2
Nekome će prva asocijacija na nemi film biti Čarli Čaplin i Rudolf Valentino, eventualno i Greta Garbo, ali više od stotinu godina kasnije ispostavlja se da je ovo doba bilo u znaku žena.
Poražavajući su rezultati nove studije Američkog filmskog instituta, s obzirom da svedoče kako je Holivud pre jednog veka bolje tretirao žene nego što je to danas slučaj.
Studija Američkog filmskog instituta (AFI) pokazuje da su žene tokom perioda nemog filma, koji je trajao do tridesetih godina 20. veka, kao dramske spisateljice, rediteljke i producentkinje bile zastupljenije u američkoj „fabrici snova“ nego danas.
Ovi poražavajući podaci kao da se „naslanjaju“ na poslednja istraživanja po kojima u Holivudu iza najvećih blokbastera uglavnom ne stoje žene, bilo kao rediteljke ili scenaristkinje.
Studija AFI-ja nazvana „Žene o kojima se govori“ (Women They Talk About) dokumentuje zabeležene i nezabeležene doprinose žena stvaralaca u doba nemog filma i otkriva istinu o ženama pionirima američke sedme umetnosti.
– Ova studija otkriva kako je nastajao film na ovom podneblju i u prvi plan stavlja žene koje su zaista odigrale ključnu ulogu u ovoj umetničkoj formi – izjavila je Suzan Raskin iz Američkog filmskog instituta, dodavši kako se nada da će ovo otkriće inspirisati nove generacije žena filmskih stvaralaca da nastave pionirski poduhvat započet pre više od jednog veka.
Tokom samo tri godine, u doba nemog filma, više od 6.000 filmova bilo je prikazano. A mnoge od tih brojnih naslova žene su napisale, režirale ili producirale – a to nažalost nikada, ni u jednoj knjizi, ili običnom odnosno onlajn katalogu ili datoteci nije zabeleženo. I AFI je stigao do podataka o još stotinama i stotinama žena, njih gotovo hiljadu, čija imena tek treba da se uvrste u istorijske anale kako bi bile zauvek deo filmske zaostavštine.
AFI-jeva studija pokazuje da su žene u najvećem procentu kao scenaristkinje, rediteljke i producentkinje bile zastupljene tokom ere nemog filma. Nikada pre ni posle tokom jednog veka sedme umetnosti u Americi žena nije bilo. Tako je, nažalost, i danas.
Studija donosi podatak da su između 1910. i 1930. godine za 10.9 odsto filmova bile odgovorne žene pisci, reditelji i producenti. Tokom istog tog perioda 27.5 procenata žena bile su scenaristkinje ili koscenaristkinje; 19.6 odsto filmova bilo je bazirano na predlošcima koje su napisale dame; a čak 31 procenat scenarija za filmove koje su potpisale rediteljke proistekli su iz ženskog pera.
– Ova studija o američkoj filmskoj istoriji pruža neverovatnu mogućnost da se osvetli doprinos žena svaranju sedme umetnosti – reči su Sare Blankfort Klotije iz Američkog filmskog instituta.
Mnogi bi bili iznenađeni da saznaju da su pre 1925, tokom ere nemog filma, žene bile odgovorne za „obrise“ gotovo polovine svih snimljenih ostvarenja. Zapravo, mnogo velikih žena, kako je podsetio „Atlantik„, bile su iza kamere u tom dobu. Ne samo da su producirale i režirale filmove, već su i vodile filmske studije. Žene su čak odgovorne za stvaranje filmske tehnologije, koja se i danas koristi. Ali, kada se uvidelo kakav je uticaj i potencijal filma, žene su iz te industrije, koja se nezaustavljivo razvijala, praktično izopštene.
Kada se spisateljica i satiričarka Doroti Parker preselila sa suprugom, scenaristom Alanom Kembelom u Holivud i potpisala ugovor s „Paramauntom“ bila je plaćena četiri puta više nego on. Fransis Marion, koja će postati osnivačica i potpredsednica Udruženja scenarista (Screen Writers Guild), bila je tokom dvadesetih i početkom tridesetih godina 20. veka najplaćeniji scenarista/scenaristkinja u SAD. Više od 100 njenih rukopisa pretočeni su filmske scenarije i realizovani, a 1930. godine postala je prva žena koja je dobila Oskara za scenario.
Još jedna plodna scenaristkinja, ali i rediteljka Luis Veber postala je još 1917. prva žena koja je osnovala i vodila svoj filmski studio. A godinu dana ranije njena plata kao reditelja bila je najviša u Holivudu.
Američki filmski institut već je najavio novu studiju, koju je nazvao „Iza vela“ (Behind the Veil), preneo je „Varajeti„. Nije slučajno odabran ovaj naslov, koji je direktna aluzija na kratki film jedne od tih pionirki filmske umetnosti, gorepomenute Luis Veber. U svojim filmovima, koje je videla kao svojevrsnu misiju, predstavljala je vrlo hrabro teme poput abortusa, rasizma, promiskuiteta… Neki od njenih filmova izazivali su proteste u Njujorku, čak i bili zabranjivani. Treba li reći da je legendarni Džon Ford počeo karijeru na velikom platnu kao asistent Veberovoj.
I uprkos tim pionirskim poduhvatima žena, sve se ubrzo promenilo. Počelo je da se govori o „strahu od ženske tiranije“ ili „kontaminacije ženskim temama“ u holivudskim studijima u drugoj polovini tridesetih godina. I počela je sistemska eliminacija žena s uticajnih pozicija u filmskoj industriji. Od četvrte decenije 20. veka sve su preuzeli muškarci – dobili smo „Građanina Kejna“ Orsona Velsa ili „Malteškog sokola“ Džona Hjustona. Zavladala je Holivudom muška perspektiva, a nije mnogo drugačije ni danas…
Bonus video: Volt Dizni