1
Dan grada Užica i 145 godina od rođenja jednog od najznačajnijih Užičana bio je povod za izložbu „Boje vremena - Mihailo Milovanović (1879-1941) portretista u ratu i miru“ autorke Katarine Dogandžić Mićunović, višeg kustosa Narodnog muzeja Užice.
Na izložbi, zajedno sa stalnom postavkom legata, prikazano je 29 portreta nastalih u razdoblju Milovanovićevog stvaralaštva od oko 30 godina.
Autorka izložbe Katarina Dogandžić Mićunović kaže da je Milovanović i posle toliko godina najpoznatiji slikar srpske vojske u ratnom periodu 1912-1918. Zbog njegove ratne slave, ostali deo njegovog opusa ostao manje primetan u javnosti, za razliku od stručnih krugova. Zbog toga se odlučuje da i iz drugih ustanova kulture sakupi njegova dela i objedini u ovoj izložbi koju čini 29 portreta.
– Među najboljim Mihailovim slikama su portreti vojvoda i generala, koje je on radio za Vojno ministarstvo po porudžbini. Pored toga što su dokumentarno svedočanstvo rata, one su izvanredne likovne studije. Tu je i niz građanskih portreta koji su posebno zanimljivi jer predstavljaju kako se građanska klasa menjala tokom 20-30 godina. Od trgovaca koji se još uvek „nose po turski“, do modernih predratnih vremena građanske klase. To se vidi na portretima njegovih članova porodice i bliskih prijatelja, koji su opet rađeni na jedan poseban način – kaže autorka.
Pored sjajnog umetničkog i slikarskog izražaja, emocija je pečat svakog Mihailovićevog portreta, pa se pored izgleda na portretima i te kako prepoznaje karakter portretisanog lika.
– Pored visokog nivoa verodostojnosti vidi se nešto dosta bitnije. Ako se upustimo u biografije portretisanih ljudi i saznamo nešto o njihovom karakteru, shvatamo da je upravo to ono što je Milovanović dao ovim slikama, a to su vrlo ubedljive psihološke studije. Portret je u prvom planu realistička predstava poručioca portreta ali u pozadinama slika su savršene male studije rađene modernim likovnim jezikom, pa se na jednom portretu nalazi mnogo toga i mnogo više od samog portretisanog lika – ističe Katarina.
Svi portreti su urađeni tehnikom ulje na platnu, sem dva. Jedan portret i to hirurga dr Đurđevića i dr Novozelađanke Džesi En Skot koja je radila u srpskoj bolnici, urađen je na šatorskom krilu, a portret kadeta je oslikan na limu, što je i najstarija Mihailova slika iz 1903. godine.
Mihailo Milovanović je najznačajniji užički umetnik, a vreme će, prema mišljenju autorke, pokazati još velikih slikara ali će on ostati prvi. Ostavio je ogroman opus. Legat u užičkom muzeju sada čini oko 30 slika, a očekivanja su da će taj broj biti znatno veći.
Profesorka i istoričarka umetnosti Gordana Lazić godinama se bavila istraživanjem lika i umetničkog dela predstavljenog slikara. Kaže da je priča Mihajla Milovanovića dobro poznata zahvaljujući objavljenim naučnim publicističkim radovima, snimljenim dokumentarnim filmovima i legatu umetnika koji postoji od 2003. godine. Otvarajući izložbu podsetila je na Milovanovićev težak životni put.
– Rođen u Gostinici, u uslovima ekstremnog siromaštva, veoma teškog i tegobnog detinjstva, toliko teškog da je kao dete od 15 godina odlučio da ode od kuće, da na nekom drugom mestu potraži svoje mesto pod suncem. Taj put ga je vodio od Valjeva do Beograda, pa preko Minhena gde je završio Umetničku akademiju, do Praga gde je otvorio sopstveni atelje, stekao prijatelje, društvenu afirmaciju i upoznao veoma važnu osobu za njegov budući život. Dva Balkanska i Prvi svetski rat prekinuli su doba uspeha, uključili Milovanovićeva u epopeju sjajne srpske vojske gde je kao ratni slikar dao svoj veliki doprinos. Ponovo je usledila krajnost, što se ponavlja u njegovom životu.
– Međuratni period bio je obeležen jednom porodičnom srećom, harmonijom i plodonosnim profesionalnim životom u čemu je uglavnom uživao u svom rodnom selu. Kraj života Mihaila Milovanovića obeležen je tragičnim i gotovo besmislenim događajem. Kao čovek koji je dokazao svoje herojstvo i patriotizam nebrojeno puta, biva proglašen izdajnikom – podsetila je Lazić.
Od surovog detinjstva pa do spektakularnih rezultata koje je postigao, Milovanović je postao na neki način simbol volje, istrajnosti, hrabrosti pa i vedrine sa kojim je prihvatao svoju sudbinu. Taj spoj životnog iskustva i duboke refleksivnosti, obeležili su i njegovo portretno slikarstvo. Potreti koji su hronološki izloženi i koji oslikavaju razvoj slikarevog stila i njegove zanatske veštine, svedoče o jednom bogatom i sadržajnom umetničkom izrazu ali i o vremenu u kome je Mihajlo Milovanović živeo.
Od 29 portreta dvanaest je iz legata Narodnog muzeja Užice, a 17 iz drugih ustanova kulture, Vojnog muzeja iz Beograda, Muzej rada Beograda, Muzej Valjevo, Dom zdravlja iz Bajine Bašte i tri vlasnika privatne zbirke. Izložba „Boje vremena – Mihailo Milovanović (1879-1941) portretista u ratu i miru“ uvrštena je u program Uzice nacionalna prestonica kulture, a u Narodnom muzeju otvorena je do 1. novembra.
Bonus video: Kuća Nadežde Petrović – slika našeg društva
.