
On je istakao da će građa, koje je prošle godine pribavljeno više nego u prethodnih 30 godina od osnivanja Muzeja, biti korišćena i za izlaganje i za istraživače.
Diana Budisavljević bila je humanitarka austrijskog porekla, udata za lekara srpske nacionalnosti u Zagrebu, koja je tokom Drugog svjetskog rata spasila više od 10.000 dece iz ustaških logora smrti u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj.
Deca koju je pokušavala da spasi su bila uglavnom srpske nacionalnosti sa područja NDH.
Diana Budisavljević je vodila kartoteku o deci, s nadom da bi jednoga dana ona mogla biti vraćena svojim biološkim porodicama, ali joj je po nalogu Ministarstva socijalne politike Hrvatske 28. maja 1945. godine ta dokumentacija oduzeta, piše N1.
Bonus video: Ponovo radi muzej – Teatar u domu Jevrema Grujića